<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/cans%C4%B1n-sa%C3%A7kesen-4a401812/?originalSubdomain=tr" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Prof. Dr. Cansın Saçkesen</a>İklim krizi, küresel sıcaklık ortalamalarındaki artış, aşırı hava olayları ve bunun sonucu oluşan afetler ile kuraklığın daha sık yaşanması şeklinde kendini gösteriyor. Tüm bu faktörler dış ortamda ve iç ortamda farklı etkiler ile &nbsp;alerjik hastalıkların sıklığı veya şiddetini artırıyor. Astım, alerjik rinit (alerjik nezle), besin alerjisi ve arı alerjisi üzerine etkileri hakkında elimizde kanıta dayalı bilgiler bulunuyor. Burada bu kanıtlar hakkında kısaca bilgi vereceğim.Dış ortam (açık hava) etkileri&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33228876/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İklim ve polen</a>: Kuzey yarımkürede 17 şehirde 10-28 yıl boyunca günlük polen sayımları ve hava sıcaklığı kayıtları incelendiğinde polenli gün sayısının 0.9 gün/yıl arttığı görülüyor. Polenli gün sayısının artmasının erken ilkbahar başlangıcı ve sonbaharın geç sonlanması ile ilişkili olduğu düşünülüyor. Günlük en yüksek ve en düşük sıcaklık ölçümleri arasındaki fark arttıkça polenli gün sayısı da artıyor. Şehirde yaşayanlar kırsal kesimde yaşayanlara göre daha fazla trafik ilişkili egzoz partikülleri, yüksek CO2 ve yüksek ozon birlikteliğinde sıcaklık artışına maruz kalıyor. Bu nedenle kentlerde yaşayanlar daha alerjenik ve daha uzun polen mevsimi geçiriyorlar. &nbsp;Hava ısısı, güneşlenme süresi, düşen yağmur miktarı, CO2 ve rüzgar durumu polenizasyon süresini, havadaki polen sayısını ve polenlerin alerjenitesini <a fr-original-style="" href="https://shorturl.at/adlmF" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değiştirebiliyor</a>. Isının artışı polenizasyon süresini artırırken, <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29748910/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yüksek CO2 düzeyleri</a> bitkilerin daha çok polen üretmesine neden oluyor. Bu dış etkilere hava kirliliği ve nem de eklendiğinde astım ve alerjik rinit yakınmalarının şiddeti ve buna bağlı ilaç kullanımı artmakta, hayat kalitesi ve işgücü düşüyor.İç ortam (ev içi) etkileri&nbsp;&nbsp;Katrina kasırgası sırasında New Orleans’da seller nedeniyle ev içinde ev içi akarlarının, alerjenik küf sporlarının arttığı gözlenmişti. 2017’de Puerto Rico Maria kasırgası sonrasında dizel ve gaz ile jeneratör çalıştırılmasına bağlı hava kirleticilerin, küf mantarı sporlarının, ev içi ve ev çevresindeki kemirici hayvanların ve hamam böceklerinin arttığı görüldü. Tüm bu değişimlerin kasırga sonrası artan solunum yolu alerjilerinin, astım ile alerjik rinit alevlenmeleri ile ilişkili olduğu düşünülüyor.Artan ısı ve nem nedeniyle böcek ve sinek sayısındaki artış daha sık ve yüksek miktarda böceksavar kimyasallar kullanılmasına neden oluyor. Böceksavar kimyasallar ile ortam havasına 2.5 mikrometreden küçük parçacıklar, cıva ve kadmiyum gibi ağır metaller, polisiklik aromatik hidrokarbon, formaldehit, benzen, karbonmonoksit salımı oluyor. İklim krizi solunum dışı alerjik hastalıkların yayılımında artış yaratıyor.İklim krizi ve arılarİklim krizi bazı alerjik hastalıkların görülmediği coğrafi bölgelerde alerjik hastalıkların görülür hale gelmesine <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33228875/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">neden oluyor</a>. Örneğin Alaska’da arı alerjisine bağlı ölüm ilk kez 2006 yılında rapor edildi. 1901-2016 yılları arasında küresel sıcaklık ortalamasında 1 derece artış kaydedilirken, Alaska ve Antarktika’da küresel sıcaklık artışı ortalamasının 2 katı kadar bir ısı artışı gözlendi.&nbsp;Kutuplarda gözlenen bu sıcaklık artışı sinek ve böcek sokma sayısında ve dolayısı ile arı alerjili olgu sayısında da artışa neden oluyor Son yıllarda Vespula yaban arılarının Avrupa’dan kuzey kutbuna doğru yayıldığı ve Polistes sarıca arının ise güney Avrupa’dan kuzey Avrupa’ya doğru yayıldığı rapor ediliyor. 1995 yılı sonrasında kitlesel arı ölümleri görülmesinin nedeni tam bilinmemekle beraber iki farklı olası neden üzerinde duruluyor. Birincisi pestisitlerin daha yaygın kullanımı ile arıların ölümü. &nbsp;İkincisi ise ısı artışı ile Varroa destructor isimli parazitin arıları enfeste etmesi ve kitlesel ölümlerine neden olması olarak karşımıza çıkıyor.İklim krizi ve kene ilişkili kırmızı et alerjisiKenelerin ısırması ile insana galaktoz-alfa-1,3-galaktoz molekülü geçer ve insan immün sistemi bu moleküle karşı antikor üretir. “Galaktoz-alfa-1,3-galaktoz” isimli molekülün primatlar dışında çoğu memelide (sığır, inek, dana, domuz, koyun, keçi, geyik, tavşan, at, sincap, kanguru, balina) hücre membran yapısında bulunur. Kene ile dana eti arasındaki bu molekülün ortak olması nedeniyle kene ısırığı sonrasında IgE antikoru sentezleyen kişiler kırmızı et yediklerinde alerjik reaksiyon yaşamaya başlayabilirler. Bu duruma kene ilişkili alfa-gal (kırmızı et) alerjisi ismi verilir. Isının ve nemin &nbsp;artışı ile kenelerin coğrafi yayılımı genişlemekte ve daha çok insanı ısırıyor. &nbsp;Sıcaklık ve nem artışı kene ilişkili alfa-gal (kırmızı et) alerjisi için önemli bir <a fr-original-style="" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32057766/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">risk faktörü</a> olarak tanımlanıyor. &nbsp;

