Recent days have witnessed significant developments concerning the Constitutional Court. Firstly, with the expiration of the term of office of the current President of the Court, a presidential election was held. Just two weeks ago, Kadir Özkaya, who was re-elected as deputy president on March 5, was elected as the President of the Court on March 21.[1] Özkaya is notable as the first member appointed to the Constitutional Court by President Erdoğan, and it is noteworthy that he has not consistently favored freedoms in critical decisions. It is crucial to highlight that following recent changes in the membership of the Constitutional Court, the majority of its members are now appointees of President Erdoğan.On the contrary, recent media reports suggest that the executive branch is in the process of preparing the 9th Judicial Package, aimed at limiting the powers of the Constitutional Court.[2] It is reported that under this package, the Court would only be authorized to rule on retrials and compensations in cases of individual applications. While a comprehensive assessment cannot be made until the draft text is published, there have been occasional indications that the executive branch seeks to curtail the powers of the Constitutional Court, particularly following the Court’s Can Atalay decision. If these reports are accurate and the powers of the Constitutional Court are indeed restricted, it is evident that such a change would have significant implications for both Turkey’s political system and its international relations.In cases of individual applications, if the Constitutional Court identifies a rights violation but fails to order effective measures to rectify it, this renders the individual’s application to the Court an ineffective remedy. The objective of remedies in human rights law is to eliminate the violation and its consequences, providing genuine redress to the victim. The most effective means of achieving this is through “restitution in integrum” — restoring the situation to its original state. Compensation serves as a form of remedy only when restitution is not feasible. For instance, in the case of a wrongful deprivation of liberty violating the right to liberty and security, the release of the individual is the only adequate remedy. Any remedy that does not facilitate the release of the individual cannot be considered effective in rectifying the violation.There is little doubt that if the reported amendment is implemented, it would effectively eliminate the requirement to exhaust domestic remedies, including individual applications to the Constitutional Court, before applying to the European Court of Human Rights (ECtHR). Consequently, individuals whose rights have been violated would be able to petition the ECtHR directly without going through the Constitutional Court. This would essentially transform the ECtHR into an international court solely adjudicating cases originating from Turkey.If the government is willing to take such drastic measures, it suggests a level of desperation that may extend to severing ties with the Council of Europe altogether. One can easily envision the political landscape of Turkey no longer affiliated with the Council of Europe and the implications it would have for its political regime.Although the Constitutional Court has occasionally rendered correct decisions, it has largely ceased to function as an effective check and balance. In fact, very few of the regulations and practices contributing to the increasing authoritarianism of the regime have been deemed unconstitutional by the Constitutional Court. None of the systemic issues identified by the ECtHR in its violation judgments against Turkey in recent years have been addressed constitutionally by the Constitutional Court. Moreover, none of the systemic problems highlighted in cases such as Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya, and Vedat Şorli, which are escalating into crises within the Council of Europe, have been resolved through decisions from the Constitutional Court.Nevertheless, the Constitutional Court continues to maintain its status as Turkey’s most prestigious institution in the international arena. In this regard, it often serves as a façade for many of the government’s unlawful practices. The ECtHR still refrains from ruling on issues until the Constitutional Court has made a decision, effectively leaving matters pending on the shelves of the Constitutional Court. For instance, the ECtHR has abstained from ruling on conscientious objection applications for over a decade due to the Constitutional Court’s failure to address more than 40 pending applications during this period. However, on March 12, 2024, the ECtHR broke this deadlock with the Kanatlı v. Turkey judgment, declaring that the absence of legislation regulating alternative public service for conscientious objectors violated Article 9 of the Convention, which safeguards freedom of conscience.However, it seems that the government no longer needs this legitimizing role of the Constitutional Court.[3]&nbsp;Because the Constitutional Court’s annulment decisions are not being carried out, and the violation decisions are not being obeyed. As in the case of Can Atalay, other judicial bodies are openly refusing to comply with the Constitutional Court’s ruling, and the government is making preparations to limit the Constitutional Court’s powers as a solution. If this amendment becomes law, the Constitutional Court will not be legally dissolved, but it seems that it will de facto be the final nail in its coffin.

The Freedom Observer

As in the case of Can Atalay, other judicial bodies are openly refusing to comply with the Constitutional Court’s ruling, and the government is making preparations to limit the Constitutional Court’s powers as a solution. If this amendment becomes law, the Constitutional Court will not be legally dissolved, but it seems that it will de facto be the final nail in its coffin.

