Teknoloji sektörü Intel'in varlığını inşa ettiği 1974 yılına kadar uzanan İsrail'de girişim sahnesinin yükselişi 1990'larda gerçekleşmiş; İsrail, binlerce şirket ve önemli bir ekosistem geliştirerek Silikon Vadisi dışında dünyanın en büyük ikinci teknoloji merkezi olarak ün kazanmıştı.&nbsp;The Global Startup Ecosystem Report 2023'e göre Tel Aviv, 2023 yılında en iyi küresel teknoloji ekosistemi sıralamasında 5'inci sırada yer <a fr-original-style="" href="https://startupgenome.com/report/gser2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">alıyor.</a> Dünyanın en yenilikçi yüksek teknoloji ekonomilerinden biri olarak karşımıza çıkan İsrail, işgücünün %14'ünü ve genel ekonomik çıktısının yaklaşık beşte birini bu sektörden <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/technology/war-with-hamas-threatens-funding-recovery-israels-vital-tech-industry-2023-10-10/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlıyor.</a> Buna göre, sektörün ekonomik etkisi 235 milyar dolar şeklinde değerlendiriliyor.Gelgelelim, yatırımcılar ve analistler, küresel yavaşlama ve hükümetin toplumsal ayrışmaya neden olan yargı reformları nedeniyle bu yıl finansmanın keskin bir şekilde düşmesinin ardından, Filistinlilerle artan çatışmanın İsrail'in teknoloji sektöründeki kırılgan toparlanmayı rayından çıkaracağını söylüyor. Şiddetin ve güvenlik endişelerinin giderek tırmandığı ülkede teknoloji endüstrisi, hisse senedi ve tahvil fiyatlarının darbe almasından çok sayıda işletmenin kapanmasına kadar kendisini hedef tahtasında buluyor ve teknoloji şirketlerinin karşılaşabileceklerine yönelik endişe giderek artıyor.İsrail'de faaliyet gösteren teknoloji şirketlerinin olası kesintilere karşı güvenliklerini güçlendirmelerinin beklendiğini belirten analist ve yatırımcılar, çatışmalar sona erdiğinde ve küresel olarak kaynak yaratma yeniden canlandığında yatırımların geri dönmesinin beklendiğini de sözlerine ekliyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Savaşın İsrail'in teknoloji sektöründeki yansımaları nasıl oldu?</h2>Yüksek teknoloji, on yıllardır İsrail'in en hızlı büyüyen sektörü ve ülkenin ekonomik büyümesi için de hayati öneme sahip; ancak Filistinli grup Hamas'a bağlı silahlı güçlerin Gazze'deki çitleri aşarak 50 yıl önceki Yom Kippur savaşında Mısır ve Suriye'nin saldırılarından bu yana ülke topraklarındaki en ölümcül saldırıyı gerçekleştirmesinin ardından İsrail hisse senedi ve tahvil fiyatları sert bir düşüşle karşı karşıya kaldı. Saldırılarda hayatını kaybedenlerin sayısı 900'ü aştı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çatışmadan önce, küresel ekonominin yavaşlaması, Silikon Vadisi Bankası'nın (SVB) çöküşünün önemli bir finansman kaynağını ortadan kaldırması ve önerilen bir yargı revizyonunun şirketler hukuku ve fikri mülkiyet haklarının temelini tehdit etmesi nedeniyle İsrail'in yüksek teknoloji girişimlerine yapılan yatırımlar zaten bir düşüş görmüştü. Ülkenin yavaş yavaş toparlanmaya başlayan teknoloji sektörüne bir darbe de Filistin vurmuş oldu.</li></ul>IVC Araştırma Merkezi ve LeumiTech'e göre, İsrail merkezli yüksek teknoloji firmalarına yapılan yatırımlar yılın ilk yarısında toplamada %70'lik bir düşüş yaşamış, ancak bu oran üçüncü çeyrekte ikinci çeyreğe kıyasla %14'lük bir düşüşle dengelenmişti. Buna göre, 2021 yılında 26 milyar dolarla rekor seviyeyi gören, geride bıraktığımız yılda ise 16 milyar dolar yatırım alan İsrail merkezli girişimlerin bu yıl aldığı yatırım şu ana kadar 5 milyar dolara ulaşabilmiş durumda.