• Norveç'ten Meta'ya günlük para cezaları. Norveç veri koruma otoritesi almış olduğu karar doğrultusunda Meta şirketini 14 Ağustos tarihinden itibaren günlük yaklaşık 100.000 Amerikan doları tutarında para cezasına <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/technology/2023/aug/07/norway-meta-fine-user-privacy-breach-targeted-ads" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hükmediyor</a>.&nbsp;Detay:&nbsp;Cezaya sebebiyet veren Meta uygulaması ise temel olarak Meta/Facebook kullanıcılarının lokasyon bilgilerinin izinsiz olarak kullanımı ve hedefleme reklam uygulamalarının veri koruma düzenlemelerine aykırı şekilde yapılmaya devam edilmesi. Eğer Meta hukuka aykırı uygulamalarına devam etme yönünde tutum sergilerse para cezası tutarı Ekim sonuna dek 9 milyon $ tutarına varacak.&nbsp;

Veri Koruma ve Mahremiyet Gündemi

Arjantin ve Rusya'nın para birimlerinin Amerikan doları karşısında yaşadığı sert değer kayıpları neticesinde gözler bir kez daha gelişen ülkelere çevrildi.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Rusya'da ‘acil’&nbsp;faiz artışı</h2>Rusya Merkez Bankası'nın (CBR) düşüşü durdurmak için yılın geri kalanında "mali piyasalardaki oynaklığı azaltmak" amacıyla iç piyasadan döviz alımlarını durdurma kararına rağmen Pazartesi günü yükselişe geçen dolar/ruble kuru, geçen yılın Mart ayından bu yana psikolojik sınır olan 100 seviyesini de ilk kez aştı ve 101,75'e yükseldi. Ruble böylece son 17 ayın en düşük seviyesine geriledi.Politika faizini geçtiğimiz ay 100 baz puan artışla %8,5’e yükselten CBR’nin Salı sabahı olağanüstü toplantı yapacağını açıklamasının ardından 95 ruble seviyelerine kadar inen dolar kuru, bankanın politika faizini 350 baz puan artışla %12’ye çıkarmasıyla da 97 ruble seviyesinde dengelendi.&nbsp;Faiz artırma kararı ile ilgili olarak “enflasyon baskısının” devam ettiğinin vurgulandığı açıklamada CBR’nin hedefinin enflasyonu 2024’e kadar %4’e indirmek olduğu ifade edildi.Bloomberg’ün Rusya Ekonomisti Alexander Isakov, rublede yaşanan hareketlere ilişkin yaptığı değerlendirmede aşağıdaki ifadeleri kullandı:&nbsp;<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Rublenin istikrara kavuşması için politika faiz oranının %10'a yaklaşması ve federal bütçe harcamalarının mali tavan içinde tutulması gerektiğini tahmin ediyoruz.Ruble yüksek ham petrol fiyatlarından faydalanabilir, ancak yerel para politikası para birimi için daha güvenilir bir çıpa olmaya devam edecektir.Rusya Merkez Bankası'nın yurtiçi tasarrufları artırmak ve ithalatı azaltmak için 15 Eylül'deki toplantısında politika faizini 50-100 baz puan daha artırması gerekecek.”