Dünyahali

İklim krizi solunum dışı alerjik hastalıkların yayılımında artış yaratıyor.

İklim Krizi ve Alerjik Hastalıklar

Astımı hastalığının temel belirtileri nelerdir?Astım genellikle çeşitli hücre ve mediatörün rol aldığı kronik
hava yolu inflamasyonu ve hava yolu aşırı duyarlılığı ile ilişkili
kronik bir hastalıktır. Astımın en önemli semptomları hışıltı,
nefes darlığı, öksürük, göğüste sıkışıklık hissi semptomları
ve bu semptomların varlığı, sıklığı ve/veya yoğunluğunun aynı
hastada zaman içinde değişken olması şeklinde sıralanabilir.Astım teşhisinde en önemli rol kime düşüyor?&nbsp;Hastaları teşhis aşamasında neler bekliyor?Astımın teşhisi öncelikli olarak bireylerin kendini
tanımasından ve kendilerinde oluşan veya artan semptomları
dikkate almasından geçiyor. Eğer hastalar nefes darlığı,
öksürük ve hırıltı şikâyetlerinden biri veya birkaçını birlikte
görüyorsa; sigara dumanı, toz, koku ve stres gibi uyaranlarda
nefes darlığı hissediyor ya da öksürüyorsa bu belirtilerin
göz ardı edilmemesi gerekir. Erken tanı astım hastalığının
ilerlemesine mahal vermeden hastaların semptomlarının
kontrol altına alınmasını sağladığından, bu belirtileri taşıyan
kişilerin mutlaka bir uzmana danışması gerekir.Astım tedavisi mümkün olan bir hastalık mıdır?Kronik bir hastalık olması sebebiyle, astımın tedavisi olmayan
hastalıklar kategorisinde görülmesi büyük bir yanılgıdır.
Astım, doğru yöntemler izlendiği takdirde tedavi edilebilir bir
hastalıktır. Ancak tedavinin esas aldığı asıl amaç hastalığı
tamamen ortadan kaldırmak yerine belirtilerin kontrol altına
alınarak hastanın yaşam kalitesinin artırılmasıdır. Bu nedenle
bu hastalığın tedavisinde şikâyetlerin ortadan kaldırılması
ve solunum fonksiyonlarının en iyi düzeye ulaşması, birincil
hedeflerdendir. Uygun ilaç tedavisine yanıt veren belirtiler,
doğru dozda ilaç kullanımı ile kontrol altına alınabilmektedir.
Düzenli doktor kontrolü, doğru ilaç kullanımı, hastalık
konusundaki farkındalık doğrultusunda astım hastaları
günlük hayatta istediği aktiviteleri yapabilir.Astım alevlenmesi nedir? Neden olur?Astım alevlenmesi hastanın her zamanki durumuna
göre semptomlarında ve solunum fonksiyonlarında akut
kötüleşme olarak tanımlanabilir. Hatta, bazı hastalarda
astım ilk alevlenme ile ortaya çıkabilir. Astım atağında hava
yollarındaki inflamasyona bağlı olarak gelişen bronş, aşırı
duyarlılık zemininde araya giren tetikleyicilerin sonucunda
hava yolları normal kişilere göre daha abartılı yanıt verir
ve bronşlar daralır. Astım alevlenmesi, astımlı bir hastada
ilerleyen nefes darlığı, öksürük, hışıltı veya göğüste baskı
hissi yakınmalarının ortaya çıkışı ve bu semptomlara
solunum fonksiyon testi (SFT) bozukluklarının eşlik etmesi
olarak tanımlanır. Solunum fonksiyon testi bozuklukları
alevlenme varlığı ve ciddiyetinin en objektif göstergesidir.
Bu alevlenmelerin tanısı ise hasta öyküsü ve doktor
muayenesiyle konulur.Astım alevlenmesinin nedenini iki ana başlık altında
inceleyebiliriz: tetikleyicilere maruz kalınması ve kullanılan
antiinflamatuvar tedavinin yetersiz kalması.
Viral enfeksiyonlar, alerjenler, ilaçlar, egzersiz, soğuk
hava ve duygusal faktörler başlıca tetikleyicilerdir.
Aspirin, diğer nonsteroid antiinflamatuvar ilaçlar ve betablokerler ise astım atağını tetikleyen ilaçlar içinde en sık
karşılaşılanlardandır.Kış döneminde astım hastaları için ne gibi
önerilerde bulunursunuz?Soğuk hava bazı astım hastalarının semptomlarında kötüleşmeye sebep olabiliyor. Bunun en önemli sebebi kış aylarında astım tetikleyici birçok etken görülmesi. Bu etkenler: nezle ve grip hastalıklarının bu mevsimde sıklaşması, solunum yolu enfeksiyonları, nemli ve küflü ortamlar, merkezi ısıtma, açık ateş ve odun ateşiyle ısınan ortamlar olarak sıralanabilir. Bu etkenlere maruz kalan astım hastalarında alevlenmenin önüne geçmek adına öncelikle tedavilerine eksiksiz uyum göstermeleri; bunun yanında soğuk havalarda sıkı giyinmeleri, hijyenlerine maksimum özen göstermelerini öneriyoruz.Astım hakkında yapılan güncel araştırmalardan bahsedebilir misiniz?Son dönemde yapılan bir araştırmadan bahsetmem
gerekirse; Proaktif Düzenli Dozlama (PRD) çalışması, astım
yönetimine ilişkin öngörüleri ve gerçek yaşam koşullarındaki
klinik deneyimleri online bir anket aracılığıyla bir araya
getirmiştir. Toplam 5 ülkede 1650 astım hastasıyla ve
yüzde 28’i solunum uzmanlarından oluşan 1080 hekimle
gerçekleştirilen ankette hekimlerin yüzde 71’e yakınının
orta ila şiddetli astımı olan hastalar için en çok tercih edilen
başlangıç tedavi rejimi olarak Proaktif Düzenli Dozlama
tedavisini uygun gördüğü bilgisi kaydedilmiştir. Hekimlerin
yüzde 44’ü ise baktıkları astım hastaları için semptom
kontrolünü alevlenmelerin azaltılmasına kıyasla en önemli
tedavi hedefi olarak önceliklendirmiştir.Türkiye’de astımın görülme sıklığı nedir? Ülkemizi
dünya ile kıyaslayacak olursak bulunduğumuz
noktayı nasıl yorumlamalıyız?
Astımın ülkemizde görülme sıklığı giderek artıyor. Yapılan
son çalışmalar Türkiye’de 4 milyonun üzerinde astım
hastası bulunduğuna, yani hastalığın her 100 kişiden
beşinde görüldüğüne işaret ediyor. Astım kontrolü ise dünya
genelinde yeterli düzeyi yakalayamadığından hastaların
büyük bir bölümü kontrolsüz astıma sahip. Ne yazık ki, bu
durum ülkemiz için de geçerliliğini koruyor. Türkiye’deki
astım hastalarına baktığımızda ülkemizdeki her üç astımlıdan
yalnızca birinin hastalığının kontrol altında olduğunu
söylemek mümkün.

