Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer Yenal2023 yılında Meksika, beklenmedik bir şekilde Çin’den birinciliği alarak ABD’ye en çok ürün ihraç eden ülke oldu.<a fr-original-style="" href="https://www.pbs.org/newshour/economy/mexico-overtakes-china-as-the-leading-source-of-goods-imported-to-u-s" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;ABD Ticaret Bakanlığı verilerine göre</a>, Meksika'dan ABD'ye ihraç edilen malların değeri, 2022'den 2023'e yaklaşık yüzde 5 artarak 475 milyar doların üzerine çıktı. Aynı dönemde Çin'in payı ise yüzde 20 düşüşle 427 milyar dolara geriledi. Meksika, 2002’de Çin’e kaybettiği koltuğu geri aldı. Üstelik Meksika’nın ihracatı tarım ürünlerinden ileri teknoloji ürünlerine kadar her alana yayılmış durumda. Bir başka deyişle Meksika, ABD pazarının neredeyse tüm ihtiyaçlarını karşılayan bir üretim üssü durumunda.&nbsp;Meksika’nın dönüşüne dair basında ilk karşımıza çıkan yorumlar, Çin ile artan gerginliğin ticaretin dost ülkelere kaymasına yol açtığı yönünde. Trump’ın Çin’den ithal mallara 2018’de koyduğu ek vergiler ve doğrudan hedef aldığı şirketlere (en bilineni Huawei) yaptırımlarla şekillenen Çin politikası, Biden yönetimince sessiz sedasız aynen benimsendi. Biden’ın Huawei konusunda<a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/technology/2024/02/12/oran-biden-china-huawei-technology/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;en az Trump kadar hassas</a> olduğu iyi biliniyor. Aslında hep var olan ama 2016’da Trump’ın seçilmesinden beri gözle görülür hâle gelen bir mesafelenme var Çin’e karşı.Elon Musk’ın rakip olarak çok korktuğu elektrikli vasıta üreticisi BYD’ye karşı Huawei’ye benzer bir<a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/autos-transportation/tesla-ceo-musk-chinese-ev-firms-will-demolish-rivals-without-trade-barriers-2024-01-25/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;koruma duvarı</a> istemesi, Çin’e yönelik bakışı kabaca özetliyor. Amerikan şirketlerinin hâlâ hem çok büyük bir pazar hem de ucuz ve kaliteli bir üretim üssü olan Çin’le ilişkileri oldukça ikircikli. Siyasi önceliklerle ekonomik önceliklerin bu denli güçlü bir şekilde çarpışması, sosyolojinin kurucu isimlerinden Max Weber’in modern toplumlar için öngördüğü en temel çatışma alanlarından birini, yani ekonomi ve siyasetin uzlaşmaz çıkarlarını net bir şekilde gözler önüne seriyor.&nbsp;Peki bu dönüşümün Meksika için anlamı ne? Meksika düşman hâline gelen Çin’e kıyasla “dost ülke” olarak gösteriliyor. Ancak aynı Meksika’yı 3.145 kilometrelik sınırıyla ABD’nin en büyük güvenlik tehdidi olarak ananlar da var. Donald Trump’ın 2016 seçimlerindeki en büyük vaadi Meksika ile ABD sınırına duvar inşa etmekti. Bugün dahi “sınır güvenliği” Amerikan günlük politikasının en canlı gündem maddelerinden. Daha bu hafta, Amerikan Kongresi’nin Temsilciler Meclisi’ni çok küçük bir farkla elinde bulunduran Cumhuriyetçiler, Biden yönetiminin Ulusal Güvenlik Bakanı Alejandro Mayorkas’ı Meksika sınırındaki görevlerini yerine getirmediği için<a fr-original-style="" href="https://www.cbsnews.com/news/house-impeached-alejandro-mayorkas-what-happens-next/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;azletti</a>.