Toplumsal Tarih

İstanbul'un beklenmeyen misafirleri olan Beyaz Ruslar açtıkları galeriler ve fotoğraf stüdyoları, ortak resim sergileri, verdikleri özel müzik ve resim eğitimleri, bale ve şan dersleri, konserler ve sanat alanındaki örgütlenmelerle şehrin kültürel hayatına tesirde bulunmuşlardır.

İstanbul’un Beyaz Rus Fotoğrafçısı: Jules Kanzler (İzzet Kaya Kanzler)*

• Paraguay'da devlet başkanlığı seçimini iktidardaki Colorado Partisi'nin adayı olan eski Ekonomi Bakanı Santiago Pena kazandı. Böylece Colorado Partisi, birkaç dönem dışında 20. yüzyılın ortalarından bu yana Paraguay'da iktidarda bulunmuş olacak.

Aposto Gündem

<img src="https://images.aposto.com/2023/2/6/1679155246407.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Öneri programımız kapsamında iki arkadaşını bültenimize abone yapan herkese bir aylık MUBI üyeliği hediye ediyoruz. <a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/bu-hafta-ne-izlesem" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bu bağlantıdan</a> abone olduklarına emin olduktan sonra iki arkadaşınızın da bilgilerini flashland@outlook.com'a gönderin ve üyelik kazanın.23 Mart: 20. yüzyıl İran sinemasının en önemli figürlerinden Amir Naderi’nin 2011 tarihlisi <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/cut" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kesik / Cut</a>, abisi yakuza tarafından öldürülen genç bir sinemacının hikâyesi.24 Mart: Son olarak Eat Your Catfish adlı ortak çalışmasını izlediğimiz Senem Tüzen’in ilk kısası <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/fareler" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Fareler</a>, Cihangir’de bir evi soyan iki hırsızı konu ediyor.25 Mart: Dört erkek kardeşiyle birlikte ekonomik güçlüklerin altında ezilen 40 yaşındaki Leyla’nın ailesini kurtarmak için yaptığı planı anlatan <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/leila-s-brothers" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Leyla’nın Kardeşleri / Baradaran-e Leila</a>, 2022 Cannes Film Festivali’nde FIPRESCI kazanan başarılı bir İran filmi.26 Mart: Thomas Vinterberg filmi <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/the-celebration" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şölen / Festen</a>, 60. yaş günü kutlaması için ailesini bir araya toplayan ataerkil bir adamın etrafında şekillenen olaylar üzerine kurulu.27 Mart: Thomas Vinterberg’in bu hafta yayınlanan ikinci filmi <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/submarino" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Submarino</a>’ysa annelerinin cenazesi için bir araya gelen iki erkek kardeş üzerinden İskandinavya’nın karanlık yüzüne ayna tutuyor.28 Mart: Ruben Östlund’un Altın Palmiye’li ilk filmi (çünkü artık iki tane var) <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/the-square-2017" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kare / The Square</a> gösterilecek.29 Mart: En son 19 Nisan 2021’de günün filmi olan Mehmet Sertan Ünver’in müzik belgeseli <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/blue-2017" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Blue</a>, bir kez daha öne çıkarılıyor.

Bu Hafta Ne İzlesem?