GSK Türkiye Solunum Bilimsel Danışmanı Prof. Dr. Tunçalp Demir ile ülkemizde son dönemde görülme sıklığı artan astım hastalığı hakkında konuştuk.

GSK Türkiye Solunum Bilimsel Danışmanı Prof. Dr. Tunçalp Demir: “Astım, doğru yöntemler izlendiği takdirde tedavi edilebilir bir hastalıktır”

Bu genel resmin sonrasında yazıyı nasıl devam ettireceğimi çok düşündüm. Bu sabah asansöre bindiğimdeyse cevabı tam karşımda buldum: "Go Green" başlığı altında “Dünyayı” nasıl kurtaracağımızı anlatan &nbsp;afiş.Afişteki ilk &nbsp;madde “recycle and reuse”&nbsp;yani “geri dönüştür ve yeniden kullan”&nbsp;diyor. Aslında bunun burada yazması bana epey ironik geliyor. Çünkü, yaklaşık 250 dairenin, yüzme havuzunun, spor salonun, oyun alanlarının olduğu kocaman binada bilin bakalım ne yok? Tahminleri alalım? &nbsp;Evet bildiniz, bir tane bile çöp ayrışma kutusu yok! Yani eğer siz atıklarınızı ayrıştırmak konusunda "hassassanız" kendiniz atıklarınızı ayrıştırıp, evin içinde biriktirip sonra da eve en yakın atık ayrıştırma alanına kendiniz götürmek durumundasınız. Bu ayrıştırma yerleri de öyle adım başı olan yerler değil, bunun için fosil yakıtla çalışan arabanızla, epey bir mesafe kat etmeniz gerek.&nbsp; <img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1653555769480.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"> Bu da bizi ikinci adıma götürüyor; emisyonu azaltmak! Bu başlık altında yapılan öneri ise, yürümek, bisiklete binmek ve mümkün olduğunca araç paylaşımı yapmak. Valla uzaktan bakınca çok tatlı öneriler, yemin ederim. Ama tahmin edin bu önerilerle ilgili en büyük sorun ne? Birincisi, yürümeye bayılan benim gibi biri için bile Mayıs-Eylül ayları arasında hava dışarıda yürümek için fazla sıcak (ortalama olarak 40℃ ). İkincisi, hava sıcak olmasa da rüzgarın olduğu günler kum fırtınaları yüzünden -özellikle alerji, astım ve bronşiti olanlar için- &nbsp;dışarıda yürümek ciddi bir sorun. Üçüncüsü, bisiklet yollu sadece parklarda var ve trafikte bisiklete bisiklet kullanmayı seçmek sadece cesurların(!) yapabileceği bir tercih. Peki bu öneriler yerine, gerçekte olan nedir, diye sorarsanız, yüksek beygir gücüne sahip muhtelif SUV ve 4*4’lerin yolları kapladığı bir ulaşım mantığı. Alışveriş yapmak -ki burada bahsettiğim market alışverişi- için bile 10 dakikalık araba yolculuğu yapmanızın gerektiği mesafelerde marketler. Çok zayıf bir toplu taşıma ağı, yapımı halen devam metro ve kısıtlı otobüsler. Haaa bir de unutmadan, bu tablo nedeniyle, pek çok ailenin iki arabası var. Elektrikli ya da hibrit araç kullanmak alım gücü olarak çok büyük sorun yaratmasa da trafikteki kocaman araçların ortasında büyük bir güvensizlik yaratıyor. Ayrıca bakım ve yedek parça açısından sorun yaratması da ufak bir detay olarak kalıyor. Kısacası sistem sizi fosil yakıtla çalışan, kocaman araçlar kullanmanız için "teşvik" ediyor. Bu arada şu bilgiyi de vermeden geçmek istemiyorum; 2.9 milyona yaklaşan nüfus olmakla birlikte Katar'daki kayıtlı araç sayısı 1.7 milyon ve artmaya devam ediyor.&nbsp;Sonraki madde ise,&nbsp;su kullanımı; damlayan muslukları kapatmayı, küvette keyif yapmak yerine duş almayı ve son olarak da bulaşık ve çamaşır makinesini dolmadan çalıştırmamayı öneriyor bize asansördeki afiş. Ve yine bireysel kullanıcının insafına kalmış sistem söz konusu oluyor. Çünkü bazı evlerde -bu şaka değil- bulaşık makinası yok. Hatta mutfaklarda bulaşık makinası koymak için yer bile yok. Çok tatlı değil mi? :) Bunların dışında dış mekan yeşil alanlarının sulama zorunlulukları da var. &nbsp;Çünkü yılda sadece bir iki kez - o da denk gelirse- yağmur yağdığı düşünüldüğünde yeşil alan yaratmak için yapay sulama yöntemleri kullanılıyor.