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ek bilgi: Söz konusu yatırımlar, büyük oranda siber güvenlik ve yapay zeka girişimlerinde yoğunlaştı. LeumiTech CEO'su Maya Eisen Zafrir ise konuya ilişkin olarak rakamların "bağış toplama miktarı ve kapsamındaki istikrarın ilk işaretleri olduğunu, verilerin bizi 2018-19 seviyelerine geri getirdiğini" değerlendirdi.</li></ul>Startup Nation Central CEO'su ve eski bir risk sermayedarı olan Avi Hasson, savaşın ortasındayken büyük anlaşmaların gerçekleştiğini hayal etmenin zor olduğunu ifade ederken Cresset Wealth Advisors'ın baş yatırım yetkilisi ve kurucu ortağı Jack Ablin, "Bu, her zamanki gibi iş için büyük bir kesinti" şeklinde açıklamada bulundu. Ablin, çatışmanın genişlemesi hâlinde kısa vadede kaynakların başka yöne aktarılabileceğini, teknoloji şirketlerindeki personelin yedek asker olarak çağrılabileceğini de sözlerine ekledi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İsrail daha önce eşi benzerine rastlanmamış bir şekilde 300 bin yedek asker çağıracağını söylemiş; Bloomberg, İsrail işgücünün %10'unu oluşturan teknoloji çalışanlarının da buna dahil olduğu bildirmişti. Dahası, bunların çoğunun ABD merkezli teknoloji operasyonlarından gelebileceği de değerlendiriliyor.</li></ul>Bununla birlikte, İsrail'in gelişen teknoloji endüstrisinin en büyük isimlerinden bazıları ofislerini savaş meydanıyla takas etmeye başlamış gibi gözüküyor:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">The Wall Street Journal'a verdiği demeçte,&nbsp;"Ülkemizi koruyan insanların bir parçası olmak istiyorum" ifadelerini kullanan İsrail merkezli yapay zeka girişimi CodiumAI'nin kurucu ortağı ve CEO'su <a fr-original-style="" href="https://www.wsj.com/articles/israeli-startup-community-at-home-and-abroad-prepares-to-fight-60cea308?" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Itamar Friedman</a>, yedek askerlik görevini yerine getirmek üzere rapor verdiğini belirterek çalışanlarına onsuz çalışmaya hazır olmalarını söylüyor. CodiumAI, bu yılın başlarında OpenAI ve diğer yatırımcılardan 11 milyon dolar toplamıştı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yönetmekte olduğu 3,2 milyar dolarlık fon ile İsrail'in en büyükleri arasında yer alan girişim sermayesi şirketi Target Global'in kurucu ortağı ve başkanı <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-10-09/israeli-vc-executive-deployed-to-gaza-after-hamas-attacks" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Shmuel Chafets</a> de İsrail ordusuna katılmak için gönüllü olanlardan. Gazze Şeridi'nde görev yapmakta olan Chafets, Bloomberg TV'ye verdiği demeçte, yüz binlerce insanın hayatlarını bırakıp üniforma giydiğini belirterek "İnsanlar askerlik hizmetine koşuyor." ifadelerini kullanıyor.