</blockquote>Bu yıl dolar karşısında yaklaşık %25 değer kaybeden ruble, gelişmekte olan piyasalar arasında en kötü performans gösteren para birimleri arasında yer alıyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Arjantin'de devalüasyon</h2>Okyanusun diğer tarafında ise kronik enflasyon ile boğuşurken devalüasyon şokuyla çalkalanan Arjantin var.&nbsp;Merkez bankasını kapatarak ekonomiyi dolarize etmeyi vaat eden aşırı sağcı liberteryen-popülist Javier Milei’nin Pazar günü düzenlenen ön seçimlerde oyların %30'unu aldığı Arjantin’de, Merkez Bankası (BCRA) %115-116 seviyelerindeki enflasyonla mücadele için politika faizini 210 baz puanlık artışla %97’den %118’e yükseltirken; Cumhurbaşkanı Alberto Fernandez de pesonun dolar karşısında %18 devalüe edildiğini duyurdu.&nbsp;BCRA’nın resmî döviz kurunun Ekim'deki seçimlere kadar dolar karşısında 350 pesoda sabitleneceğini açıkladığı ülkede perakendecilerden restoranlara kadar birçok işletmeci tedarikçilerin bir gecede yaptığı %20’ye varan fiyat artışlarına tanıklık etti.&nbsp;10 aileden dördünün fakirlik seviyesinde olduğu Arjantin'de ön seçimlerden çıkan sonucun, iktidardaki merkez solcu koalisyona ve “Değişim için Birlikte” adındaki muhafazakar muhalefet partisine karşı sert bir tepki niteliğinde olduğu yorumu yapılıyor.Arjantin'in geçmişi de belirsizlik dolu dönemlerle anılıyor.Ülkenin 90'ların başında bulunduğu durum içinden çıkılmaz olarak görülüyordu. Dönemin lideri Carlos Menem, neoliberal ekonomik politikalara yönelerek döviz kurunu sabitlemiş, özelleştirmelere başvurmuş ve dış ticareti serbest bırakmıştı.BCRA’nın kamuya kredi vermesini yasaklayarak Arjantin pesosunu 1 dolarla eşitlemeyi amaçlayan ve IMF'in de desteklediği ekonomik programları 10 yılı aşkın süre uygulayan Arjantin’de döviz rezervleri tükenme noktasına gelirken dış borçlar ise rekor seviyelere çıktı.Ülkede 2001 yılında patlak veren ve toplumsal şiddet olaylarına evrilen ekonomik kriz neticesinde sabit döviz kuru politikasında sona gelinirken ödenemeyen dış borçlar nedeniyle bankalar kapandı; işsizlik ve yoksulluk tavan yaptı.&nbsp;IMF’in katı mali tedbirleri ve yapısal reformları da beraberinde getiren 39 milyar dolarlık yardım paketinin de ekonomik sorunların çözümü için yeterli olmadığı ülke; yolsuzluklar ve hukukun üstünlüğünün tesis edilmesindeki zorluklar nedeniyle 2010'ların başından beri döviz kuru dalgalanmaları, yüksek enflasyon ve ekonomik istikrarsızlıkla mücadelesini sürdürüyor.