18. yüzyılda İngiltere'de kömür ve buharın üretimde kullanılmaya başlanmasıyla doğan Sanayi Devrimi üretimi artırırken çok kalabalık bir işçi sınıfını ortaya çıkardı. İşçiler üretimden pay alamazken grev ya da oy kullanmak gibi siyasi ve sosyal haklardan mahrumdu. Çalışma koşulları ağır, saatleri uzun, ücretleri düşüktü. İşçi ölümleriyse zaiyattan ibaretti. 19'uncu yüzyılın ortaları dahi Karl Polanyi tarafından&nbsp;"makineleşme sayesinde sermaye sahiplerinin yaşam koşullarının iyileştiği, üretimi bizzat gerçekleştiren emekçilerin sefalete mahkûm olduğu, köleci toplum düzenine dönüşün zeminin hazırlandığı" bir dönem olarak tanımlandı.Sosyalist fikirlerin kökenini çok daha eski dönemlere götürmek mümkün olsa da 19. yüzyılın başında endüstriyelleşen kapitalizme duyulan tepki, sosyalizmin başı sonu belli bir ideoloji olmasını sağladı. Dünyaya ve tarihe sınıf çatışması gözlüğüyle bakan sosyalistler, kapitalizmin işçi sınıfının emeğini sömürdüğü gerekçesiyle yıkılması gerektiğini, toplumda siyasi ve ekonomik mutlak eşitlik sağlanmasını savundu. Bu yüzyılın sonuna doğru da sosyalizmin etkisiyle iş kazası ve sağlık sigortaları, emeklilik maaşı, sosyal sigorta programı gibi sosyal devlete doğru ilk adımlar atıldı.Sosyalizmin fikir babası olarak görülen Karl Marx, "Kapital" adlı eserinde kapitalizmin sosyalizmin bir ön aşaması olduğu ve sınıf mücadelesinin kapitalist toplumsal üretimden eşitlikçi sosyalizme yol açacağı öngörüsünde bulundu. Friedrich Engels ile kaleme aldığı "Komünist Manifesto'da" ise işçi sınıfının özel mülkiyeti ortadan kaldıracak ve üretim araçlarına el koyacak bir devrimle önce "proletarya diktatörlüğü" kurması, zamanla da sınıfsız toplum idealini gerçekleştirmesi fikrini ortaya attı.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664381720755.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="komünist manifesto" ratio="0.65" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">20. yüzyılın ilk çeyreğinde, 1917’de Çarlık Rusya'da Vladimir İlyiç Lenin önderliğinde gerçekleşen Bolşevik Devrimi sonucunda 1922'de Sovyetler Birliği kuruldu. Lenin'in sosyalizme en büyük katkılarından biri, devrimi örgütleyen ve sosyalist hükümeti sürekli kılan Komünist Parti modelinin oluşturulmasıydı. Tek parti kontrolündeki devletin ekonomideki dominasyonu, Josef Stalin döneminde daha da arttı. Stalin'in yönetimi, işçi sınıfının diktatörlüğü teorisinin uygulamada bugünün Kuzey Kore'sine benzer totaliter bir "şahıs diktatörlüğüne" döndüğü bir dönem oldu.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664381808767.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="sscb" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu süreçte, devrimci sosyalizmin yanı sıra sosyal demokrasi ideolojisinin de emareleri belirdi. Anayasal sınırlar içinde demokratik yollarla sol politikaları hayata geçirmeyi savunan, totalitarizmi reddeden bu görüş sosyalizmin aksine özel mülkiyeti meşru görüyor, serbest piyasa ile devlet kontrolü arasında halk lehine bir dengeyi savunuyor, dünyaya sadece "sınıf" değil, "ulus" gözlüğüyle de bakıyordu.