<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Aposto’da hafta sonu, cümle vurgusuna dair yazım yayımlanacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Hafta sonu cümle vurgusuna dair yazım, Aposto’da yayımlanacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Cümle vurgusuna dair yazım, Aposto’da hafta sonu yayımlanacak.</li></ul>Konuşma sırasında sırasızlığı ve anlatım bozukluğunu önleyen, cümlenin anlamına göre önemi belirtilmek istenen sözcüğün, daha belirgin ve baskılı olarak söylenmesine veya cümle içinde yerinin değiştirilmesine “cümle vurgusu” diyoruz.Bir yemek programında aşçı, “sofraların en iki kolay çorbası...” dediğinde önce anlam verememiş, sonra “sofraların en kolay iki çorbası...” demek istemiştir diye düşünmüştüm. Yıllar önce bir film dublajında, “artık umarsamıyorsun, anladım, beni!” diye tercüme edilmiş bir replikle karşılaşınca, “artık beni umursamıyorsun, anladım!” diyerek cümleyi düzeltmiştik.İki hafta önce <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/bodrumdaki-evin-bodrum-katini-su-basti-sozcuk-vurgusunun" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kelime vurgusuyla</a> başlattığımız sohbetimize devam edelim. Cümlenin anlatılmak istenen amaca göre vurgulanışı, doğal olarak değişir. Anlamca en önemli sözcük üzerinde odaklanacak olan bu vurgu, ifade etmek istediğimiz duygu ve düşünceleri, işlevsel kılıyor.&nbsp;👉 Bunu farklı örneklerle görelim:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yeğenim 29 Ekim’de beni Ankara’ya çağırıyor</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">29 Ekim’de yeğenim Ankara’ya beni çağırıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Beni Ankara’ya yeğenim 29 Ekim’de çağırıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">29 Ekim’de beni Ankara’ya yeğenim çağırıyor.</li></ul>👉 Vurgunun cümle içinde yarattığı anlam değişikliklerini görelim:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gece bir arkadaşım beni aradı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gece bir arkadaşım beni aradı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gece bir arkadaşım beni aradı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gece bir arkadaşım beni aradı.</li></ul>👉 Soru edatının nerede kullanıldığı da vurguyu etkiliyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Voleybolcular burada giyiniyor mu?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Voleybolcular burada mı giyiniyor?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Voleybolcular mı burada giyiniyor?</li></ul>Cümle ögelerinin belli bir düzen içinde sıralanması algılamayı kolaylaştırır. Bazen sözcüğü başa alıp diğer ögelerle karışmasın diye virgülle ayırırız. Konuşma dilinde ise duraklama veya vurguyla ögeyi ayırarak sırasızlık sorunu varsa onu düzeltmeye çalışırız. Sözcükler aslında kendi yerlerinde kullanılsa duraklamaya hiç gerek kalmaz.&nbsp;Sırasızlık yanlışı, Türkçe bilmeyen kişilerce çevrilmiş kötü tercüme metinlerde daha çok karşımıza çıkıyor. Konuşma sırasında sırasızlığı ve anlatım bozukluğunu önleyen, cümlenin anlamına göre önemi belirtilmek istenen sözcüğün, daha belirgin ve baskılı biçimde söylenmesine ya da cümle içinde yerinin değiştirilmesine “cümle vurgusu” diyoruz.&nbsp;Cümle vurgusu, sözcüklerin asıl vurgularından daha kuvvetli olan vurgudur. Anlamda farklılık yarattığı için bu vurguya “mantık vurgusu” da deniyor.👉 Cümle içinde anlamına önem atfedilen sözcüğü, diğerlerinden daha vurgulu söylüyoruz; bu da genellikle yüklemden hemen önceki sözcük oluyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ablam uçakla Malatya’dan dün geldi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ablam dün uçakla Malatya’dan geldi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dün Malatya’dan uçakla ablam geldi.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ablam Malatya’dan dün uçakla geldi.</li></ul>👉 Cümle türlerine göre vurgulu sözcük ya da sözcüğün yeri değişebiliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amasya’dan dün teyzem geldi. (Özne vurgulanmış)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Teyzem Amasya’dan dün geldi. (Zaman tümleci vurgulanmış)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Annem otobüsten sevinçle indi. (Durum tümleci vurgulanmış)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dayım dün İzmir’den geldi. (Yer tümleci vurgulanmış)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Babam dün Bandırma’dan feribotla geldi. (Vasıta tümleci vurgulanmış)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ablam dün otobüsü beklemiş. (Belirtili nesne vurgulanmış)</li></ul>👉 İsim cümlelerinde ise vurgu, yüklem üzerinde bulunuyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçen yaz bu zamanlar Mersin’deydim.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu kalemlerin hepsi senin.</li></ul>👉 Soru cümlelerinde ise vurgu farklı :<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu bulmacayı kim çözecek?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu yıl, yaz kampını nerede yapacaksınız?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yazarın hangi romanlarını okudunuz?</li></ul>👉 Soru edatıyla kurulan cümlelerde vurgu, “mi” soru edatından önceki sözcükte oluyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Burak dün mü ABD’ye gitti?</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayşe dün ABD’ye mi gitti?</li></ul>👉 Devrik cümlelerde ise başta bulunan sözcüğü daha baskılı ve belirgin söylüyoruz:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilmez miyim onun ne ikiyüzlü olduğunu.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Terk ediyor bizi hüzne boğarak.</li></ul>Attilâ Şenkon’un Hepimizin Yarasında romanından alıntıladığım şu cümlenin vurgularını da size bırakayım:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“Zira dizimde bir nişan gibi taşıdığım yara yalnız benim değil hepimizin yarası.”</blockquote><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"> Bir adım geriden:&nbsp;Suha Çalkıvik'in Türkçenin doğru kullanımı üzerine Aposto'da yazdığı diğer yazılara buradan ulaşabilirsiniz:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/neresinden-kesecegimi-bir-bilebilsem-kesme-isareti-nasil" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Neresinden keseceğimi bir bilebilsem: Kesme işareti nasıl kullanılır?</a></li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/bodrumdaki-evin-bodrum-katini-su-basti-sozcuk-vurgusunun" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bodrum’daki evin bodrum katını su bastı: Sözcük vurgusunun önemine dair</a></li></ul>