&nbsp;Büyük ölçüde sembolik olan bu adımın ardında (sembolik çünkü azil için Senato’da üçte iki oy oranı gerekiyor, bunun elde edilmesi olanaksız) elbette Meksika sınırının ABD’nin en büyük güvenlik zaaflarından biri olduğunu siyasetlerinin merkezine koyan Trump ve Cumhuriyetçiler var. Yani ekonomik açıdan “can simidi” ve dost olan Meksika “başıboş” sınırı ile güvenlik açısından en büyük tehditler arasında. Meksika’nın sadece Meksikalılar için değil Meksika’nın güneyindeki tüm Latin Amerika ülkelerinden, hatta son dönemde Çin ve Türkiye dahil dünyanın başka bölgelerindeki diğer ülkelerden gelen göçmenlerin Amerika’ya giriş kapısı olması, ABD’de hiç gündemden düşmeyen bir konu.&nbsp;Meksika’nın ABD için yarattığı ikinci varoluşsal tehdit, devasa uyuşturucu ekonomisiyle bağlantılı.&nbsp;Breaking Bad’den&nbsp;Narcos’a çoğumuzun izlediği televizyon programlarına da malzeme olan Meksika’nın uyuşturucu kartellerinin ana pazarı kuzeydeki bitmeyen talebin merkezi ABD. Pazarın gerçek büyüklüğünü net olarak tahmin etmek imkansız tabii ama uyuşturucu pazarının<a fr-original-style="" href="https://english.elpais.com/economy-and-business/2023-09-21/from-lemons-to-cabs-drug-cartels-expand-across-the-mexican-economy.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;230 milyar doların üzerinde</a> olduğu düşünülüyor. Kartellerin Meksika’nın<a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2023/sep/21/mexico-cartels-fifth-largest-employer-study" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;en büyük beşinci işvereni</a> olduğu iddiası, durumun toplumsal yapıya ne kadar sirayet ettiğini gösteriyor.&nbsp;Meksika, sadece bölgenin değil Asya’dan gelen ve son dönemde tüm dünyayı kasıp kavuran metamfetamin ve fentanilin de<a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/world/americas/under-us-pressure-over-fentanyl-mexico-wages-imaginary-war-drugs-with-raids-2023-12-21/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;merkezi ve transit üssü</a>. Meksika’da karteller tarafından yönetilen, neredeyse otonom bölgelerin varlığı, Meksika’nın iç güvenlik bütünlüğünü sağlayamayan bir<a fr-original-style="" href="https://thespectator.com/topic/mexico-has-become-a-failed-narco-state/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;başarısız devlet</a> (failed state)&nbsp;olarak görülmesine neden oluyor.&nbsp;Ancak bunların Meksika’yı dışarıdan, özellikle ABD’den yorumlayan görüşler olduğunu söylemeliyiz. Aslında Meksika kaynaklıymış gibi görünen tehditlerin hemen hepsinin altını biraz deştiğimizde karşımıza bizatihi ABD’nin kendisi çıkıyor. Meksika’yı da içine alan uyuşturucu ekonomisinde yüzde 70’lik satış payıyla ABD başı çekiyor. ABD’nin bitmeyen uyuşturucu iştahı, sınırın güneyinde risk almaya hevesli kriminal yapıların sürmesine ve hatta büyümesine neden oluyor.