İki dünya savaşı arası dönemde yaşanan 1929 Buhranı ile ortaya çıkan ve devletin piyasaya müdahalesini meşrulaştıran, Sovyetler Birliği'nden yayılan sosyalizm dalgasının önünün kesilmesi amacı taşıdığı yorumları da yapılan Keynesyen iktisat teorisi&nbsp;de sosyal demokrasinin temel prensipleriyle örtüşüyordu.William Beveridge'in çalışanlardan katkı payı toplanması ve kaynağın işsizlere, hastalara, emeklilere ve dul kadınlara aktarılmasını öngören teorisi, modern sosyal devletin temelini oluşturdu. Dönemin ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt'in "İşsizlere devlet yardımı, hayırseverliğin ötesinde, bir sosyal görev olarak yapılmalıdır" sözüyle somutlaştırılan, "kapitalizmi insanileştiren" anlayışın batı ülkelerinde kabul görmesiyle İkinci Dünya Savaşı'nın ardından batıda devletlerin sosyal harcamaları arttı.Soğuk Savaş'ın sürdüğü yıllarda ABD liberalizmi, Sovyetler Birliği ise sosyalizmi sınırlarının dışına ihraç etme çabasındaydı. Bu dönemde Çin'de Mao Zedong önderliğinde Çin Komünist Partisi'nin tek karar ve yürütme mekanizması olduğu Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu. Orta Doğu'da, Latin Amerika'da, Doğu Avrupa'da da sosyalizmi benimseyen devletler var oldu.Geçtiğimiz haftalarda yaşamını yitiren Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği'nde merkezi devlet planlamasında yapılan hatalar ve ABD ile rekabetin getirdiği zorluklar karşısında glasnost ve perestroika hamleleriyle sosyalizmi yumuşattı. Ancak bu politikalar da sosyalizmin ve Sovyetler'in ömrünü uzatamadı. Önce Polonya, Doğu Almanya, Çekoslovakya, Bulgaristan, Romanya ve Macaristan'da halk ayaklanmalarıyla sosyalist yönetimler 1990'da yıkıldı. Bir yıl sonra da Sovyetler Birliği tarihe karıştı. &nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664381923681.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="BERLİN DUVARI" ratio="1.89" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Soğuk Savaş'ın liberal demokrasilerin zaferiyle sona ermesi, kapitalizmin tek meşru sistem, liberal demokrasinin de tek doğru ideoloji olduğunun düşünüldüğü küreselleşme çağını başlattı. Francis Fukuyama'nın&nbsp;"tarihin sonunun geldiğini" iddia ettiği bu dönemde birkaç istisna ülke haricinde sosyalizm tamamen yok oldu. Neo-liberal akım güç kazandı, devletler özelleştirmelere, vergi indirimlerine ve sosyal harcamalarda kısıntılara gitti. Batı demokrasilerindeki sosyal demokrat hareketler de liberalizmin etkisi altına girdi. "Yeni sosyal demokrasi" olarak adlandırılan bu hareketin en büyük temsilcisi herhâlde, Irak işgalini savunan Birleşik Krallık Başbakanı Tony Blair oldu.Bu dönemde pasifleşen sol, 2008'deki finansal krizle "kendine geldi". Ekonomik krizle boğuşan vatandaşlar yerine finansal sistemi kurtarmaya yönelik hükümet politikaları, ABD'de Occupy Wall Street hareketini doğurdu. Beyaz yakalıların da "sınıf bilinci" edinmeye başladığı bu dönemde otomasyon sürecinin işsiz kitleler yaratacağı endişesi de ortaya çıktı. Pandemi döneminde alınan önlemlerin de ekonomiyi yavaşlatan, özellikle hizmet sektörünü devre dışı bırakan boyutu, devletlerin piyasaya müdahale etmesi ve vatandaşlarına destek sağlaması konusundaki beklentileri artırdı. Serbest piyasaya müdahaleyi kitleler gözünde meşrulaştırdı. "Büyük sıfırlama", "kapitalizmin restorasyonu" ya da "sorumlu/paydaş kapitalizm" gibi tartışmalar doğdu.Tüm bunların sonucunda ABD gibi kapitalizmin kalesi olan bir ülkede dahi Bernie Sanders'ın Demokrat Parti içinde yakaladığı rüzgâr "demokratik sosyalizmi” bir alternatif hâline getirdi. Brezilya gibi ülkelerde otoriterleşen sağ popülizme karşı sol popülist muhalefetler doğdu.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/3/1664381986376.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="OCCUPY WALL ST" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye'de de Kemal Kılıçdaroğlu liderliğindeki CHP'nin kimlik tartışmaları sebebiyle uzun yıllar geri planda kalan sosyal demokrat ekonomi anlayışını halka yeniden anlatmasını ve yoksullaşan orta sınıflar arasında sosyal demokrat vaatlerin popülerleşmesini tüm bunlar ışığında değerlendirmek mantıklı olacaktır.