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Doha#/media/File:Doha_West_Bay_Skyline_Qatar_Jan_2020.jpg" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1653553796281.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Thameur Belghith - Own work" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>Neyse biz bir sonraki madde ile devam edelim;&nbsp;gereksizse söndürün, klimaları 24℃’ye ayarlayın ve son olarak da&nbsp;elektronik gereçleri kullanmadığınız zamanlarda çalışır durumda bırakmayın. Şahsen itiraz edebileceğim tek bir nokta yok. Amaaaa (ben bu ama’ları çok seviyorum) ev içi klimaları belli bir dereceye sabitlemek çok mantıklı olsa da yeterli olup olmadığı açısından ciddi soru işaretlerim var. Çünkü, rezidans tarzı binalar dışındaki pek çok binada yalıtım çok kısıtlı. Eğer büyük bir binada yaşıyorsanız binanın kendi sistemi genelde 17-19 derece arasına sabit oluyor. Yok eğer merkezi sistem olmayan olmayan bir yerde yaşıyorsanız tek bir klimayı 24℃’de sabitlemek size hiçbir şekilde serinlik sağlamıyor cehennem sıcaklarında ve bu nedenle pek çok evde oda sayısına eş ya da daha fazla sayıda klima var. Kişisel konutları geçtik diyelim ortak alanlar olarak kullanılan yerlerde (okul, hastane, AVM vs.) zaten hırka ile dolaşmak durumunda kalıyorsunuz çünkü klimalar çoğunlukla 16 dereceye ayarlı. Bu arada, soğutmalı otobüs duraklarını zaten geçiyorum. Soğutma dışında da elektrik kullanımının tasarruflu yapıldığını söylemek &nbsp;çok güç, çünkü şatafatlı aydınlatmalar maalesef her yerde.<img src="https://images.aposto.com/2022/4/4/1653556222567.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Place Vendome Mall" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Son maddeye geldiğimizde,&nbsp;yiyecek israfının önlenmesi tavsiyesi ile karşılaşıyoruz. Bu belki de bireysel olarak yapmanın en çok mümkün olduğu madde gibi görünüyor. Bununla beraber restoranlardaki büyük porsiyonlar, evde yemek yapman insan sayısının az olması ve eve siparişin yoğunluğu, bu siparişlerle ortaya çıkan paketleme atıkları ve taşıma sırasında kullanılan enerjiyi düşününce yine insanda ciddi bir huzursuzluk yaratıyor. Bunun önemli sebeplerinden biri meyve sebze fiyatlarının yüksek oluşu ve dışardan yemek söylemenin -bazı durumlarda, özellikle yalnız yaşayanlar için- daha ekonomik olması. Tüm bunların yanında yerel üretimin kısıtlı olduğunu belirtmeme gerek var mı, bilemiyorum. Pek çok tarımsal ürün başka ülkelerden geliyor ki, artık şu noktada bunların taşınmasının yarattığı etkiyi hesaba bile katmıyorum.Şimdi bu maddelerin hepsini alt alta yazıp toplayınca Doha maalesef sürdürülebilirlik konusunda sınıfta kalıyor. Bu arada yüz ölçümü ile orantısız miktardaki AVM’yi, Dünya Kupası için yapılan ve yapılmaya da devam eden stadyumları, büyük pahalı otelleri saymadım daha. Onlara girdiğimiz anda işler iyice içinden çıkılmaz bir hale geliyor.&nbsp;Ezcümle,&nbsp;"Go Green" hareketi burada bir sistem ya da içselleştirilmiş bir kültür olarak yer almıyor. Sadece günümüzün “kabul gören akımı” şeklinde ele alınıyor. &nbsp;Yani bireysel olarak ne yapabilirseniz, elinizden ne gelirse içinizi o kadar rahat ettirebiliyorsunuz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.iloveqatar.net/news/education/qatargas-go-green-carbon-footprint-calculator-qatar-students" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://embed.apos.to/assets/2022/4/2022-05-26T09:14:20.101Z.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.19" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>

