“Kahvaltı için salatalık, domates, biber toplayıver,” diyen anneannemin bana veya sofrasına oturanlara yaptığı iyiliği anlamam zaman aldı. Gıda üretiminin, hatta zehirsiz gıda üretiminin diyelim, önemini daha iyi idrak ettiğimiz bir zamandayız. Şehrin gürültü ve kirinden bağımsızmışçasına maydanoz, kekik ekmemizin sebebi de bu olabilir; çünkü kentsel tarım artık daha fazla değerlendirdiğimiz bir üretim biçimi. Peki, 365 günün sadece ikisini kendi ürettikleriyle <a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/28cg3rISmZUmYmPa1C8oom?si=9S5IfLoBSzmo3_z2qdyi7Q" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">geçirebilen</a>, geri kalanını başka şehirlerden/köylerden/yerleşimlerden satın almak durumunda kalan İstanbul’un hâli nicedir?&nbsp;Başlarken… Kentsel tarım hobi bahçelerinden dikey bahçelere, çatı bahçelerine “genellikle yerel tüketim ve satış amaçlı meyve, sebze, hayvan ve balık yetiştirme faaliyetlerini" içeriyor. Fakat ticari bir ilişki olması gerekmiyor, örneğin bostanlar bunun en güzel örnekleri. Kentsel tarımın başlıca önemi, gıdanın besin değerini kaybetmeden tüketilmesi, kentte yaşayanların kendilerine yetebilmesi ve bir topluluk oluşturması. Mahallelinin bir aile gibi davranmasını, herkesin civarındakileri de gözetmesiyle toplumsal bir dönüşüm sağlıyor.&nbsp;Tarih boyunca şehirlerde tarımdansa sanayi gibi getirisi daha yüksek imalatlara ehemmiyet gösterilmesi plancıların veya yetkili mercilerin kararlarıyla da desteklendi. Fakat şehirde ekim yapılan alanların, bir nevi küçük bahçelerin olması gerektiğini söyleyen plancılar var. Örneğin Ebenezer Howard’ın 1898 yılında başlattığı Garden City Movement&nbsp;(Bahçe Şehir Hareketi), toplulukların kendilerine yetebilmeleri için gıda üretimi yapan alanlarla çevrilmesini önerdi. 20. yüzyılın ismi kulaklara sıklıkla çalınan tasarımcı ve şehir plancılarından Le Corbusier ise Contemporary City (Çağdaş Kent) modelinde üç farklı gıda üretim alanı planladı. 20. yüzyılın etkileyici mimarlarından Frank Lloyd Wright da Broadacre City&nbsp;adını verdiği ütopik tasarım modelinde kentle kırsalın kalkınması için her ailenin bir ekim alanı olması gerektiğini belirtti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, tarih bize neler gösteriyor?&nbsp;</h2>Özellikle 19. yüzyılda sanayileşmeyle değişen ekonomik gelir modelleri, şehir içindeki arsalarda tarımın arka plana atılmasına sebep oldu. Artan nüfusun ihtiyaçlarının karşılanamamasıyla devreye giren gıda marketlerinin çiftçilerin rekabetini ortadan kaldırması da bunda etkili. 1893’te yaşanan kriz ise kendi kendine yetmenin öneminin altını çizdiği için kentsel tarım uygulamaları geri geldi. 1894’te Detroit Belediye Başkanı Hazen Stuart Pingree boş alanların değerlendirilmesi için&nbsp;Potato Patches&nbsp;isminde kentsel tarım bahçeleri kuruyor. Vacant Lot Cultivation Association (Boş Arazide Tarım Derneği) de aynı yıllarda Philadelphia’da kuruldu. 1898’de New York’ta yoksulların durumunun iyileştirilmesi için kurulan dernek, New York Association for Improving the Condition of the Poor'un raporu, 19 yerleşimde bu tip uygulamaların olduğunu yazıyor.&nbsp;Kentsel tarım uygulamalarıyla paralel olarak hayvancılık da arttığı için halk sağlığının tehdit edildiği belirtilerek gıda üretimi uygulamaları yetkililerce merkezin dışına alınıyor. Fakat tarih, bu konuda sık sık gel-git gösteriyor. Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarıyla başlayan buhran döneminde, kentsel alandaki boşalan mekânlar gıda üretimine ayrılıyor.