Aposto Gündem

Arjantin'de devalüasyon, Rusya'dan rublenin dolar karşısındaki değerini toparlama girişimi

Gelişen piyasalarda gözler dolar kurundaki çalkantılarla sarsılan Rusya ve Arjantin’de

(Görsel: iStock)Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından küresel boyutta aklanan kara paranın yaklaşık 800 milyar ila 2 trilyon Amerikan doları arasında olduğu, bu rakamın ise küresel hasılanın ortalama yüzde 5'ine denk geldiği hesaplanmaktadır. Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) raporu ise, paralel şekilde suç gelirlerinin küresel hasılanın yüzde 3,6 kadarını oluşturduğunu ve bunun yüzde 2,7'lik kısmının (yaklaşık 1,6 trilyon dolar) aklandığını tahmin etmektedir. Söz konusu rakam ise, Türkiye büyüklüğünde bir ekonominin yıllık bazda yarattığı milli gelirin iki katına tekabül etmektedir.Kara para, yasadışı faaliyetler sonucu elde edilen para, mal veya nakit değerler şeklinde tanımlanmaktadır. Öyle ki dünyada ve Türkiye’de yasadışı yollardan büyük miktarlarda gelir elde edilmektedir. Söz konusu gelirlerin kaynağını çoğunlukla uyuşturucu ve psikotrop maddeler, silah kaçakçılığı, patlayıcı maddeler, kadın ve çocuk ticareti oluşturmaktadır. Bu bağlamda kara para, kaynağına göre iki ana grup içerisinde sınıflandırılabilir. Birinci grupta; başlangıcından itibaren yasadışı faaliyetlerden elde edilen fonlar yer almaktadır. Uyuşturucu ve silah kaçakçılığından kazanılan paralar bu gruba örnek teşkil eder. İkinci grupta ise; başlangıçta paranın kaynağını oluşturan faaliyet yasal olmakla beraber, ardından sahte fatura düzenlenerek veya ilgili belgeleri tahrif ederek yapılan vergi kaçakçılığı neticesinde elde edilen fonlar sayılmaktadır.Nakit yoğun işletmeler, suçluların yasadışı yollarla elde edilen fonları aklamaları için mükemmel bir araçtır. Buna paralel çoğu zaman düzenlenmemiş sektörleri istismar etmeye çalışırlar. Herhangi bir teknolojik gelişmeden ilk yararlananlar onlardır. Karmaşık ürün ve hizmetleri severler. Paravan şirketleri, fonlardan yararlanan gerçek kişiyi tespit etmeyi zorlaştırmak, bazı durumlarda imkansız kılmak için kullanırlar. Anonim kalmalarına izin veren ürün ve hizmetleri ararlar.Fonlarını nasıl ve nereye taşıyacakları sıkı çalışır deyim yerindeyse ödevlerini yaparlar. Yasal düzenlemelerde mevcut boşlukları tespit etmelerine yardımcı olmak ve kara parayı yakalanmadan nasıl aklayacakları konusunda tavsiyeler edinmek için mümkün olan en iyi yetenekleri (avukatlar, muhasebeciler, BT profesyonelleri vb.) kullanırlar.Bir öncül suça dayalı olmasından hareketle kara para aklayıcılar ve diğer suçlular, çoğu zaman işbirliği içinde birbirlerine hizmetlerini(!) sunarlar. Deneyimsiz veya maddi ihtiyacı fazla olan kişileri hedef alarak, onları zorla kurye olarak çalıştırırlar. Bu kişiler de öncül bir suçtan elde edilen kara parayı taşıdıklarını çoğu zaman bilmezler. Öte yandan yasal düzenlemelerin doğası gereği; hem suçlular hem de kara para aklayıcılar, düzenlemelerin her zaman bir adım önündedir. Şayet söz konusu aktörlerle mücadele eden yasal ve idari mercilerin hem ulusal hem de uluslararası düzeyde işbirliği zayıf ise; yakalanmaları son derece zordur.Son olarak, örnek vermek gerekirse en yaygın kullanılan kara para aklama yöntemleri şunlardır:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Paranın çok sayıda ve hızlı şekilde transfer edilmesi: Kural tabanlı işlem izleme sistemlerini tetiklemeden, paraları çok hızlı hesaptan hesaba transfer ederek gerçekleştirilen yöntemdir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Paranın meşrulaştırılması: Bir öncül suça dayalı olan yasadışı fonlar, sırasıyla finansal sisteme yerleştirme (placement) ve bir önceki maddede belirtilen yöntemler vb. doğrultusunda gizlenmek üzere ayrıştırma (layering) aşamalarından geçer. Son aşamada ise kara para, meşru yoldan sağlanan fonlar ile bütünleştirilerek (integration) kaynağı açısından meşru hale getirilir.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Şirinleme (smurfing): Toplam meblağın, kural/senaryo tabanlı şüpheli işlem izleme (suspicious activity monitoring) sistemlerine takılmayacak şekilde küçük meblağlara bölünerek, çok sayıda farklı hesaplar üzerinden transfer edilmesi yoluyla aklanmasıdır.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevrimiçi bahis ve şans oyunları: Yasal dayanağı olmayan kişi ve kuruluşlar tarafından düzenlenen hileli çevrimiçi bahis ve şans oyunları aracılığıyla toplanan küçük miktarda fonlar, böylece aslında kazanacağı önceden belirli olan kişilere aktarılır.</li></ul>

Günümüzde, global ölçekte her yıl Türkiye ekonomisinin en az iki katı büyüklüğünde kara para aklanmaktadır.

