Spektrum

2023'te dünyada seçimlerin kazananları sağ popülist adaylar oldu. Ukrayna'ya Rusya'nın işgaline ilişkin yapılan yardımların kesilmesi Batı ülkelerinin tavrını sorgulatırken Gazze'de yaşananlar da bu ülkelere güveni zedeledi.

2023: Sağ popülizmin yükselişi, liberal değerlerin çöküşü 

<a fr-original-style="" href="https://twitter.com/mcnctn" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Mehmet Can Çetin</a>197 ülkeden temsilciler, çeşitli sektör grupları ve sivil toplum temsilcilerinin biraraya geldiği Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi'nin bu yılki oturumu COP28, 12 Aralık'ta sona erdi. Konferansın ana tartışma konularını ve takip edilmesi gereken başlıkları daha önce <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/cop28e-dogru-tartismalarin-odagindaki-iklim-zirvesi" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aktarmıştık</a>. Bu hafta, konferansta alınan kararlar ve Dubai'nin ev sahipliğiyle ilgili devam eden tartışmalara odaklanacağız.İklim değişikliğiyle mücadelenin finansmanı ve fosil yakıtların kullanımının sonlandırılması gibi yıllardır süregelen birçok tartışmayla başlayan COP28, geçen hafta sona erdi. Çözümsüz kalan bütün tartışmalara rağmen, küresel anlamda birçok ilke imza atılan iki haftayı geride bıraktık.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Öne çıkan başlıklar</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Fosil yakıtları aşamalı azaltım hedefi</li></ul>Dubai’de düzenlenen zirvenin şüphesiz en dikkat çeken kararı katılımcı ülkelerin "fosil yakıtları aşamalı olarak azaltma" hedefi konusunda ortak bir karara varabilmesi oldu. COP'un 28 yıllık serüveninde bir ilk olan bu ifadenin net sıfır hedefleri doğrultusunda tatmin edici olduğunu söylemek maalesef mümkün değil. Öte yandan 200’e yakın ülkenin katıldığı konferansta Suudi Arabistan’ın başını çektiği, çoğunluğu OPEC üye ülkelerinden oluşan muhalif koalisyonun bu kararın altına imza atmış olması belki de önümüzdeki yıllarda daha da hız kazanacak tarihî bir sürecin ilk adımı olarak görülebilir.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerji kapasitesi</li></ul>Konferansın dikkat çeken bir başka kararı ise 118 ülkenin, 2030’a kadar yenilenebilir enerji üretim kapasitelerini&nbsp;üç katına, enerji verimliliği katsayılarınıysa iki katına çıkarmayı öngören anlaşmaya imza atmaları oldu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim finansmanı</li></ul>Zirvenin merakla beklenen konularından biri, ilk defa geçen yıl COP27’de gündeme gelen küresel iklim değişikliğiyle mücadele acil durum fonuydu. İklim değişikliğinin doğrudan etkilerinin yoğun olarak yaşandığı, gelişmekte olan ülkelerin afet durumları ve sonrasındaki arama-kurtarma ile yeniden yapılaşma süreçlerinde başvurabilecekleri küresel bir Kayıp ve Zarar Fonu'nun yaratılması fikri, 2021’de Güney Hindistan’da meydana gelen bir sel felaketi sonrasında ortaya çıkmıştı. &nbsp;Zirvenin ilk gününde kurulması için anlaşmaya varılan fona ilk aşamada Almanya, BAE, Birleşik Krallık, ABD ve Japonya toplamda 800 milyon dolara varan bir bütçe ayrılması taahhüdünde bulundu. Her ne kadar fonun kurulması için atılan somut adım pozitif karşılansa da çeşitli araştırmalara göre gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliği nedeniyle önümüzdeki 10 yıl içinde yaşayacağı tahribatın boyutunun söz konusu taahhütlerin çok üstünde olduğunu da hatırlamakta fayda var. Birleşmiş Milletler ve Greenpeace işbirliğinde yapılan tahminler, fona ayrılacak meblağın 100-400 milyar dolar seviyesinde olması gerektiğine işaret ediyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sultan Al Jaber: İklim konferansının başındaki petrol devi CEO’su&nbsp;</li></ul>COP’un ev sahipliği her yıl Birleşmiş Milletler tarafından belirlenen bölgesel sınırlar çerçevesinde başka bir kıtada yapılıyor. 