Bugün 23 Mayıs Pazartesi, sıcaklık 37℃ hissedilen ise çok daha fazla. Dışarıda sabah 9’dan sonra yürüyüşe çıkmak için koca bir çılgın olmak gerek. Bunun tek nedeni hava sıcaklığı değil; kıyafetlerinizin içine bile kum doldurabilen rüzgar. Rüzgar her zaman hayatı zehir etmese de Eylül ortasına kadar insanı hayattan bezdiren sıcaklar artık başladı.

Dünyanın en sürdürülemeyen şehri: Doha

<a fr-original-style="" href="https://yakiniliskiler.com/5019-Dünyayla-Olan-İlişkimiz-ve-Ekolojik-Kaygı" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yazan: Elif Bilge Bozan</a><a fr-original-style="" href="https://yakiniliskiler.com/5019-Dünyayla-Olan-İlişkimiz-ve-Ekolojik-Kaygı" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Düzenleyen: Dr. Gizem Sürenkök</a>İklim krizi, küresel ısınma, kaynakların tükenmesi, türlerin yok oluşu gibi haber sayfalarında gördüğümüz, gelecek nesillerin tehlike altında olduğunu söyleyen bu kavramlar size ne hissettiriyor? Siz de bir gün suyunuzun olmayabileceğini düşünerek kaygılanıyor musunuz? Ya da bir gün oksijen kaynağı olan ağaçların, yeşilliğin kaybolduğu bir dünya düşüncesi sizi korkutuyor mu? Cevabınız “evet” ise, kesinlikle yalnız değilsiniz.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.healthline.com/health/eco-anxiety" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Eko-anksiyete,&nbsp;</a>türlerin yok olmasından, kaynakların tükenmesinden ve bir gün içinde yaşanılabilir bir dünya bulamamaktan duyulan kaygı anlamına geliyor.&nbsp;Bu kaygıya sahip kişiler;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Doğanın katledilmesinden dolayı öfke, suçluluk, utanç, panik gibi duygular yaşayabiliyor,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İklim hakkında takıntılı düşünceler edinebiliyor, bu konuları ve gelecekte bizi neler beklediğini düşünmekten uyuyamıyor veya odaklanmakta güçlük çekebiliyor,&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İştah problemleri yaşayabiliyorlar.&nbsp;</li></ul>Eğer siz de bu semptomlara sahipseniz aslında yaşadığınız duygu oldukça normal ve birçok kişi tarafından da deneyimleniyor.Aslına bakılırsa, bu endişelerin kaynağı çok da gerçek dışı değil. Dünyamız günden güne değişiyor. Artık denizler daha sıcak, buzullar daha ince ve suyumuzun bitme tehlikesiyle karşı karşıyayız. Bu değişimin insan vücuduna etkileri ise çığ, heyelan, sel gibi afetler sonucu doğrudan görülebilecek fiziksel yaralanmalardan ibaret değil. Kaynakların kirliliği sonucunda sindirim, solunum ve bağışıklık sistemimiz ciddi hasarlar alabiliyor ve astım, alerji, besin yetersizliği, damar tıkanıklıkları gibi birçok sağlık sorunu ortaya çıkabiliyor.