&nbsp;Latin Amerika’dan kuzeye işçi göçünün en büyük nedenleri arasında ABD’nin iç pazarda yıllardır sübvanse ettiği endüstriyel tarımın fiyat avantajı ile Latin Amerika tarımını—özellikle küçük ölçekli aile tarımını—yok etmesi<a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2003/08/27/business/us-corn-subsidies-said-to-damage-mexico.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;bulunuyor</a>. Topraklarını yitiren Latin Amerikalı ailelerin birçok üyesi bugün ABD’de tarım işçisi olarak yaşam mücadelesi veriyor. Üstelik bu duruma sadece ABD’nin güney sınırına yakın eyaletlerde rastlanmıyor. Örneğin, ülkenin kuzeyinde, Kanada sınırında yer alan New York eyaletindeki<a fr-original-style="" href="https://milkedny.files.wordpress.com/2017/05/milked_053017.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;devasa süt ve mandıra sektörünü</a> Latin Amerikalı işçiler olmadan düşünmek imkansız.<img src="https://images.aposto.com/2024/1/0/1708248143807.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.34" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">The New York TimesÖte yandan yabancı firmalar Amerikan korumacılığını aşmak için Meksika’yı uzun süredir önemli bir destinasyon olarak kullanıyorlar. Eski adıyla NAFTA (Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması) yeni adıyla USMCA (Amerika Birleşik Devletleri-Meksika-Kanada Anlaşması) ABD, Kanada ve Meksika’yı ortak pazar olarak tanımladığından Amerikan pazarına ihracat yapmaya çalışan Avrupa ve Asya firmaları için Meksika önemli bir üretim üssü. Bu kervana en son Çin merkezli otomobil firmaları da dahil oldu. Tesla’nın engellenmesi için elinden geleni yaptığı<a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/autos-transportation/chinas-byd-plans-new-electric-vehicle-plant-mexico-says-nikkei-2024-02-13/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;BYD’nin olası engelleri aşmak için Meksika’da bir fabrika kurup</a> buradan ABD’ye ihracat yapmak istediği belirtiliyor.&nbsp;Sonuç olarak Meksika hem ABD’nin Çin’e karşı en büyük can simitlerinden hem de Amerikan kimliğinin varoluşsal kabuslarının altında yatan en önemli simgelerden. ABD’de marketlerde satılan pek çok gıda ürünü Meksika’dan geliyor. ABD’de yapılan tarımsal üretimin emekçileri arasında Meksikalılar başı çekiyor. Meksika aynı zamanda Antalya’ya benzeyen Cancun ve Acapulco gibi tatil bölgeleriyle Amerikan orta sınıfının keyif çatma yeri. Ama aynı Meksika, Amerikan uyuşturucu pazarını “besleyen” bir kara delik.&nbsp;Biden kabinesinden bir bakan, Amerikan tarihinde son 150 yıldır ilk kez Meksika sınırındaki kriz yüzünden azledilebiliyor ama öte yandan müziğiyle, mutfağıyla, içkileriyle Meksika kültürü, Amerika’yı kökünden dönüştürmeye devam ediyor. Bir başka deyişle Meksika (ve tabii genel olarak Hispanik kültür) ABD’nin hem ötekisi hem de kendisi olabiliyor. Ama Amerikan kamuoyu bizzat ABD’nin Meksika’nın bu karmaşık dönüşümündeki en büyük pay sahiplerinden olduğunu ısrarla görmek istemiyor.&nbsp;

Zappa Zamanlar

Meksika kültürü, Amerika’yı kökünden dönüştürmeye devam ediyor. 