Her sabah 06.30'da 5 dakikalık gündem özeti e-posta kutunda. Piyasalar, ekonomi, iş dünyası, politika, teknoloji ve hafta sonu ekleri; kısa, yalın, öz bir şekilde.

5 dakikada gündeme hakim ol.

Aposto Gündem

Konuşma sırasında sırasızlığı ve anlatım bozukluğunu önleyen, cümlenin anlamına göre önemi belirtilmek istenen sözcüğün, daha belirgin ve baskılı olarak söylenmesine veya cümle içinde yerinin değiştirilmesine “cümle vurgusu” diyoruz. Cümle vurgusu, sözcüklerin asıl vurgularından daha kuvvetli olan vurgudur. Anlamda farklılık yarattığı için bu vurguya “mantık vurgusu” da deniyor.

'Sofraların en iki kolay çorbası': Cümle vurgusuyla değişen anlam

Vurgulama ve tonlama, hem sözcüklerle uzun yıllar haşır neşir olmayı hem de sağlam bir müzik kulağına sahip olmayı gerektirir. Vurgu, söze duygu katar, dinleyicinin dikkatini uyandırarak anlamın kavranmasını ve konuşmanın canlı, hareketli olmasını sağlar. Vurgu, cümlede anlamca önemli sözcükleri ortaya çıkarır, hatta anlamı değiştirir. Sözcüğün ardındaki anlam, vurgu ile ortaya çıkar.

Bodrum’daki evin bodrum katını su bastı: Sözcük vurgusunun önemine dair

Aposto’nun “gürültüden uzaklaş” özdeyişini şiar edineceğimiz bu yazılarda gürültüsüz konularda dolaşacak, doğru bildiğimiz dil yanlışları üzerine sohbet edeceğiz. Kendi küçük ama etkisi büyük bir noktalama işaretiyle başlayalım: sözcükleri neresinden keseceğimizi bilemediğimiz kesme işareti.