İklim krizinin mental sağlığımızı etkileyen boyutu ise göz ardı edilemeyecek kadar büyük. Travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, hafıza kaybı iklim krizi sonucu rastlanan durumlardan birkaçı. Stres seviyesinin sürekli yükselişte olması, toplumsal bir soruna dönüşerek ilişkilerimizi de olumsuz etkileyebiliyor. Toplum gitgide daha agresif bir yapıya sahip olurken, &nbsp;ilişkilerde umutsuzluk ve çaresizlik duyguları &nbsp;gözlemlenebiliyor.Her ne kadar iklim krizi küresel çaplı bir sorun olsa da, bu krizin kişisel bir yönü de bulunuyor; çünkü gezegenimiz bizim tam anlamıyla yuvamız. Haliyle yuvamızın yok olduğunu görmek bizi endişelendiriyor ve elimizden gelebilecek hiçbir şey olmaması hissi, bu endişelerin üzerine eklenebiliyor. Çoğu zaman, koca bir toplum içinde bir birey olarak yapabileceğimiz etkinin hiçbir şeyi değiştirmeyeceğini düşünebiliyor ve bu düşüncenin sonucunda bir nevi yas sürecine girebiliyoruz.&nbsp;Aslında bireyler olarak etkimiz düşündüğümüzden çok daha fazla. Örneğin bir kişi duş süresini 1 dakika kısalttığında, yılda 5 ton su tasarrufu yapılabiliyor. Nereden başlayacağınızı bilmiyorsanız, işe karbon ayak izinizi, <a fr-original-style="" href="https://www.watercalculator.org/posts/shower-bath/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">su ayak izinizi</a> ve plastik kullanımınızı ölçerek başlayabilirsiniz.Karbon ayak izimiz sadece kullandığımız yakıtlardan ibaret olmadığı gibi, su tüketimimiz de direkt olarak musluktan akan su miktarına eş değil. Örneğin 1 kilo yumurta 4 metreküp, 1 kilo peynir 8 metreküp, 1 kilo sığır eti 22 metreküp su harcanarak elde ediliyor. 1 metreküp su ise ortalama bir insanın 6 duşta harcadığı su miktarına eşdeğer.“Peki ya bunca yıl tükettiğimiz şeyler ne olacak?”, “Bizden önceki nesillerin sorumsuzluğunu mu yaşıyoruz?”, “İnsanlar neden bu konuyu ciddiye almadan yaşamlarına devam ediyor?” Akla gelebilecek bu gibi soruların yol açabileceği bir diğer bir duygu ise öfke. Geleceğimizin elimizden kaydığını düşünürken bir taraftan da geçmiş nesilleri suçlamak, beraber yaşadığımız insanları değiştirmeye çalışmak ve onları yaşam tarzlarından dolayı suçlu hissettirmek gibi davranışlarda bulunabiliyoruz.&nbsp;Şaşırtıcı olan bulgu ise, bu öfkenin iklim konusunda bir aksiyon almak için aslında güçlü bir temel oluşturduğu. Kaygı duygusu bireyleri daha güçsüz hissetmeye ve eylemsizliğe iterken öfkeye dönüşen kaygı bireyleri eyleme geçmeye motive ediyor. Çünkü sağlıklı bir bireyin duyduğu öfke, konuyla ilgili daha çok bilgi ve farkındalık sahibi olmayı ve durumu değiştirmek için aksiyon almayı ve anlayışı &nbsp;sağlıyor. Yani aslında olumsuz duyguları olumlu bir araca çevirmek, yaşadığımız dünyaya şefkatle yaklaşmak mümkün. Bireysel hareketlilikler zaman içerisinde toplumsal bir aktivizme evrilebiliyor ve ortaya çıkan etki gerçekten de geniş kitlelere ulaşabiliyor.Dünyamız yuvamız, onun bize, bizim ona ihtiyacımız var. Yuvamız dünyaya sevgi ve saygılarımızla...

İklim krizi, su kıtlığı, yangınlar. Tüm bunlar geleceğe dair kaygı duymamıza sebep oluyor. Peki neden?