Meksika: ABD’nin dostu ve düşmanı, ötekisi ve kendisi

"Ulus, hayal edilmiş bir siyasal topluluktur. Aynı zamanda hem egemenliği hem de sınırlılığı barındıracak şekilde hayal edilmiş bir cemaattir." Benedict Anderson, milliyetçiliğin kökenlerini tartıştığı "Hayalî Cemaatler" eserinde ulus kavramını bu sözlerle tanımlıyor.&nbsp;Anderson, ulus devletlerin doğmasından önce insanların hanedan mülkü ve dinî cemaat üyesi olarak yaşadığını, heterojen topluluklara sahip, sınırları daima genişleyebilen veya daralabilen, "tanrısal vergilerle geçinen" hanedanlıkların da meşruiyetlerinin kaynağının çeşitli kutsallıklar olduğunu ifade ediyor. Bu kutsallıkların sorgulanamamasının da imparatorlukları uzun ömürlü kıldığını söylüyor. Bugün, modern ulus devletlerin meşruiyetlerinin temelindeyse "millet" ve vatandaşlar yer alıyor.17. yüzyıl itibarıyla "kutsal" krallıkların etkisini kaybetmeye başladığını ifade eden Anderson, bunda Latince gibi kutsal yazı dillerindense insanların konuştukları dillerde basın yayın faaliyetlerinin gelişmesine bağlıyor. Ulusal dillerin okuma diline dönüşmesi ve kapitalizmin gelişmesiyle insanların hayallerinin ve düşüncelerinin ortaklaştığını, topluluk ruhu yakaladığını ve&nbsp;"uluslaştığını" öne sürüyor. 1500'lü yıllarda 20 milyon olan basılı kitap sayısının 1600'lerde 200 milyona çıkmış olması da bu tezi doğruluyor.18. yüzyılda meydana gelen Fransız Devrimi ile Fransa'da mutlak monarşinin yerle bir edilmesi, 1'inci Cumhuriyet'in kurulması ve Katolik Kilisesi'nin ülke yönetimindeki rolünün sınırlanması, önceki yüzyılda ortaya çıkan millet kavramının siyasileşmesini, milliyetçiliğin siyasi bir ideoloji olarak dünyada yayılmasını sağladı. Hanedanların kutsallığının dünya genelinde sorgulandığı, imparatorlara karşı "milleti" temsil eden devrimcilerin güç kazandığı bu çağ ile başlayan süreçte çok uluslu imparatorluklar yerlerini teker teker ulus devletlere bıraktı. Modern devleti tanımlayan eserleriyle bilinen Max Weber de Anderson'a benzer şekilde "duygu topluluğu" olarak tanımladığı ulusların "normal olarak kendi devletini üretme eğiliminde olduğunu" ifade ediyor.20. yüzyılda özellikle 1'inci Dünya Savaşı'nın sonuçlanmasıyla imparatorlukların parçalanması ve ulus devletlerin ortaya çıkması süreci hız kazandı. Keza Türkiye Cumhuriyeti de savaşın kaybedeni Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmasının sonunda Türk milletinin ulus devleti olarak kuruldu.İki dünya savaşı arasındaki süreçte ise özellikle 1'inci Dünya Savaşı'nın kaybedeni Almanya'ya dayatılan ağır ekonomik ve askerî şartlar, milliyetçiliğin faşizme doğru evrilmesine alan açtı. 2'inci Dünya Savaşı'nın sonunda faşist devletlerin yenilgiye uğratılması, belki de dünyayı başka soykırımlardan, faşist bir dünya düzenin egemen olmasından ve sonu gelmeyecek savaşlardan kurtardı.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663834221607.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="nazi almanyası" ratio="1.49" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Soğuk Savaş döneminde demokrasilerle komünizm arasındaki cepheleşmede milliyetçilik, liberal demokrasilerde ulus bilincini sağlayan, Türkiye gibi ülkelerdeyse komünizmle mücadele adına silahlanan bir ideoloji oldu. Tarih sahnesine devrimci bir ideoloji olarak çıkan, daha sonra faşizme evrilen milliyetçilik, bu dönemde aynı ülkenin vatandaşlarını bir arada tutan bir tutkala,&nbsp;"komünizm tehlikesine" karşı batı blokundaki ülkelerin işbirliği yapmasına da elveren bir ideolojiye dönüştü. Sol, milliyetçiliğin bu dönemde "dünyanın tüm işçilerinin birleşmesini", sınıf mücadelesinin ortaklaşmasını engelleyen bir bariyer olarak kullanıldığı eleştirisini yaptı. Komünizmin yıkılmasıyla Post-Sovyet devletler de milliyetçilik sayesinde ulus devletler olarak doğdu.&nbsp;Soğuk Savaş'ın sona erdiği, liberal demokrasilerin egemen olduğu dönemde güçlenen küreselleşmenin milliyetçiliğin de sonunu getireceği düşüncesi yaygınlaşmıştı; ancak gerçekler öyle olmadı. Ulus devletlerin varlığını tartışmasız şekilde sürdürdüğü günümüzde hâkim olan milliyetçilik, küreselleşmenin her sorunu çözmek yerine daha fazla sorun doğurduğunu öne süren Donald Trump, Viktor Orbán ya da Jair Bolsonaro gibi liderler eliyle popülistleşti ve sekülerlikten uzaklaştı.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663834304381.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="TRUMP" ratio="1.44" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Milliyetçiliğin uzun yıllar boyunca dünya tarihini şekillendireceği de neredeyse kesinleşti.