</li></ul>Bununla birlikte, savaş, yalnızca İsrail merkezli şirketleri etkilemiyor. Küresel şirketler de İsrailli çalışan sayısında bir düşüş olduğunu bildiriyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çevrimiçi tehditler konusunda uzmanlaşmış New York ve Tel Aviv merkezli teknoloji firması ActiveFence'in İsrail doğumlu kurucusu ve CEO'su <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/world/middle-east/israels-tech-sector-could-face-disruptions-after-attacks-investors-2023-10-09/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Noam Schwartz</a>, İsrailli çalışanlarının bir kısmının savaşa katıldığını; kendisinin de askeri görevini yerine getirmek üzere İsrail'e döneceğini belirterek bu durum uzun bir süre böyle devam edeceği yönünde hazırlık yaptıklarını sözlerine ekliyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yakın zamanda ABD'li yatırımcılardan 23 milyon dolarlık Seri A yatırımı alan bulut güvenlik girişimi Gem Security'nin İsrail ve New York arasında bölünmüş 30 personeli bulunuyor. Gem'in kurucu ortağı ve CEO'su Arie Zilberstein, çatışma patlak verdiğinde İsrail'deki bazı personel yedek görev için rapor vermek zorunda kaldığını belirterek "İsrail'de olanlar, benim bakış açıma göre, teknoloji söz konusu olduğunda İsrail içinde kalma planlarımızda hiçbir şeyi değiştirmeyecek" ifadelerini kullanıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Merkezi San Francisco'da bulunan siber güvenlik firması Armis ise İsrailli işgücünün yaklaşık %15'ini askerlik nedeniyle kaybettiğini bildiriyor. Bloomberg'e konuşan şirketin baş teknoloji sorumlusu Nadir Izrael, beklentilerinin bu sayının artacağı yönünde olduğunu belirtiyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">MDI Health isimli girişimin büyümeden sorumlu başkan yardımcısı Ariel Efergan da Tel Aviv'deki 40 çalışanının yaklaşık beşte birinin yedek görevde olduğunu tahmin ediyor. Geri kalanlar ise artık uzaktan çalışıyor.</li></ul>İşgücündeki kayba ek olarak, çatışmaların ABD teknoloji devlerinin operasyonlarına da darbe vurması bekleniyor. İsrail'in en büyük özel işvereni ve ihracatçısı konumunda bulunan çip devi Intel'in "İsrail'deki durumu yakından izlediğini ve çalışanlarımızı korumak ve desteklemek için adımlar attığını" söyleyen şirket sözcüsü, çip üretiminin durumdan etkilenip etkilenmediği konusunda yorum yapmaktan kaçındı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden: Başbakan Binyamin Netanyahu Haziran ayında Intel'in Gazze'den yaklaşık 42 km uzaklıktaki Kiryat Gat'ta yeni bir fabrika için 25 milyar dolar harcamayı planladığını söylemiş; 2027 yılında açılması planlanan bu fabrikanın binlerce kişiye istihdam sağlayacak ve ülkedeki çip fabrikalarına ve tasarım merkezlerine eklenecek en büyük uluslararası yatırım olarak nitelendirmişti.</li></ul>Öte yandan, yapay zeka ve bilgisayar grafikleri için kullanılan çiplerde (GPU) dünyanın en büyük çip üreticisi olan Nvidia ise 15-16 Ekim'de Tel Aviv'de yapılmasını planlanan, CEO Jensen Huang'ın açılış konuşmasını yapacağı yapay zeka zirvesini iptal ettiğini duyurdu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nvidia, etkinlik öncesinde yayımladığı blog yazısında İsrail'in 6 binden fazla girişim ve kişi başına düşen VC yatırım miktarı ile "dünyanın en canlı teknoloji merkezlerinden biri" olduğuna dikkat çekmiş, etkinliği "geliştiriciler, iş liderleri ve yapay zeka araştırmacıları için 1 numaralı konferans" olarak nitelendirmişti.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Analistlere göre hâlâ umut var</h2>Şu anda İsrail'de Intel'den IBM'e, Apple'dan Microsoft'a, Google'dan Facebook'a, İsrail merkezli girişimleri satın alarak araştırma ve geliştirme (AR-GE) merkezleri kuran 500 çok uluslu şirket faaliyet gösteriyor. Özellikle de siber güvenlik, yapay zeka ve savunma teknolojisinde faaliyet gösteren girişimlerin sayıca fazla, ürettikleri ürünler açısındansa yüksek standartta olduğu gerçeği, İsrail'i en önemli teknoloji merkezlerinden biri olarak konumlandırıyor.Analistler, savaşın sektörü bir süreliğine sekteye uğratacağını kabul etmekle birlikte bu durumun çok uzun süreceğini de değerlendirmiyor.