Ekolojik Kaygı

<h3>Geçtiğimiz hafta dünyada bir ilk yaşandı.</h3>&nbsp;İngiltere’nin başkenti Londra’da hayatını kaybeden 9 yaşındaki Ella Kissi Debrah, ölüm nedeni hava kirliliği olarak kayıtlara geçen dünyadaki ilk birey oldu.İngiltere Yüksek Mahkemesi, annesiyle birlikte Londra‘da yoğun trafiğin olduğu bir yolun yakınında yaşayan Ella’nın geçirdiği astım krizine ek olarak hava kirliliğinin de ölüm nedenleri arasında bulunmasına karar verdi.Ella’nın evinin yakınındaki hava kirliliği seviyeleri, ölümünden önceki üç yıl boyunca Dünya Sağlık Örgütü’nün belirlediği sınırın ve AB kapsamında yürürlükte olan yasal seviyenin üzerindeydi.Yüksek Mahkeme, ulaşım kaynaklı salımlardan dolayı gerçekleşen bu durumun ve NO2 düzeyinin düşürülmesindeki başarısızlığın Ella’nın hayatını kaybetmesinde aktif bir rol oynadığına karar verdi.Mahkeme aynı zamanda bu konu hakkında Ella’nın annesine yetersiz bilgi verilmesinin de suç kapsamında olduğunun da altını çizdi.Ella, üç yıl süren astım nöbetleri ve akut solunum yetmezliği sorunları nedeniyle 27 kez hastaneye kaldırılmış ve 2013 yılında hayatını kaybetmiş.Ella’nın avukatları, hava kirliliği seviyelerine ilişkin yeni kanıtlar ortaya çıkmasından sonra davayı Aralık 2019‘da İngiltere Yüksek Mahkemesi’ne taşıdı. Davanın bundan sonraki süreçte hava kirliliğine neden olanlar üzerinde yasal baskı oluşturması bekleniyor.Zira, hava kirliliği tüm Dünya’da artmış durumda. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Dünya nüfusunun %91’i hava kirliliğinin sağlıklı sınırlardan daha yüksek olduğu yerlerde yaşıyor.Aynı çalışma, 15 yaş altı çocukların ise %93’ünün bu bölgelerde yaşadığını gösteriyor. Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre, 2016 yılında 600.000 çocuk hava kirliliğinin neden olduğu solunum yollarında yaşadığı hastalıklar sebebiyle hayatını kaybetti.OECD ise, şu anki veriler doğrultusunda, hava kirliliği nedeniyle, beş yaş altı çocuk ölüm hızının 2050 yılında %50 daha fazla olacağını belirtiyor.Türkiye’de de durum çok farklı değil. Temiz Hava Hakkı Platformu’nun hazırladığı “Kara Rapor”’a göre, 2017 yılından beridir her yıl hava kirliliği trafik kazalarının 6 katından fazla ölüme sebep oluyor.İstanbul Türkiye’de hava kirliliğine bağlı ölüm sayısının en yüksek olduğu il. İstanbul’u İzmir ve Manisa izliyor.2019 yılının en kirli havasına sahip Iğdır’da ise hava kirliliğine bağlı ölüm yüzdesi, toplam ölümlerin %33,5’ini oluşturarak rekor seviyeye çıkmış durumda.Bununla beraber Türkiye’de 18 milyon kişinin yaşadığı 30 ilde ise yeterli bilgiye ulaşılamıyor. Dünya’da da benzeri bir sorun yaşanmakta.Dünya Sağlık Örgütü, dünya nüfusunun yarısının hava kirliliği konusunda sağlıklı bir veriye ulaşamadığını belirtiyor.Sağlıklı veriler üzerinden yapılabilecek değişimler ise hayati önem taşıyor. Dünya Sağlık Örgütü, kanserojen olduğu kanıtlanan ince partikül madde için önerilen sınır değerlere uyulursa; yılda 2,1 milyon erken ölümün önlenebileceğine dikkat çekiyor. Türkiye’de ise bu yaptırımların 45 binden fazla kişinin hayatını kurtarabileceğine inanılıyor.O yüzden Ella için verilen karar büyük bir önem taşıyor. Bu karar, yerel ve ulusal ölçekte hava kirliliğinin ölüm sebebi olabileceğinin altını çiziyor.Benzer davaların açılması, hava kirliliğine neden olan kurumların bu konuda aktif bir adım atmasına sebebiyet verebilir ve binlerce hayatın kurtarılmasını sağlayabilir.O yüzden Ella’yı buradan en içten dileklerimizle anıyoruz, ışıklar içinde uyu. &nbsp;

Çevreci Geek

Dünyada ilk kez biri resmi olarak hava kirliliğinden hayatını kaybetti.