Spektrum

Fransız Devrimi ile siyasileşen millet kavramı, o günden bu yana dünya tarihini şekillendiriyor. 

Tebaadan millete: Milliyetçiliğin doğuşu ve küresel seyri

Son on yılda gazetecilikte her zamankinden daha fazla önem ve aciliyet içerisinde su yüzüne çıkan etik sorunlar, bilinçli bir uygulama olarak yavaş gazeteciliğin&nbsp;ortaya çıkması için bir bağlam sağlıyor. İnternet çağında hız ve rekabete dayalı habercilik teknikleri, birçoklarını "gazetecilik yapmanın başka bir yolu olup olmadığını" sormaya yöneltti. Yeni bir terim olarak yavaş gazeteciliğin ortaya çıkışı ise başka yolların da var olduğunu gösteriyor. Uluslararası düzeyde birçok bilim insanı ve sektör profesyoneli, hız fetişinin yarattığı sorunlar hakkında eleştirel düşünürken; gazetecilik hakkında yeni bir üretim biçimini ifade etmek üzere yavaş sözcüğünü kullanıyor.Çoğu zaman sosyal ve kültürel değişimlere dikkatli bir şekilde yanıt verebilmek için diğer bakış açılarını keşfetmek, dinlemek ve özen etiğini benimsemek gerekir. Bu bağlamda Megan Le Masurier'nin kaleme aldığı makalede, Max Weber'in "işlevi gerçekliği tanımlamak veya özetlemek değil, sorgulamak olan" ideal tip&nbsp;kavramı kullanılarak; yavaş gazeteciliği dar bir tanıma sıkıştırmaktan da uzak duruluyor. Bu alanda yazan diğer akademisyenlerin çalışmalarına atıfla açıklayıcı, kurgusal olmayan ve harekete geçirilmiş yavaş gazetecilik örneklerinin bir haritası sunuluyor.<a fr-original-style="" href="https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/17512786.2016.1139902" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yavaş Gazetecilik: Yeni bir araştırma paradigmasına giriş</a>Hepinize iyi pazarlar, haftaya görüşmek üzere!<a fr-original-style="" href="https://about.me/ersinsenel" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ersin Şenel</a>

Georg Simmel, Louis Wirth ve hatta Emile Durkheim, Karl Marx ve Max Weber “daha kentsel” olan alanlarda topluluk duygusunun yok olduğunu öne sürmüşler. Kentleşmenin hızlanması ve büyük kentlerde çok sayıda insanın yaşamaya başlamasının topluluk duygusunun ve mekâna bağlılığın yok olmasına, genel olarak da anonimleşmeye ve yabancılaşmaya yol açtığını, bunların da kentsel yaşam kalitesinin düşmesiyle sonuçlandığını <a fr-original-style="" href="http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=53&RecID=1330" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">savunmuşlar.</a>&nbsp;İşte, tam olarak bu bilgileri hatırlıyorum Taksim Meydanı’nda bir bankta otururken. Tek gördüğüm birbirinin yüzüne bakmadan hızla yürüyen insanlar ve birbirinden sıkılmış çokça bina. Tek duyduğum, korna sesleri ve telefonda konuşan sinirli insan sesleri.Halka açık bir meydanda bulunmak bir arkadaş, tanıdık ya da yabancının yaklaşmasına açık olmak demektir, bu gerçeğin farkındayım. Belki de hazırlıklı olmam gerekiyordu tüm bu duruma ya da daha doğrusu bu durumu göze almış olmam gerekiyordu Taksim Meydanı’nın göbeğinde oturmayı seçerken.