&nbsp;Startup Nation Central CEO'su Hasson, İsrail'in teknoloji sektörünün Filistinli ve Hizbullah militanlarıyla geçmişte yaşanan çatışmalarda olduğu gibi toparlanmasını beklediğini belirtiyor. İsrail teknolojisinin çatışma sırasında işleyebilme ve çatışma sonrasında toparlanabilme açısından yatırımcıların güvenini kazandığını belirten Hasson, "Dolayısıyla yatırımcıların İsrail'e olan inançlarını bu kadar çabuk kaybettiklerini düşünmüyorum." ifadelerini kullanıyor.Kuzey Carolina'da bulunan LPL Financial'ın baş küresel stratejisti Quincy Krosby ise bazı teknoloji harcamalarının orduya bağlı olması nedeniyle İsrail'de yerleşik şirketlerin fiziksel tesislerini saldırılardan korumak için muhtemelen "muazzam bir çaba" olacağını ifade ediyor.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uzun vadede, İsrail'in lider olduğu teknoloji ve yapay zeka sektörlerinin askeri harcamalarla yakın ilişkisi nedeniyle artan yatırımlar görebileceğini düşünen Krosby, "Bir ülke tam anlamıyla hazırlıksız yakalandığında ilk baktığı şey - istihbaratla ilgili bariz sorunların yanı sıra - güvenlik sistemlerinde neyin gözden kaçırıldığıdır." ifadelerini kullanarak yapay zekaya yapılan yatırımın muhtemelen artırılacağını da sözlerine ekliyor.</li></ul>Girişim pazarlama danışmanı Hillel Fuld da küresel risk sermayesi topluluğundan gelen destek dalgasına ve dünya görüşünün İsrail'in lehine değiştiğine işaret ederek sektör hakkında iyimser bir yaklaşım sergiliyor. Durumun İsrail'i olumsuz bir şekilde etkilemediğini düşündüğünü belirten Fuld, "Bu değişim, (İsrail'e yatırım yapmakta) isteksiz olabilecek yatırımcıları itmeye bile yardımcı olabilir" şeklinde kaydediyor.

Quando

Ülkenin yavaş yavaş toparlanmaya başlayan teknoloji sektörüne bir darbe de Filistin vurdu

Savaşın İsrail teknoloji sahnesindeki yansımaları

Binlerce şirket ve önemli bir ekosistem geliştirerek Silikon Vadisi dışında dünyanın en büyük ikinci teknoloji merkezi olarak ün kazanan İsrail'in teknoloji sektörüne bir darbe de Filistin ile arasındaki çatışma vurdu.&nbsp;The Global Startup Ecosystem Report 2023'e göre Tel Aviv, 2023 yılında en iyi küresel teknoloji ekosistemi sıralamasında 5'inci sırada yer <a fr-original-style="" href="https://startupgenome.com/report/gser2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">alıyor.</a> Dünyanın en yenilikçi yüksek teknoloji ekonomilerinden biri olarak karşımıza çıkan İsrail, işgücünün %14'ünü ve genel ekonomik çıktısının yaklaşık beşte birini bu sektörden <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/technology/war-with-hamas-threatens-funding-recovery-israels-vital-tech-industry-2023-10-10/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sağlıyor.</a> Sektörün ekonomik etkisinin ise 235 milyar dolar seviyesinde olduğu değerlendiriliyor.Yatırımcılar ve analistler; küresel yavaşlama ve hükümetin ayrıştırıcı yargı reformları nedeniyle bu yıl finansmanın keskin bir şekilde düşmesinin ardından, Filistin ile artan çatışmaların İsrail'in teknoloji sektöründeki kırılgan toparlanmayı rayından çıkaracağını söylüyor.