The Future of the Constitutional Court

Son günlerde Anayasa Mahkemesi’yle ilgili önemli gelişmeler yaşanıyor. Öncelikle Mahkeme’nin mevcut başkanının görev süresinin dolması nedeniyle başkanlık seçimi yapıldı. Daha iki hafta önce 5 Mart tarihinde yeniden başkanvekili seçilen Kadir Özkaya 21 Mart tarihinde ise mahkeme başkanı seçildi.[1] Kadir Özkaya, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından AYM’ye atanan ilk üye olup kritik kararlarda genellikle özgürlükler lehine oy kullandığı söylenemez. AYM üyeliklerindeki son değişikliklerle AYM’nin çoğunluğunun Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından atanan üyelerden oluştuğu dikkate alınmalıdır.Diğer taraftan son günlerde medyaya yansıyan haberlerde yürütme organı tarafından hazırlanmakta olan 9. Yargı Paketi kapsamında Anayasa Mahkemesinin yetkilerinin kısıtlanacağı, bireysel başvurularda ihlâl tespit edilmesi halinde yalnızca yeniden yargılama ve tazminata hükmedebileceği belirtiliyor.[2] Hazırlanan taslağın metni yayınlanmadan kapsamlı bir değerlendirme yapmak mümkün olmamakla birlikte, yürütme organının özellikle AYM’nin Can Atalay kararından sonra AYM’nin yetkilerini daraltmak istediği zaman zaman kamuoyuna &nbsp;servis ediliyor. Eğer bu haberler doğruysa ve AYM’nin yetkileri gerçekten kısıtlanırsa, bu değişikliğin Türkiye’nin hem siyasi sistemi hem de uluslararası ilişkileri bakımında önemli etkileri olacağı açıktır.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a><a href="#_ftn2" name="_ftnref2" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Bireysel başvurularda Mahkeme hak ihlâli tespit etmesine rağmen bu ihlâli giderecek etkili tedbirler alınmasına hükmedemezse, bu Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruyu etkisiz bir yol haline getirecektir. İnsan hakları hukukunda başvuru yollarının amacı ihlâli ve sonuçlarını ortadan kaldırmak, mağdura gerçek bir giderim sağlamaktır. Bunun da en etkili yolu ‘’eski hale getirme’’dir (restitio in integrum). Tazminat yalnızca eski hale getirmenin mümkün olmadığı hallerde ikame olarak hükmedilebilecek bir giderim türüdür. &nbsp;Örneğin, haksız yere hürriyetinden yoksun bırakılan bir kişinin özgürlük ve güvenlik hakkına yönelik ihlâl ancak kişinin tahliye edilmesiyle giderilebilir. Söz konusu kişinin tahliyesine imkân vermeyen bir başvuru yolunun ihlâli giderecek etkili bir başvuru yolu olduğu söylenemez.Haberlere yansıdığı gibi bir değişiklik yapılması halinde bunun Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruyu AİHM açısından tüketilmesi gereken iç hukuk yolu olmaktan çıkaracağı konusunda kuşku yoktur. Bu durumda hak ihlâline uğrayan herkes için AYM’ye başvurmadan doğrudan doğruya AİHM’e başvuru yolu açılabilir ki, bu takdirde AİHM sadece Türkiye başvurularını inceleyen bir uluslararası mahkemeye dönüşebilir. Eğer hükümet bu derece gözünü karartmışsa Avrupa Konseyi ile ilişkileri koparmayı da göze almış demektir. Avrupa Konseyi üyeliğinden çıkmış bir Türkiye’nin siyasi rejiminin ise neye benzeyeceğini tahmin etmek zor olmasa gerekir. &nbsp;Anayasa Mahkemesi arada bir bazı isabetli kararlar verse de uzun zamandır etkili bir denge ve denetim organı olma niteliğini kaybetmiş durumdadır. Nitekim rejimin giderek otoriterleşmesini sağlayan düzenleme ve uygulamalardan çok azı AYM tarafından Anayasaya aykırı bulunmuştur. AİHM’in son yıllarda Türkiye aleyhine verdiği ihlâl kararlarında tespit ettiği sistemik sorunların hiçbiri AYM tarafından Anayasaya aykırı bulunmadı. Avrupa Konseyi nezdinde bir krize dönüşmekte olan Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya, Vedat Şorli kararları gibi sistemik nitelikteki sorunların hiçbirine ilişkin olarak AYM’den çözüme işaret edecek bir karar çıkmadı.Ancak buna rağmen uluslararası arenada Türkiye’nin en prestijli kurumu hâlâ AYM olarak görülüyor. Bu yönüyle de Mahkeme hükümetin pek çok hukuk dışı uygulamasının maskelenmesi işlevi görmektedir. AİHM hâlâ AYM bir konuda karar vermeden karar vermiyor, bu da sorunların AYM raflarında dondurulması anlamına gelmektedir. Meselâ AİHM on yıldan uzun bir süreden beri vicdanî ret başvurularında karar vermiyordu, çünkü AYM 12 yıldan beri önünde bekleyen 40’tan fazla başvuruda herhangi bir karar vermedi. Ancak AİHM 12 Mart 2024 tarihinde Kanatlı/Türkiye kararıyla bu bekleyişe bir son verdi ve vicdanî retçiler için alternatif kamu hizmetini düzenleyen bir yasa bulunmaması nedeniyle Sözleşmenin vicdan özgürlüğünü koruyan 9. maddesinin ihlâl edildiğine hükmetti.[3]&nbsp;<a href="#_ftn3" name="_ftnref3" target="_blank" title="" fr-original-style="" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;"></a>Ancak hükümetin artık AYM’nin bu meşrulaştırıcı rolüne de ihtiyacının kalmadığı anlaşılıyor. Çünkü AYM’nin verdiği iptal kararlarının gereği yerine getirilmiyor, ihlâl kararlarına uyulmuyor. Can Atalay kararında olduğu gibi, diğer yargı organları AYM kararına uymayı açıkça reddediyor ve hükümet çözüm olarak AYM’nin yetkilerini kısıtlamak için hazırlıklar yapıyor. Eğer sözü edilen değişiklik yasalaşırsa AYM hukuken kapatılmasa da, öyle görünüyor ki, fiilen tabutuna son çivi çakılmış olacaktır.

Özgürlük Gündemi

Diğer yargı organları AYM kararına uymayı açıkça reddediyor ve hükümet çözüm olarak AYM’nin yetkilerini kısıtlamak için hazırlıklar yapıyor. Eğer sözü edilen değişiklik yasalaşırsa AYM hukuken kapatılmasa da, öyle görünüyor ki, fiilen tabutuna son çivi çakılmış olacaktır.

Anayasa Mahkemesi'nin Geleceği

<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;&nbsp; Resmî Gazete'de yayımlanan karara göre Anayasa Mahkemesi Başkanvekilliği'ne Kadir Özkaya yeniden seçildi.

Kadir Özkaya ile ilgili hikayeler