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Taksim Meydanı</h2>“Meydan ne insanların dağılmasına neden olacak kadar büyük ne de mekân içindeki nesnelerin rahatça algılanmasını önleyecek kadar küçük&nbsp;<a fr-original-style="" href="http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=52&RecID=1288" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">olmalıdır.”</a> kuralından yola çıkarak, neden “Taksim Meydanı” diyoruz da Galata Kulesi etrafı bir meydan sayılmıyor diye sorguluyorum kendi kendime. Bu sorgulama devam ederken, derin bir iç çekişle birlikte oturduğum banktan kalkıp Galata Kulesi’ne doğru yürümeye karar veriyorum. Galata Kulesi’ne gidip ona anlatmak istiyorum içimdekileri. Anlaşılan dertleşmeye ihtiyacım var. Ayrıca, Taksim Meydanı’nı giderek tanıyamamamdan da değil bu sorgulamalar ya da Galata Kulesi’ni ayrı bir sevmemden de değil. Giderek yaşadığım şehre yabancılaşmam canımı sıkıyor, şehrimin meydanlarında vakit geçirmek istemeliyim gibi hissediyorum. Hem “olması gereken” de bu değil mi zaten? Meydanın şehri yaşayanlarda bir yer ve aidiyet duygusu oluşturması gerekmiyor mu? Bir “yer”e ait olma duygusu hepimiz için çok önemli bir gereksinim değil mi?&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bir şehrin kimliği: Meydanlar</h2>Galata Kulesi’ne doğru inerken “meydan” kavramı üzerine düşünüyorum. Tarihsel süreç içinde şehir meydanları agora, forum, campo, piazza gibi değişik isimlerle anılmış. Paris’de Place de la Concorde, Moskova'da Kızıl Meydan, Londra'da Trafalgar Meydanı, Kahire'de Tahrir Meydanı gibi meydanlar, önemli toplumsal hareketlerin başlangıç noktası olarak bir üne sahip. Tarihin farklı dönemlerinde çeşitli amaçlar için kullanılan meydanların en etkin kullanımı da Antik Yunan ve Roma İmparatorluğu dönemlerinde olmuş. Orta Çağ, Sanayi Devrimi, kapitalizm, modernizm ve küreselleşme dönemlerinde şehir meydanlarının işlevlerinde ve fiziksel olarak yapılarında değişimler yaşanmış.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Psikolojik yorulma yerleri”</h2>Galata Kulesi’ne yaklaştığımda yüzümdeki buruk gülümsemenin sebebi <a fr-original-style="" href="http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=52&RecID=1288" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Zucker’in sözleri</a> oluyor: Zucker’e göre meydan, kent dokusu içinde “psikolojik bir dinlenme yeri”. &nbsp;Bu cümleyi düşündükçe, Taksim Meydanı için yaptığım sorgulama daha da anlamlı geliyor. Nitekim, az önce hissettiğim duygular dinlenme yerindense daha çok zihinsel yorulma yeri gibiydi…&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Büyük resmi görmek</h2>Bu sefer Galata Kulesi’nin İstanbul, Bizans ve Cenevizliler’i kapsayan çağrışımları içinde, 528 yılında Bizans İmparatoru Anastasius tarafından fener kulesi olarak ilk inşa edilişini ve İstanbul’un en önemli sembolleri