&nbsp;<span contenteditable="false" draggable="false" fr-original-class="fr-img-caption fr-draggable" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; position: relative; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-17T09:20:14.152Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" alt="Vatandaşlarına moral olması için ABD’de hükümetçe desteklenen bu kentsel tarım alanlarına zafer bahçeleri (victory gardens) ismi veriliyor -ki bunların bazıları hâlâ kullanılıyor." ratio="3.53" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span contenteditable="true" fr-original-class="fr-inner" fr-original-style="" spellcheck="true" style="outline: transparent solid 0px; box-sizing: border-box; margin: auto; display: block; padding: 5px 5px 10px; font-size: 14px; font-weight: 400; opacity: 0.9; width: 100%;">Vatandaşlarına moral olması için ABD’de hükümetçe desteklenen bu kentsel tarım alanlarına zafer bahçeleri (victory gardens) ismi veriliyor -ki bunların bazıları hâlâ kullanılıyor. Kaynak: İlgili tezGünümüzdeki kentsel tarım anlayışı 1970’lerde atıl durumdaki sanayi tesislerinin değerlendirilmesiyle temelleniyor. 1977’de kurulan Boston Urban Gardeners&nbsp;bunun çok ses getiren örneklerinden biri. Gittikçe mahalleli, halk, komşuluk, üretim, kendine yetebilme gibi kavramlarının konu edilmesiyle siyasi bir ideolojiyi de yansıtmaya başlıyor.&nbsp;İstanbul’a bakarsak, 12. yüzyıldaki Bizans İmparatorluğu’ndan 20. yüzyılın ortasındaki Osmanlı İmparatorluğu’nun sonuna dek bostanların önemli bir yer tuttuğunu söylemek mümkün. 1950’den sonra şehrin hızla artan nüfusu 1970’lere kadar bir değişikliğe sebep olmuyor. 1980’li yıllar ise her yıl 200 ila 500 bin kişinin göçüyle kalabalıklaşan şehrin kara yolu taşımacılığı ve sanayiye geçişine yatırım yapmasını sağlıyor. 21. yüzyılda ise gıdaya erişim, sağlıklı besinlere ulaşılması konusunda ciddi problemlerle <a fr-original-style="" href="https://kokprojekt.com/wp-content/uploads/2020/06/TRKentsel-Tar%C4%B1m.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">boğuşuluyor</a>. Fakat günümüzde kentsel tarım anlayışı tekrar yatırım ve mekân buluyor. <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CNWpA0unlw_/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Seralara</a> <a fr-original-style="" href="https://www.instagram.com/p/CNQOXeVHs-2/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yapılan</a> yatırımlar ve atalık tohumların önemi medyada yer bulurken sakinlerini doyurabilen bir şehir olabilmenin kıymeti dikkat çekiyor. Tarım <a fr-original-style="" href="https://www.ibb.istanbul/News/Detail/34043" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bahçeleri</a> gibi haberler de bizi şehrin bu konuda daha çok gelişme göstereceğini müjdeliyor.<div fr-original-class="fr-img-space-wrap" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><span contenteditable="false" draggable="false" fr-original-class="fr-img-caption fr-draggable" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; position: relative; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-17T09:37:42.350Z_sm.png" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.87" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><span contenteditable="true" fr-original-class="fr-inner" fr-original-style="" spellcheck="true" style="outline: transparent solid 0px; box-sizing: border-box; margin: auto; display: block; padding: 5px 5px 10px; font-size: 14px; font-weight: 400; opacity: 0.9; width: 100%;">1920-1940 arası yıllarda kentsel tarım alanlarını görebilirsiniz. Kaynak: İlgili tez&nbsp;Kaynakça</div>Rasouli, S. Sürdürülebilir Kentsel Tasarımda Kentsel Tarımın Rolü, "İstanbul Örneği", Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2012.