2022’de Afrika’yı temsilen Mısır’da yapılan konferansın ardından Birleşik Arap Emirlikleri, Asya-Pasifik Bölgesi adına COP28’e ev sahipliği yapma teklifinde bulunmuştu. Bölge ülkelerinin desteğiyle alınan karar beraberinde birçok tartışma yaratmıştı.Birleşik Arap Emirlikleri dünyanın en büyük fosil yakıt üreticileri arasında yer almakla birlikte gelecek beş yıl içinde üretimini yaklaşık %51’lik bir artışla yıllık 7,4 milyar varil seviyesine çıkarmayı planlıyor. Bu hedef doğrultusunda 2022’nin sonunda ülkenin ulusal petrol şirketi ADNOC 150 milyar dolarlık yeni yatırım planını duyurmuştu.Hâlihazırda uluslararası tepkinin odak noktası olan BAE, Abu Dhabi Ulusal Petrol Şirketi'nin (ADNOC) CEO'su Sultan Al Jaber'i zirvenin başkanlığına atayarak konferansın yönetimi ile ilgili ciddi bir çıkar çatışması olduğu kaygılarını körüklemişti.Tepkiler Al Jaber’in, COP’un hemen öncesinde, Küresel İklim Raporlama Merkezi tarafından düzenlenen bir oturumda&nbsp;fosil yakıtların kullanımının durdurulmasıyla iklim değişikliğinin önlenmesi arasındaki ilişkiyi gösteren hiçbir bilimsel kanıt olmadığını&nbsp;iddia etmesiyle daha da güçlendi.&nbsp;Ne var ki Al Jaber’in çevresindeki skandallar bununla sınırlı kalmadı. Konferansın başlamasına günler kala 27 Kasım’da BBC’nin ortaya çıkarttığı belgeler, Al Jaber’in başkanlığıyla ilgili endişeleri doğrular nitelikteydi. BBC’nin ulaştığı 15 toplantı brifinginde, Al Jaber’in&nbsp;petrol ve doğalgaz satışı konusunda işbirliği üzerine katılımcı ülkelerle görüşmeyi planladığı yer alıyordu. Söz konusu belgeler Almanya, Brezilya ve Suudi Arabistan başta olmak üzere pek çok ülkeyle petrol ve LNG tedariği, Latin Amerika’da yapılacak rafineri ihaleleri gibi konuları içeriyordu.&nbsp;COP sürecinde iş anlaşmaları üzerine görüşmenin doğurduğu etik probleminin ötesinde, ortaya çıkan durum Al Jaber’in doğrudan ilgili BM direktifini de çiğnediği&nbsp;anlamına geliyor. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne göre COP dönem başkanının tarafsızlık ilkesi doğrultusunda “Taraflı, peşin hükümlü, kayırmacı, kişisel çıkarlar doğrultusunda, tercih veya davranışta bulunmaması; sağlam, bağımsız ve adil muhakemeye dayalı olarak hareket etmesi” bekleniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ya Türkiye?&nbsp;</li></ul>Konferansa bu yıl ilk defa cumhurbaşkanı düzeyinde de katılım gösteren Türkiye’yi toplamda 50 kişilik bir delegasyon temsil etti. Ne yazık ki bu geniş çaplı katılım, ülkenin iklim değişikliğiyle mücadele konusundaki özverisinin bir yansıması olmadı. Zirvenin en önemli konu başlıkları olarak sıraladığımız üç kararın da parçası olmamayı tercih eden Türkiye, Kayıp ve Zarar Fonu'ndan yararlanacak ülkeler arasına girmek istedi, ancak bu konudaki teklifi reddedildi. Bu durumun ardından Türk delegasyonu taleplerinin karşılık bulmamasını gerekçe göstererek konferansın kapanış bildirisine imza atmamayı ve 2030’a kadar yenilenebilir enerji kapasitesini üç katına çıkarmayı öngören taahhüdün parçası olmamayı tercih etti.Türkiye, İklim Değişikliği Başkanlığı'nın sitesinden yapılan açıklamaya göre İklim Kulübü, Kritik Ham Maddeler Kulübü, Dayanıklı Gıda Sistemleri, Sürdürülebilir Tarım ve İklim Eylemine ilişkin Emirlik Deklarasyonu, Buzul Dostları Grubu, Çimentoda Atılım, İklim İçin Mangrov İttifakı, COP28’de Eğitim ve İklim Değişikliği Ortak Gündemi Bildirgesi, İklim ve Sağlık Deklarasyonu, İklim Eylemi İçin Yüksek Hedefli Çok Düzeyli Ortaklıklar Koalisyonu’na (CHAMP) imzacı oldu.COP28 gerek sonucunda alınan kararlar gerekse süreç içinde yaşanan skandallarla son yıllarda adından en çok söz edilen iklim konferansı oldu diyebiliriz. Konferansın kapanış bildirisinde ilk defa fosil yakıt tüketiminin azaltılmasına değinilmesi ve iklim finansmanı konusunda atılan somut adımlarla birlikte tarihî kararlara tanıklık ettik. Tarihî olmakla birlikte henüz etki bakımından yetersiz&nbsp;görünen bu kararların gelecekte atılacak daha büyük adımlara alan açıp açmayacağını hep birlikte gözlemleyeceğiz. &nbsp;