arasında yer alışını düşünüyorum: Böylesine tarihî bir yer olan Galata Kulesi’nin, meydan işlevi için neyi eksik?Antik Yunan’daki agoralardan bu yana gezegenin birçok yerinde bir merkezin etrafında kendine yaşam alanı kurmuş bizlerin, bir yeri "meydanlaştırmak için nelere ihtiyacımız var? <a fr-original-style="" href="http://mimdap.org/2006/12/batharyly-meydanlar-ycin-10-ylke/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">“Başarılı Meydanlar İçin 10 İlke”</a> gibi kriterler değil burada bahsettiğim, önceden belirlediğimiz mekânlarda değişiklik yapma şansımız olabilir mi sizce? Miladı dolan meydanlarla vedalaşma vaktimiz geldiyse, yenilerini karşılamaya ne kadar hazır hissediyoruz?Ben aklımdan bu soruları geçirirken Galata Kulesi her şeyden habersiz tüm heybetiyle duruyor işte karşımda. Belki de Galata Kulesi’nin etrafının bir meydan olmaması iyidir diyorum bir süre sonra. İşte burası gerçek bir dinlenme yeri.&nbsp;

Aposto İstanbul

Tarihte kente aidiyet duygusunun kazanıldığı, yurttaşlık bilincinin geliştirildiği mekânlar olarak görülen meydanların, bugün şehirliyle ilişkisi üzerine.

Miadı dolan meydanlar

Bertrand Russell, meşhur Aylaklığa Övgü’sünü Napoli’de dolaşan gezginin öyküsüyle açar: “Yattıkları yerde güneşlenen 12 dilenci gören gezgin, bunlardan en tembel olduğunu kanıtlayana 1 lira vereceğini söyler. Dilencilerden 11’i yerlerinden fırlayıp paranın kendi hakları olduğunu iddia eder. Bunun üzerine gezgin, parayı yerinden kıpırdamayan dilenciye verir."Modern dünyada çalışmanın en büyük erdem sayıldığına şüphe yok. Bir İngiliz atasözü, şeytanın aylaklara yaptıracak bir kötülüğü mutlaka ve daima bulacağını söyler örneğin. Protestanlıkta çalışmak bir tür ibadet sayılır. Max Weber’e göre kapitalizm Protestanlığa çok şey borçludur: Durmadan çalışmak, hazdan ve harcamadan uzak durmak, Batı'nın böylesi zenginleşmesine zemin hazırlamıştır. Çalışmanın bazı bakımlardan övülmeyi hak etmediğini söyleyemeyiz. Yine de kendimizi unutacak ölçüde çalışmak, faydadan çok kayıp demek. Ekonomi profesörü John Pencavel’a göre haftada 50 saatten fazla çalışmak verimlilikte dramatik bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmODZmMzNlMTM4NWY3MDAwNzI4YTczMCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY1MjFiNmI3NzhjN2UwMDA4NDc2MmMxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jbmJjLmNvbSUyNTJGMjAxOSUyNTJGMDMlMjUyRjIwJTI1MkZzdGFuZm9yZC1zdHVkeS1sb25nZXItaG91cnMtZG9lc250LW1ha2UteW91LW1vcmUtcHJvZHVjdGl2ZS1oZXJlcy1ob3ctdG8tZ2V0LW1vcmUtZG9uZS1ieS1kb2luZy1sZXNzLmh0bWwlMjUyMyUyNTNBJTdFJTI1M0F0ZXh0JTI1M0RJbiUyNTI1MjBoaXMlMjUyNTIwcmVzZWFyY2glMjUyNTJDJTI1MjUyMGVjb25vbWljcyUyNTI1MjBwcm9mZXNzb3IlMjUyQ21vcmUlMjUyNTIwaG91cnMlMjUyNTIwd291bGQlMjUyNTIwYmUlMjUyNTIwcG9pbnRsZXNzLg=="">düşüşe</a> sebep oluyor.Protestan âdetleri peşimizi bırakmıyor: 19. yüzyıl Britanya’sında uzun çalışma saatlerine itiraz edenlere Protestanlar, “çalışmanın erkekleri içkiden