Aposto İstanbul

Pandemiyle beraber kendini doyurabilen yönetimler takdir toplarken şehrin kentsel tarımla imtihanı her geçen gün artacağa benziyor. 

Kentsel tarımın geri gelen ayak sesleri

<h2>Toplu konut tarihi ve Bahçeşehir</h2><h3>Bu hafta yeni açıklanan bir habere göre Bahçeşehir’de yeni bir toplu konut inşaatına <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iYXNha3NlaGlyLmJlbC50ciUyNTJGYmFzYWtzZWhpci1iZWxlZGl5ZXNpLW5kZW4tc29zeWFsLWtvbnV0LXByb2plc2k="">başlanıyor</a>. Ben de bu sebeple toplu konutların tarihine değinmek istiyorum. Çünkü şartları herkes için daha iyi yapmayı amaçlayan uygulamanın nasıl başladığını bilmek, onunla ilgili düşüneceklerimizi de şekillendirebilir.&nbsp; &nbsp;</h3>Toplu konutun doğuşu: Alt ve orta gelir grubu için üretilen toplu konutlar sosyal politikaların bir sonucudur ve Birleşik Krallık başta olmak üzere Avrupa kıtasında 18. yüzyıldaki Sanayi Devrimi'yle başlar. Sosyal politika genellikle işçilerin hayat şartlarına dokunur ve gerekli görülen uygulamalar toplu konut anlayışına hız verir. Çünkü talep nüfusun artışı kırdan kente göçü başlatır, bu da konut sorununu ortaya çıkartır. Alt gelir grubunun inşa ettiği konutların estetik yoksunluğu ve yerleşim bölgelerindeki hayat kalitesinin düşmesi de&nbsp;işçilerin fabrikaların yanında yaşayabileceği büyük yapılar tasarlanmasına sebep olur. Bu tasarımların kimisi eşi görülmemiş kadar özenliyken kimileri ise beton grisidir. Bu hikâye şehir plancısı Ebenezer Howard'ın <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRyLndpa2lwZWRpYS5vcmclMjUyRndpa2klMjUyRkJhaCUyNTI1QzMlMjUyNUE3ZSUyNTI1QzUlMjUyNTlGZWhpcg=="">Bahçe Şehir</a>'ine kadar gider.&nbsp;O sırada neler oluyordu? Bahsettiğimiz dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda ise sosyal politika ve sosyal devlet anlayışı geçerli değildi. Sosyal politikaya en yakın ilkeyi, bir komisyon tarafından derlenen <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRyLndpa2lwZWRpYS5vcmclMjUyRndpa2klMjUyRk1lY2VsbGU="">Mecelle</a>’de işçilerin çalışma saatlerinin güneşin doğuş ve batışına göre meşru kılındığı bir maddede görürüz. Buna ilave olarak kurulan kimi dernek ve teşkilatların da işçilerin refahını ve barışını sağlamayı amaçladığını ekleyelim.&nbsp;Lojmanların doğuşu: Sultan Abdülmecid döneminde yapılan kagir sıra evler yetkililere tahsis edildiği için ilk toplu konut uygulamalarından biri sayılır. Türkiye’de ise 1930’lu yıllardan itibaren lojmanlar yapılmaya başlanır. Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra kırdan kente göç olur, 1950’li yıllardan itibaren çarpık kentleşmeye sebep olan gecekonduların yapımı artar. Buna bir çözüm olması ve standart getirmesi için de 1984 yılında konut ihtiyacına alternatif çözümler üretmek amacıyla 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu çıkartılır (TOKİ) ve bu kanun ile Toplu Konut Fonu oluşturulur. Bu, 1961 Anayasası’ndan sonra uygulanmaya başlanan beş yıllık kalkınma planlarının beşincisine tekabül eder. Toplu konut haberlerini sık sık duymaya başladığımız milenyum sonrası ise VIII. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nın en önemli gündem maddesi ise 17 Ağustos 1999’da gerçekleşen Marmara ve Düzce Depremleri olur. 2001 yılında 4684 sayılı yasa kapsamında Toplu Konut Fonu, başka fonlarla kaldırılmış olmasına rağmen, TOKİ’nin konut finansmanı noktasındaki görevleri devam eder. 2003 yılında başbakanlığa bağlanmasıyla TOKİ’nin faaliyetleri neredeyse her yıl <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LnRva2kuZ292LnRyJTI1MkZzb3N5YWwta29udXRsYXI="">artar</a>.&nbsp; <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3Lnl1dmFtYmFoY2VzZWhpci5jb20lMjUyRg=="">Yuvam Bahçeşehir</a>: Yazının ortaya çıkmasının sebebi olan Yuvam Bahçeşehir'e bakarsak ilk etapta 315 konutun yapılacağı projedeki evlerin büyüklüğü 75 ila 125 metrekare arasında değişiyor. Başakşehir’e bağlı mahallenin İstanbul ortalamasının altında kalan yoğunluk verilerinin ilçe <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNDkyYTQ0NGYzNmY5MDAwNzNkZTY4NCZ1c2VyPTVlNWJlYTE3MDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YyZhdXRob3I9NWVjMGRmOWYwMTU3NTkxNmExYzdlMDMzJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmtlbnRzZWxzdHJhdGVqaS5jb20lMjUyRnByb2plJTI1MkYzOS1rZW50LTEtaXN0YW5idWwlMjUyRg=="">yoğunluğunu artıracağı</a> ise kesin. Peki orta ve yüksek gelir grubunun yaşadığı ve Türkiye'nin ilk uydu kenti olan Bahçeşehir için toplu konut yapmak sosyal konut anlaşıyla örtüşüyor mu? Bunu yukardaki notlar ve ötesiyle beraber düşünelim.

Ebenezer Howard ile ilgili hikayeler