Ella'nın Hikayesi

Hava kirliliğinin neden olduğu hastalıkların, her yıl yaklaşık 8 milyon şehirlinin erken ölümüne sebep olduğu tahmin ediliyor. Bu sayı, dünya çapında yaşanan tüm ölümlerin yaklaşık %16'sını oluşturuyor. Yani hava kirliliği; trafik kazalarından ortalama dört kat, tüm savaşların ve diğer şiddet yöntemlerinin toplamından ortalama 15 kat daha fazla ölümden sorumlu. Durum böylesine ciddiyken hava kirliliğinden öyle alelade, sanki günlük hayatımızın sıradan bir parçasıymış gibi söz etmek, onu normalleştirmek ya da adını bile anmamak içime sinmiyor. Üstelik bir pandeminin ortasındayken ve tüm bunlar aslında tamamen antropojenik etkilerken…&nbsp;Neye kirli hava diyoruz? Temiz Hava Hakkı Sözlüğü’ne göre, “içinde insan sağlığına ve diğer canlılara zarar verecek seviyede istenmeyen madde bulunan hava”, kirli diye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRnNvemx1ayUyNTJGJTI1MjZuYnNwJTI1M0I="">tanımlanabilir</a>. Çoğu zaman fark etmediğimiz partikül maddeler; karbon monoksit, kükürt dioksit, azot oksitler ve kurşun başlıca hava kirleticiler. Bu kirliliğin büyük çoğunluğundan da fosil yakıtlar ve biyokütle yakma sorumlu. Partikül madde (PM10); 10 μm, yani 10 mikrometreden küçük hava kirletici maddelere deniyor. Tek bir kum tanesinin çapının 50 μm, insan saçınınsa 70 μm olduğunu düşünürsek PM10’un ne kadar gözle göremediğimiz bir tehdit olduğu daha net anlaşılabilir.&nbsp;Maliyeti: Bu boyundan büyük işlere kalkışan zehirler, kömür-dizel yakılan süreçlerden, endüstriyel faaliyetlerden, trafikten ve şehirlerde toza neden olan kaynaklardan soluduğumuz havaya karışıyor. PM10; solunum hastalıkları ve kronik bronşit, konjestif kalp yetmezliği, vasküler problemler, astım, akciğer kanseri, felç ve doğurganlık sorunlarına kadar varan hastalıkların nedenleri arasında gösteriliyor. Arsenik, asbestos ve benzen gibi diğer hava kirleticiler çok çeşitli toksik kimyalları içeriyor fakat bu grupta yer alan kirleticilerin sebep olabileceği hastalıklar ve etkileri üzerine henüz fazla bilgi sahibi değiliz.İstanbul’un havası: Temiz Hava Hakkı Platformu’nun yayımladığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy50ZW1pemhhdmFoYWtraS5jb20lMjUyRndwLWNvbnRlbnQlMjUyRnVwbG9hZHMlMjUyRjIwMjAlMjUyRjA5JTI1MkZLYXJhLVJhcG9yLTIwMjAtU29uMjcwODIwMjAucGRm"">2020 Kara Rapor</a>’a göre İstanbul; 2017 yılından beri Türkiye’de hava kirliliğine bağlı ölüm sayısının en yüksek olduğu şehir. Bu veriye rağmen yaklaşık 15 milyonun içine sığdığı, yaşayan bir dev olarak İstanbul’un en kalabalık ilçelerinde hava kalitesinin yeterli düzeyde izlemeyi sağlayacak verileri maalesef edinemiyoruz. Çünkü toplam 39 ilçede 2018 yılında 23, 2019’daysa 30 adet ölçüm istasyonu bulunuyordu. Her ne kadar bu artış sevindirici olsa da nüfus yoğunluğunun en yüksek olduğu iki ilçe olan Gaziosmanpaşa ve Güngören’de hâlâ hava kalitesi ölçüm istasyonu yok. Ayrıca nüfus yoğunluğu yüksek olan Bayrampaşa ve Bağcılar gibi ilçelerde de hava kalitesi ölçüm verisi mevcut değil. İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ait ölçüm istasyonlarının bulunduğu Aksaray, Esenler, Göztepe, Kadıköy, Yenibosna gibi geçmiş yıllarda yüksek hava kirliliği yaşanan ilçelerde 2019 yılında hava kalitesi düzelirken Kâğıthane, Alibeyköy ve Sultangazi istasyonlarında ulusal sınır değerlerinin iki katını bulan kirlilik düzeylerine ulaştığı da yine Kara Rapor’un bize verdiği kara haberlerden.&nbsp;İyi haber (?): Yine de rapor bize sadece kara haber vermiyor. 2019 yılında, İstanbul’da PM10 ortalamasının önceki yıllara göre düşerek mevzuat seviyesine yaklaştığı görülüyor. Fakat bu seviyenin bile Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği kılavuz değerlerin iki katı olduğunu unutmamak gerek. İstanbul’da 2019 yılında genel ortalama iyileşmiş olsa da yıl boyunca Sultangazi ve Mecidiyeköy, Alibeyköy, Kâğıthane’de neredeyse 200 günden fazla kirli hava ölçüldü.&nbsp;Ya karantina sonrası?: İBB hava kalitesi ölçüm istasyonları verilerine göre, 1 Haziran’dan sonra normal akışına geri dönen İstanbul’da azotdioksit (NO2) hava kirliliği oranı ilkbahara kıyasla %38 arttı. Araç trafiğinin eski seyrine dönmesi, fabrikaların yeniden çalışmaya başlaması ve insan hareketliliğinin artmasıyla karantina sürecinin başlarındaki iyileşen hava yeniden kirlenmeye <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQyMTZiYmVlMTM0MDAwNzY2MzIyMyZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYxYjQ5ZTdmY2E4ZGUwMDA5NjcwNDVmJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5iaXJndW4ubmV0JTI1MkZoYWJlciUyNTJGaXN0YW5idWwtZGEtbm9ybWFsbGVzbWV5bGUtYmlybGlrdGUtaGF2YS1raXJsaWxpZ2kteXV6ZGUtMzgtYXJ0dGktMzA1NTQ1"">başladı</a>.&nbsp;Kaynak Landrigan, P. J., Fuller, R., Acosta, N. J., Adeyi, O., Arnold, R., Baldé, A. B., ... &amp; Chiles, T. (2018). The Lancet Commission on pollution and health. The Lancet, 391(10119), 462-512.

astım ile ilgili hikayeler