ve zinadan; çocukları ise yaramazlıktan” alıkoyduğu cevabını verirmiş. Yazar Karl Ove Gnausgaard dahi bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmODZmMzNlMTM4NWY3MDAwNzI4YTczMCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY1MjFiNmI3NzhjN2UwMDA4NDc2MmMxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmVnb2lzdG9rdXIuY29tJTI1MkZrYXJsLW92ZS1rbmF1c2dhYXJkLWljLXNlc2ltLW9rdW1hbmluLXRlbWJlbGxlcmUtZ29yZS1iaXItc2V5LW9sZHVndW51LXNveWx1eW9yJTI1MkY="">röportajında</a> “Okumanın tembellere göre olduğunu söyleyen Protestan bir iç sesim var.” demiş. Günün sonunda verimliliğe takıntılı toplumlar, aylaklıkla geçen zamanın potansiyelini fark edemedi. Bazen en iyi iç görülerin hareket etmekten vazgeçtiğimiz anda bizi bulduğu unutuldu.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-16T11:47:15.696Z.jpeg" alt="Idustry And Idleness The Industrious Prentice Alderman Of London The Idle One Impeached Before Him By His Accomplice From The Works Of Hogarth Published London 1833"><figcaption>Industry And Idleness, London 1833</figcaption></figure>Tembellik aslında nedir? Keşiflere açık bir biçimde yürümek, pencereden dışarıyı seyretmek; aylaklık bir tür kurtarılmış bölge. Burada Plato’nun zihin için önerdiği metaforu hatırlayalım: Fikirlerimiz, beyin kafeslerimizde kanat çırpan kuşlar gibidir. Kuşların sakinleşmesi için amaçsızca geçirilen sakin zamanlara ihtiyaç duyduğu söylenir. Amaçsız geçirdiğimiz zamanlar bize işte bu fırsatı sunar: Hayatın devam ettiğini görür, hafifleriz.&nbsp;Aylaklık neye yarar? Boş zaman, T.S. Eliot’a göre “kültürün temelini” oluşturur. Aylaklık ve tembellik beraberinde keşiflere açık olmayı getirir. Bir başka deyişle yeni lüks; bir yere, bir şeye yetişmenizin gerekmemesi olabilir. Yine bir doz Bertrand Russell “Kendi hesabıma eylemin en üstününü, eylemin ve insan kaderinin derinliğini algılanmasından doğan eylem olarak görürüm.”Picasso vs. Duchamp: 50 bin eseri olan Picasso’nun işlerinin bolluğuna karşın Duchamp’ın “büyük tembelliği”nin sanat dünyası üzerindeki etkisini daha radikal ve kalıcı bulanlar, “aylaklığa övgü”nün savunucularından diyebiliriz.&nbsp;Ne kadar çalışmalı, tembelliğin sınırı var mı? Herkesin çalışma ve aylaklık süresi kendine, işine özgü. Kimi uzun saatler hayal kurmanın kimi kısa molaların peşinde. Yine bir doz veri, biraz gerçek hikâye zihinleri açabilir: Haftada 50 saatten fazla çalışmak dengeyi, kontrolü kaybetmeye sebep <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmODZmMzNlMTM4NWY3MDAwNzI4YTczMCZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY1MjFiNmI3NzhjN2UwMDA4NDc2MmMxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50aGVhdGxhbnRpYy5jb20lMjUyRmhlYWx0aCUyNTJGYXJjaGl2ZSUyNTJGMjAxOSUyNTJGMDUlMjUyRndvcmstbGlmZS1iYWxhbmNlJTI1MkY1OTA2NjIlMjUyRg=="">oluyor</a>, unutmamalı.&nbsp;Okuma önerileri: Paul Lefergue - Temellik Hakkı, Bertnard Russell - Aylaklığa Övgü

Max Weber ile ilgili hikayeler