COP28, bir günlük gecikmenin ardından 13 Aralık'ta sona erdi. Neler öne çıktı, hangi konular tartışıldı? Türkiye'nin zirvedeki tavrı ne oldu?

COP28'in ardından

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/merve-selamet-862729143/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Merve Selamet</a>Nairobi’de her gün çöplere ne kadar plastik atık geldiğini biliyor musunuz?&nbsp;Hikayemiz haftanın son gününe gelmeden neredeyse 3 Everest Dağı büyüklüğünde plastik atık dağlarının oluştuğu Nairobi’de geçiyor. Başrolde plastik atık salgınıyla mücadele eden Kenyalı yenilikçi ve girişimci Nzambi Matee var. Her gün içine daha çok gömüldüğü plastik dağları ona o kadar acı veriyor ki, bu acıdan kurtulmak için bir şey yapmalıyım diyor.&nbsp;&nbsp;Ve bir gün yolda kaldırımda yürürken oynayan bir kaldırım taşı onda bir ışık çakıyor.&nbsp;&nbsp;Dünyanın en iyi fakültelerinde eğitim görmemiş, sıradan biri olan Nzambi, plastik atıkları kaldırım tuğlalarına dönüştürüp yürüdüğü yolları onarmayı hayal ediyor. Bu alanda önüne çıkan engellere meydan okuyarak devrim niteliğindeki teknoloji arayışında başarıya ulaşıyor. Nairobi’de toplanan çöpler, bugün onun sayesinde kaldırım tuğlalarına dönüşebiliyor. Belki Oscar adayı değil ama Nzambi Matee’nin her birimizin yerel topluluklarımız üzerinde bir etki yaratabileceğini kanıtladığı hikayesi onu Birleşmiş Milletler Genç Dünya Şampiyonu yaptı.&nbsp;&nbsp;Farhoud Meybodi'nin yönettiği ve Orlando Bloom'un baş yapımcılığını üstlendiği Earthbound: Nzambi Matee&nbsp;belgeselinde anlatılan bu hikâye COP28’deki "Storytelling for Action" panellerinin de dikkat çeken gösterimlerinden biriydi.&nbsp;&nbsp;Nzambi, Nairobi’de hikâyemizi değiştirmeye başlayan biri. Peki ya diğerleri?&nbsp;&nbsp;Diğerlerinin bir kısmı, her yıl düzenlenen COP etkinliklerinde bu hikâyenin gidişatını belirleyecekleri önemli kararlar almak için bir araya geliyor. Her yıl bu etkinliklerde ülkeler birbirine ilham veriyor, teşvik ediyor. Çünkü adına ister "iklim krizi ile mücadele" diyelim, ister “gezegendeki yaşamı sürdürülebilir kılmak” diyelim hiç fark etmez. Bu konu, bizim neslimizin en büyük hikayesi. Nerede yapıldığı tartışmaları ya da alınması gereken kararlara dair yapılan eleştiriler bir yana, hepimizi ilgilendiren ve olması gerekenden çok çok az seviyede gündeme gelen bu konunun konuşulmasına vesile olduğu için de bu tarz etkinliklerin ayrı bir önemi var.&nbsp;Bu sene COP28’de sorunların ve çözüm önerilerinin konuşulduğu kadar bunların yaratıcı dışavurumlarının da ilham verici bir şekilde sergilendiği&nbsp;Nzambi&nbsp;belgeseli gibi pek çok&nbsp;çalışma&nbsp;öne çıktı.