Ülke gündeminde dikkat çeken meselelerden biri, Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri’nin son Türkiye Raporu’nun Anayasa Mahkemesi’nin söz konusu kararlarının ardından gelmesidir. Aslında bu Raporun nahoş bulguları biz TC yurttaşları için bilinmeyen şeyler değildir. Rapor esas olarak Türkiye’nin ifade ve basın özgürlüğü, kadın ve LGBT hakları ile yargı bağımsızlığı konularındaki sicilinin gitgide daha da kötüleştiğini tespit etmektedir. Ama daha da ilginci, Komiser’in medyanın tamamına yakınının (%90’ının) hükümetin kontrolünde olduğunu tespit etmesi ve bu durumla Türkiye’nin insan hakları konusundaki kötü performansı arasında ilişki kurmasıdır.Bu arada, İnsan Hakları Komiseri Dunja Mijatoviç‘in Türkiye’yi ziyaret talebinin ilgili makamlarca reddedilmiş olduğunu da öğreniyoruz ki, bu öncekinden daha az ilginç olmasa gerektir. İnsan hakları konusunda çalışan uluslararası sivil örgütlerin Türkiye hakkındaki tespit ve değerlendirmelerinin iktidardaki AKP-MHP koalisyonunu ‘’ilgilendirmediği’’ni zaten biliyorduk, ama bu iktidarın Avrupa Konseyi’nden gelen benzer uyarılara bile kulak vermesi de maalesef ihtimal dahilinde görünmüyor. A. Rıza Çoban aşağıda bu Rapor’u daha etraflı bir şekilde gözden geçirmektedir.Bu arada, Cumhurbaşkanı Erdoğan da yaptığı ilginç bir açıklama da bu seçimin kendisi için ‘’son seçim’’ olacağını belirtti. &nbsp;Bu aslında ilginç olmaktan da öte tuhaf bir açıklama, çünkü ortada Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın herhangi bir makam için aday olduğu bir seçim yok. Kaldı ki, kendisinin de kabul ettiği gibi, Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığına yeniden aday olması da anayasal olarak mümkün değil.Bu durumda öyle görünüyor ki, Erdoğan partisinin adayının seçilmesini garanti altına alma davasına o kadar bağlanmış ve ayrıca İstanbul’un kazanılmasını o kadar istiyor ki bir cumhurbaşkanı olarak bu kampanyayı kendi seçim kampanyası gibi algılamaktan kendisini alıkoyamamış.Bu sayıda ayrıca Enes Özkan AKP iktidarında ‘’seçim ekomomisi’’ uygulamalarının incelenmesine giriş olarak, 2017 yılında yapılan ve hükümet sistemini değiştiren Anayasa referandumundan bugüne uzanan ‘’seçim maratonu’’nu özetliyor, Ömer Faruk Şen de Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 31 Mart seçimlerinin kendisi için ‘’final’’ olduğuna ilişkin açıklamasının siyasî anlamını yorumluyor.Özgürlük Gündemi’nin gelecek sayısında buluşmak üzere, esen kalın.

Özgürlük Gündemi

Bir süredir kamuoyunda Cumhuriyetin 100. yılında genel af ilan edileceğine, bu amaçla 29 Ekim 2023 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde bir af kanunu çıkarılacağına dair söylentiler tartışılmaktadır. Her ne kadar bu konuda resmi bir açıklama yapılmamış olsa da pek çok sivil toplum örgütü ve bazı siyasi partiler tarafından genel af talebi dillendirilmektedir. Bu arada Adalet Bakanı yakın zamanda bir yargı reformu strateji belgesi ve insan hakları eylem planı hazırladıklarını açıklamıştır.[1] Ancak bu hazırlıkların af konusunu içerip içermediği bilinmemektedir. Bilindiği gibi genel af, af konusu suçlar bakımından kamu davasının düşmesi ve ceza mahkumiyetinin tüm neticeleriyle birlikte ortadan kalkması sonucunu doğuran bir ceza hukuku kurumu olup, genel affın hangi suçları kapsayacağı kanunla belirlenmektedir. Genel af suçların cezasız kalması sonucunu doğurduğundan ancak çok istisnai hallerde başvurulması gereken bir yoldur. Sıklıkla af uygulamasına gidilmesi cezasızlık algısını yaygınlaştıracağından suçlular için teşvik edici bir unsura dönüşecektir. Türkiye’de af talebini doğuran husus pek çok insanın siyasi suçlar olarak nitelendirilen devlet aleyhine işlenen suçlar ya da terör suçlarından yargılanması ve cezalandırılmış olmasıdır. Siyasetçiler, gazeteciler, sivil toplum aktivistleri, akademisyenler ve KHK’lılardan oluşan çok sayıda insanın muğlak suçlamalar ve temel hak ve özgürlüklerin kullanımı niteliğindeki eylemleri dolayısıyla yargılanıp cezalandırılmış olması toplumda adaletsizlik algısını yaygınlaştırmıştır. Pek çok uluslararası gözlemci de terör mevzuatının öngörülemez bir şekilde geniş yorumlandığını, kavramların muğlak ve keyfi uygulandığını ortaya koymuştur. Venedik Komisyonu[2], Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri[3] ve Avrupa Komisyonu[4] pek çok kez ceza mevzuatının öngörülemez bir şekilde ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne aykırı olarak uygulandığı uyarısında bulunmuştur. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi de Türk Ceza Kanunu’nun 125/3[5], 220/6,[6] 220/7,[7] 299,[8] 301,[9] ve 314.[10] maddelerinin öngörülemez bir şekilde uygulandığını ve bu uygulamaların Sözleşmenin 10. ve 11. maddelerini ihlal edecek şekilde sistematik sorun oluşturduğunu tespit etmiştir. Dolayısıyla adil olmayan cezaların verildiği ve pek çok insanın haksız bir şekilde hürriyetinden yoksun bırakıldığı konusunda kuşku bulunmamaktadır.&nbsp;Ancak kritik husus bu adaletsizliklerin genel af ile giderilip giderilemeyeceği sorusudur. Terör ve ceza mevzuatının öngörülemez bir şekilde ve geniş yorumlanmasının temel nedeni, yargının yürütmenin etkisi altına alınmış olması ve Anayasanın açık emrine rağmen AİHM kararlarının yargı makamlarınca dikkate alınmamasıdır. Dolayısıyla adaletsizliği doğuran husus yargının kurumsal bağımsızlığının ve tarafsızlığının güvence altına alınmamış ve uygulamaların hukuk devletinden uzaklaşmış olmasıdır. Bu nedenle gerçek çözüm hukuk devletine dönülmesi ve yargının tarafsızlığının ve bağımsızlığının güvence altına alınmasıdır.&nbsp;Ancak kısa vadede böyle bir gelişme beklemek gerçekçi olmadığından, en azından haksız yere özgürlüğünden mahrum bırakılanların bir an önce özgürlüklerine kavuşturulması için af çıkarılması desteklenebilir. Ne var ki böyle bir af düzenlemesinin gerçek mağdurları kapsaması zorunludur. Zira, hükümet zaten 2020 yılında ve 2023 yazında infaz mevzuatında yaptığı değişikliklerle adi suçlular bakımından özel af niteliği taşıyan düzenlemeler yapmış ve yüzbinlerce insanın tahliyesini sağlamıştır. Ancak gerçek mağdur dediğimiz siyasi mahkumları bu düzenlemelerin kapsamına almamıştır. Yapılacak yeni bir af düzenlemesinin yine siyasi mahkumları kapsamaması riski bulunmaktadır ve bu kabul edilemez.

Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri ile ilgili hikayeler