Spektrum

Sanayi Devrimi'nin çalışma koşullarına tepki olarak teorileşen sol, o günden bu yana dünya tarihini şekillendiriyor.

Marx'tan Sanders'a: Dünyada solun tarihi

20. yüzyıl insanlık tarihi için kolay geçmedi. İki dünya savaşı ve peşi sıra gelen Soğuk Savaş dönemi, ülke vatandaşlarını birbirinden uzaklaştırarak kapalı devre topluluklar yarattı. Spor da bu kaotik yüzyılda varlığını sürdürmeye çalıştı. Bu dönemde sporcular sadece sporcu kimliğiyle para kazanamadı, mutlaka yanında farklı bir iş daha yapmaları gerekti. Kimileri her adımında bir ajanla birlikteydi, kiminin ten rengi ülkesini temsil etmesine anlamsızca engel oldu.Viktor Saneyev de 20. yüzyılın ikinci yarısına damga vuran spor emekçilerinden. Spor hayatı boyunca adımını başka bir ülkeye atması katıldığı organizasyonlar dışında neredeyse imkansız olan bir adam, dünyanın başka bir ucunda, Avustralya’da 77 yaşında hayata gözlerini yumdu.Üç adım atlama tarihinin unutulmaz sayfaları onun başarıyla dolu. 1968 Meksika Olimpiyatları’ndan başlayarak üst üste dört Olimpiyattan madalya çıkarmayı başardı Gürcü asıllı Sovyet atlet. 1980 Moskova Olimpiyatları’nda hakemlerin absürt kararlarıyla vatandaşı <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Jaak_Uudm%C3%A4e" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Jaak Uudmäe</a>’ye geçilmese Al Oerter’in dört Olimpiyat ardı ardına kazandığı altın madalya başarısını tekrarlayacaktı.İlk Olimpiyatında iki kez dünya rekoru kırdı. Toplam üç dünya rekoru kırdığı kariyerine altısı salonda olmak üzere sekiz Avrupa Şampiyonluğu sığdırdı.1963 yılında 18 yaşındayken, &nbsp;Ermeni asıllı Sovyet antrenörü Akop Kerselyan’ın yönlendirmesiyle üç adım atlamaya başlayan Viktor Saneyev, bu disiplini 60’ların sonundan 80’lerin başına kadar domine etti.Sovyetler Birliği’nden bağımsızlık sonrası Gürcistan’a, oradan da Avustralya’ya uzanan hikaye 77 yaşında Sydney’de son buldu. Zor zamanların atletiydi Viktor Saneyev ve o, zor zamanlardan unutulmaz başarılar çıkaran özel bir sporcu olmayı başardı..

SANEYEV’E VEDA

<img src="https://images.aposto.com/2021/5/2021-06-16T16:28:46.689Z_sm.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İşte haftanın filmleri: 24 Haziran: Her hafta bir François Ozon filmi yayınlamaya başlayan platformda bu hafta Frantz’ı izleyebilirsiniz. Savaşta ölen nişanlısının yasını tutan Anna’nın, kasabaya gelen ve Frantz’ı tanıdığını söyleyen bir adamın etkisine girmesini konu eden film, siyah beyaz görüntüleriyle <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/frantz" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">César Ödülü kazanmıştı.</a> 25 Haziran: 20 yıl önce uzayda hayat aramak için çıktığı görevde kaybolan babasını galakside aramaya başlayan Roy, kayıp babasını bulmak ve gezegenimizdeki hayatı tehdit eden bir gizemi çözmek için güneş sisteminin dışına yolculuk ediyor. James Gray imzalı Yıldızlara Doğru&nbsp;/ Ad Astra’nın başrolünde <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/ad-astra-2017" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Brad Pitt&nbsp;</a><a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/ad-astra-2017" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">var.</a> 29 Haziran:&nbsp;Silikon Vadisi’nde mühendis olarak çalışan bir adam işini bırakır, eşinden ayrılır ve Paris’te bir havalimanı oteline yerleşir. Tüm bağlarını koparmaya çalışırken kader ağlarını örer ve burada çok geçmeden genç bir Fransız hizmetçiyle bir araya gelir. Pascal Ferran’ın Cannes’da yarışan filmi Kuş İnsanlar / Bird People <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/bird-people" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">romantik bir dram.</a> 30 Haziran:&nbsp;20. yüzyılın başlarında Güney Amerika’nın Tierra del Fuego bölgesine gelen düğün fotoğrafçısı Pedro, buradaki bir kadına yönelik tehlikeli bir takıntı geliştirir. Pedro onu fotoğraflayarak adeta ideal bir güzellik elde etmeye çalışırken, bölgenin şiddetle bezeli tarihi tekerrür eder. Théo Court’un ikinci filmi Beyaz Üstüne Beyaz&nbsp;/ Blanco en Blanco, Venedik’ten <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/tr/films/white-on-white" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ödüllü bir dram.</a> &nbsp; MUBI’de yayınlanacak haftanın diğer filmlerini <a fr-original-style="" href="https://www.tersninja.com/mubi2430haziran2021/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor none medium; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">merak ediyorsanız tıklayın.</a>

20. yüzyıl ile ilgili hikayeler