&nbsp;Şiddetin ve güvenlik endişelerinin giderek tırmandığı ülkede teknoloji endüstrisi, hisse senedi ve tahvil fiyatlarının darbe almasından çok sayıda işletmenin kapanmasına kadar kendisini hedef tahtasında buluyor ve teknoloji şirketlerinin karşılaşabileceklerine yönelik endişe giderek artıyor.İsrail'de faaliyet gösteren teknoloji şirketlerinin olası kesintilere karşı güvenliklerini güçlendirmelerinin beklendiğini belirten analist ve yatırımcılar, çatışmalar sona erdiğinde ve küresel olarak kaynak yaratma yeniden canlandığında yatırımların geri dönmesinin beklendiğini de sözlerine ekledi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Operasyonel krizler</h2>IVC Araştırma Merkezi ve LeumiTech'e göre, İsrail merkezli yüksek teknoloji firmalarına yapılan yatırımlar yılın ilk yarısında toplamada %70'lik bir düşüş yaşamıştı. Buna göre, 2021 yılında 26 milyar dolarla rekor seviyeyi gören, geride bıraktığımız yılda ise 16 milyar dolar yatırım alan İsrail merkezli girişimlerin bu yıl aldığı ve büyük oranda siber güvenlik ve yapay zeka girişimlerine yoğunlaşan yatırımlar şu ana kadar 5 milyar dolara ulaşabilmiş durumda.Bloomberg'e göre İsrail işgücünün %10'unu oluşturan teknoloji çalışanlarının büyük çoğunluğunun da 300 bin yedek askerin çağrıldığı seferberlik emrinden etkilenmesi bekleniyor.&nbsp;Bununla birlikte, savaş, yalnızca İsrail merkezli şirketleri etkilemiyor. Küresel şirketlerin de İsrailli çalışan sayısında bir düşüş olduğu ve bir kısmının askerlik görevini yerine getirmek üzere İsrail'e döneceği bildiriliyor.Çatışmaların ABD teknoloji devlerinin operasyonlarına da darbe vurması bekleniyor. Başbakan Binyamin Netanyahu Haziran ayında İsrail'in en büyük özel işvereni ve ihracatçısı konumunda bulunan çip devi Intel'in Gazze'ye 42 km mesafede yeni bir fabrika için 25 milyar dolar harcamayı planladığını söylemişti.Öte yandan, dünyanın en büyük yapay zeka ve GPU çip üreticisi Nvidia ise 15-16 Ekim'de Tel Aviv'de yapılmasını planlanan ve "geliştiriciler, iş liderleri ve yapay zeka araştırmacıları için 1 numaralı konferans" olarak nitelendirdiği yapay zeka zirvesini iptal ettiğini duyurdu.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Toparlanma ihtimali</h2>Şu anda İsrail'de Intel'den IBM'e, Apple'dan Microsoft'a, Google'dan Facebook'a, İsrail merkezli girişimleri satın alarak AR-GE merkezleri kuran 500 çok uluslu şirket faaliyet gösteriyor. Özellikle de siber güvenlik, yapay zeka ve savunma teknolojisinde faaliyet gösteren girişimlerin sayıca fazla, ürettikleri ürünler açısındansa yüksek standartta olduğu gerçeği, İsrail'i en önemli teknoloji merkezlerinden biri olarak konumlandırıyor.Analistler, savaşın sektörü bir süreliğine sekteye uğratacağını kabul etmekle birlikte bu durumun çok uzun süreceğini ise değerlendirmiyor.&nbsp;Startup Nation Central CEO'su Hasson, İsrail teknolojisinin çatışma sırasında işleyebilme ve çatışma sonrasında toparlanabilme açısından yatırımcıların güvenini kazandığını belirtirken; Kuzey Carolina'da bulunan LPL Financial'ın baş küresel stratejisti Quincy Krosby ise bazı teknoloji harcamalarının orduya bağlı olması nedeniyle İsrail'de yerleşik şirketlerin fiziksel tesislerini saldırılardan korumak için muhtemelen "muazzam bir çaba" gösterileceğini ifade ediyor.

The Global Startup Ecosystem Report ile ilgili hikayeler