Kara para aklamanın altın kuralları

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2050 Net Sıfır: Küresel Enerji Sektörü için Yol Haritası</a></h3>Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) tarafından “<a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/net-zero-by-2050" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2050 Net Sıfır: Küresel Enerji Sektörü için Yol Haritası</a>” başlıklı rapor yayımlandı. Raporda öne çıkan ana maddelerden bazıları şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji sektörü toplam sera gazı salımlarının yaklaşık dörtte üçünden sorumlu. Bu yüzden iklim eyleminde kilit noktada yer alıyor. Yenilenebilir enerjinin baskın olduğu bir sistem için radikal ve hızlı değişiklikler yapılmalı. Bu doğrultuda, yenilenebilirenerji yatırımları 2030 yılında bugüne göre en az üç katına çıkarak 4 trilyon Amerikan doları seviyesine ulaşmalı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2050 net sıfır salım hedefi için küresel yol haritası, bütün hükümetlerin enerji ve iklim poltikalarını güçlendirmelerini ve de bu politikaları söz verdikleri şekliyle uygulamalarını gerektiriyor. Hükümetlerinşu an ki iklim taahhütleri 2050 yılında net sıfır salıma ulaşmak için yeterli değil. 2020 yılında COVID-19 krizine bağlı salım azalması ekonomilerin toparlanması ile beraber hızla eski seviyelerine yükseliyor. Bu trendin devam etmesi durumumda 2050 net sıfır hedefi ulaşılabilir bir hedef olmaktan çıkacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temiz enerji ve enerji verimliliğini arttıran teknolojilerin acil ve yaygın şekilde kullanıma alınması gerekiyor. Raporda yer alan yol haritasına göre 2030 yılında küresel ekonomi bugüne kıyasla büyümüş&nbsp;olmasına rağmen yüzde 7 daha az enerji kullanacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerji teknolojilerinin maliyetinin en düşük seviyelerinde olması, elektrik enerjisi sektörünün salımları düşürme yönünde dönüşümüne hız kazandırıyor. 2050 net sıfır hedefi için 2030' a gelindiğinde güneş&nbsp;fotovoltaik enerjisinde yıllık 630 GW, rüzgarda ise 390 GW kapasite artışı gerçekleşmeli.&nbsp;Bu artış, 2020' deki rekor seviyede güneş ve rüzgar enerjisi kapasite artışının dört katına karşılık geliyor.</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41558-021-01044-3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Artan kuraklık ekonomik kaybı milyarlarca Euro arttıracak</a></h3>Nature Climate Change dergisinde yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s41558-021-01044-3" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çalışmaya</a> göre kuraklığa bağlı yaşanan ekonomik kayıp Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık için şu anda yıllık toplam 9 milyar Euro.Küresel Isınma 1,5 derece ile sınırlı tutulsa ve ülkeler kuraklığa iyi uyum sağlasalar bile bu kayıp 12 milyar Euro’ya yükselecek. Uyum çalışmalarının yapılmadığı durumda ise bu kaybın 24 milyar Euro olacağı öngörülüyor. İklim eyleminin olmadığı, yani dünyanın yüz yılın sonunda 4 derece ısındığı ve adaptasyonun eksik olduğu durumda ise kuraklığa bağlı yıllık kayıp 65 milyar Euro seviyesini aşacak.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/kuraklik-nehir-ve-goletlerde-toplu-balik-olumlerine-neden-oluyor,udyPRNerHESD3U1ZR7iUbw" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kuraklık alarm veriyor</a></h3>Meteoroloji Genel Müdürlüğü'nün Nisan ayı kuraklık ve sıcaklık raporlarındaki haritaya göre Türkiye'de Doğu Anadolu, Güneydoğu ve Ege'nin güney kesimlerinde seviyesi şiddetli, çok şiddetli ve olağanüstü arasında değişen kuraklıklar <a fr-original-style="" href="https://www.dha.com.tr/yurt/uc-bolgede-olaganustu-kuraklik/haber-1826533" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleşti.</a>Özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yoğun görülen kuraklık nedeniyle, hem rekolte ciddi oranda düştü hem toplu balık ölümleri <a fr-original-style="" href="https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/kuraklik-nehir-ve-goletlerde-toplu-balik-olumlerine-neden-oluyor,udyPRNerHESD3U1ZR7iUbw" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerçekleşti</a>. Mercimek üretiminin yaklaşık yüzde 75 ’inin karşılandığı Güneydoğu Bölgesi’nde, erken hasada başlayan üreticiler, mercimekte elde ettikleri rekoltenin yüzde 10 civarında olduğunu, buğdayda ise verimin sıfıra yaklaştığını ve masraflarını karşılamayacağını <a fr-original-style="" href="https://dogruhaber.com.tr/haber/752647-kuraklik-nedeniyle-mercimek-hasadi-erken-basladi-uretici-zor-durumda/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söyledi.</a>Bazı bölgelerde buğday ve arpalar yanmaya başlarken, çiftçiler hasat yapılamayacak duruma gelen ekili arazilere hayvanlarını sokmaya başladı. Eğer Mayıs ayı içerisinde de yeterli yağış düşmezse en az 2 milyon ton rekolte kaybı yaşanacağını <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/kuraklik-hububat-hasadini-tehdit-ediyor-6435971/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öngörülüyor.</a>Türkiye Ziraat Odaları Birliği Yönetim Kurulu Üyesi ve Diyarbakır Ziraat Odaları İl Koordinasyon Başkanı Cevat Delil, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tamamında ve Diyarbakır’ da özellikle kuru arazilerde yüzde 80 kayıp olduğunu belirttikten sonra “İklimler değişiyor, bunları artık sık sık yaşayacağız. Barajlardaki suyun çiftçilerle buluşması lazım” <a fr-original-style="" href="https://www.sozcu.com.tr/2021/ekonomi/guneydoguda-kuraklik-alarmi-rekolte-kaybi-yuzde-80-6425173/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dedi.</a>

Amerikan doları ile ilgili hikayeler