&nbsp;Bilim insanları, iş dünyası ve politikacıların yanı sıra bu yıl daha fazla iletişimci, eğlence, medya ve reklam sektörünün önde gelenleri alandaydı.&nbsp;Hikâyenin&nbsp;nasıl daha etkili anlatılabileceğinin konuşulduğu panellerde dünyanın dört bir yanından örnek&nbsp;vakalar&nbsp;paylaşıldı. Ancak bir tema öne çıktı: AŞK!&nbsp;&nbsp;Nzambi’nin yaşadığı yere duyduğu aşk gibi bizim de geleceğimiz için çokça sevgiye, bolca tutkuya ve bir o kadar da aşka ihtiyacımız var. Çünkü insanoğluna en uzun süreli mücadele motivasyonu veren duygu, AŞK. Bugüne dek bu dünyaya olanlara dikkat çekmek için bu sorunun korkutucu etkilerini gösterdik. Türlü felaket senaryoları ile dünyanın sonu geliyor dedik. Sonuç olarak; İklim krizini çok uzakta, belki de birkaç ışık yılı uzakta olabilecek bir şey gibi gördük. Oysa bahsi geçen dünya, belki de bizim sevgilimizle tanıştığımız plajın olduğu o dünya. Çocuklarımızın parklardaki ilk adımlarının peşinde koştuğumuz dünya. İlk defa rengarenk bir papağan gördüğümüz, gürül gürül akan bir şelalenin görkemi karşısında heyecanlandığımız, denizlerinde kulaç atarken esen bir rüzgarla saçlarımızın karıştığı o çok sevdiğimiz, tutkuyla peşinde koştuğumuz anların yaşandığı yer. “Korku” da tabii ki “Aşk” kadar güçlü bir duygu. Ancak sağladığı motivasyon gücü aynı uzunlukta değil. “Korku” çok daha kısa zamanlı bir motivasyon gücüne sahip. Aşk ise bize dünyayı sevdiklerimizle bağımız üzerinden anlamlı kılma olanağı sunuyor. Anılarımız ve geleceğe dair umutlarımız, yaşadığımız ana dair tutkularımız bize çok daha pozitif ve güçlü bir mücadele gücü veriyor. COP28’deki pek çok "Storytelling for Action" panelinde öne çıkan bu tema, iklim iletişimciliğinin de geleceğine yön vereceğe benziyor. Çünkü dünya ile bağımızı yeniden tanımlamaya devletler, kurumlar, markalar, toplumlar ve bireyler olarak&nbsp;&nbsp;çok ihtiyacımız var.&nbsp;COP28’deki iletişim profesyonellerin dikkat çektiği bir diğer konu ise, bu konudan yeterince bahsedilmemesi. Hepimizin TikTok’ta, Instagram’da birer hikâye anlatıcısına dönüştüğümüz bu dönemde ne sosyal medyada ne de kitle iletişim araçlarında iklim krizini konuşmuyoruz. Üstelik araştırmalar gösteriyor ki, çoğunluğumuz da iklim krizinin ne olduğunu biliyoruz ama sonuçlarına hazırlanmak için harekete geçmiyoruz. Oysa dizilerden, filmlerden, spor karşılaşmalarından, gittiğimiz bir sergiden ya da bir sosyal medya akımından bahsetmeye bayılıyoruz. Bu noktada da "streaming" platformlarından televizyon, radyo ve gazetelere, senaristlerden oyunculara ve yapımcılara, reklam verenlerden ajanslara ve yaratıcılarına kadar herkese, bu hikayeyi anlatmanın farklı yollarını bulma sorumluluğu karşımıza çıkıyor. Çünkü bir filmin kırılım anı, bir çocuğun dünyada olanları duyduğu anda yaşadığı anksiyete olduğunda ebeveynin dikkati konuya daha hızlı yöneliyor ve çocuğu için çözüm bulması gerektiğini hissediyor. Daha da önemlisi harekete geçiyor.&nbsp;&nbsp;Tüm bunların yanında tabii bir de iklim iletişimi kazaları var. COP28 panellerinde yaratıcıların dikkat çektiği “greenwashing” denilen bu iletişim kazalarına ya da hatalarına karşı altı çizilen tavır, özel bir hassasiyet gösterilmesi gerektiği. Aksi takdirde toplumsal bilinçte bu konunun “balon”, yani çok da önemli olmayan, içi boşaltılmış bir kavram olarak kalma riski çok büyük. Bu nedenle belirlenen yeni yaratıcılık kriterleri doğrultusunda bir sorumluluk bilinci oluşturulması gerekiyor. Burada reklam verene de ajanslara da&nbsp;&nbsp;politikacılar kadar iş düşüyor.&nbsp;Yapılan tonlarca eleştiriye rağmen, dünyanın her yerinden, her yaştan, her disiplinden insanı bir araya getiren COP28, alanda bulunan yaratıcılar ve reklam verenler için adeta hızlandırılmış bir iklim eğitimi gibiydi. Öte yandan alandaki insanların birbirine gösterdiği nezaket, fikirlere duyulan saygı ve kibirden uzak alkışlamayı bilme halinin iyileştirici bir etkisi olduğunu da söylemek gerek. Gençlerin pırıl pırıl buluşları, yetişkinlerin kim olduklarını unutup sadece tek ve ortak bir amaca yönlenebildiğini görmek, insanlık için hala umut var dedirtiyor.&nbsp;&nbsp;Bu hikâyenin sonu henüz yazılmadı. Gidişatta yaratacağımız en ufak bir değişiklik, hikâyenin sonunu da değiştirecek. Mutsuz son istemiyorsak hedefimiz; yoğun bir gündemde iklim konuştuğumuz bu günlerden daha fazla konuşacağımız ve birlikte dünyaya iyi geleceğimiz nice günlere ulaşmak. Tabii ki yuvamız dünyaya sonsuz sevgi ve saygıyla…&nbsp;Çünkü&nbsp;aslında bizimkisi bir aşk hikayesi.&nbsp;&nbsp;

Dünyahali

Bizimkisi bir aşk hikayesi

En Büyük Hikayemiz! 

• <a fr-original-style="" href="https://amp.ft.com/content/ee972b3c-e8f1-43de-afd0-72162c230404" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Banks and other financial institutions</a> will be required to disclose carbon emissions related to their loans and investments under a draft bill presented by the International Sustainability Standards Board, established during the COP26 climate summit.

COP ile ilgili hikayeler