Avrupa Birliği (AB) düzenleyicileri, Uber ve Deliveroo gibi araç paylaşım ve teslimat şirketlerini işçilerin istihdam koşullarını iyileştirmeye teşvik edecek bir kural setinde anlaştı. Anlaşma, Brüksel'de Türkçeye esnek ekonomi olarak geçen gig economy çalışanları için koşulların iyileştirilmesi konusunda yıllardır süren tartışmaların ardından geldi. Buna göre, platformların beş kriterden en az ikisini karşılaması gerekiyor. Kriterler, "bir şirket bir işçinin çalışma saatlerini ve ücretini belirliyorsa o kişinin bir çalışan olarak muamele görmesi gerektiği" gibi başlıkları kapsıyor. Yeni kurallar, üye ülkeler ve Avrupa Parlamentosu tarafından onaylanmasının ardından AB Resmî Gazetesi'nde yayımlanarak <a fr-original-style="" href="https://www.ft.com/content/f59a7820-a399-42e8-8131-38ff0b434e72" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yürürlüğe girecek</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="text-align: left;" style="text-align: left; box-sizing: border-box;">Perspektif:&nbsp;Esnek ekonomi; tam zamanlı ve daimi çalışanlar yerine bağımsız ve serbest çalışanların tercih edildiği, geçici ve yarı zamanlı pozisyonlara dayanan bir işgücü piyasasına işaret ediyor. İnisiyatif ve bağımsızlığa sahip çalışanların iş güvenceleri ya yok ya da yok denecek kadar az, birçok işveren bu çalışma modeli ile sağlık sigortası veya ücretli izin gibi yan haklardan tasarruf ediyor.</li></ul><a fr-original-style="" href="https://www.bloomberght.com/ab-dijital-platform-calisanlarinin-haklarini-genisletiyor-2343819?page=2" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Detaylar</a>: Kural setinde yer alan maddelerle, işçilerin yanlış sınıflandırılma durumları ortadan kaldırılacak ve serbest çalışanların&nbsp;tam zamanlı çalışan olarak yeniden sınıflandırılması kolaylaştırılacak. Bir dijital platformun işveren olup olmadığı kontrol kriterleri listesiyle belirlenecek.Çalışanların ücretine üst sınır getirmek, elektronik araçlar da dahil olmak üzere performans denetlenmesi, görevlerin dağıtımı veya tahsisi üzerinde kontrol, çalışma koşulları&nbsp;üzerinde kontrol ve çalışma saatlerinin seçimine ilişkin kısıtlamalar, işlerini düzenleme özgürlüklerine ilişkin kısıtlamalar ile görünüşleri veya davranışlarına ilişkin kurallar kriterler listesinde yer alacak.Kriterlerden en az ikisinin karşılanması hâlinde bu kişiler yasal olarak serbest çalışan yerine "platform çalışanı" olarak kabul edilecek. Hukuki süreçlerde herhangi bir istihdam ilişkisinin bulunmadığını kanıtlamak, dijital platformun yükümlülüğünde olacak.Dijital platformların karar alma süreçlerinde algoritma kullanımı azaltılacak. Bir çalışanın hesabının askıya alınması veya işten çıkarılması gibi konularda insan gözetimi gerekecek.Ne dediler?&nbsp;AB'nin istihdam ve sosyal haklardan sorumlu Komisyon Üyesi Nicolas Schmit, Çarşamba günü yaptığı açıklamada anlaşmayı "tarihî bir başarı" olarak nitelendirdi:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Üzerinde mutabık kaldığımız yeni kurallar platform iş modelinin esnekliğinden ödün vermeden, şoförler ve sürücüler gibi platform çalışanlarının hak ettikleri sosyal hakları ve çalışma koşullarını elde etmelerini sağlıyor."</blockquote>Diğer taraftan:&nbsp;Avrupa Komisyonu, düzenlemelerin bu şirketlerin hizmet fiyatlarını %40 oranında artıracağını tahmin ediyor. Uber ve sektördeki diğer şirketler; müşterilerin daha yüksek fiyatların yanı sıra daha düşük hizmet kalitesiyle karşılaşabileceği, hatta daha küçük şehirlerdeki hizmetlerin durdurulmak zorunda kalınabileceği uyarısında bulundu. Çevrimiçi platformlar, çalışanlarının çalışma yeri ve çalışma saatlerini yönetebilmeleri nedeniyle sunulan esnekliği sevdiğini söyledi.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Değerlendirme:&nbsp;Bolt ve Uber gibi şirketleri temsil eden araç çağırma platformları birliği Move EU, "Avrupa Parlamentosu ve Konsey Başkanlığı yıl sonuna kadar bir anlaşma yapma telaşıyla, araç çağırma sürücülerinin defalarca istediklerini söyledikleri şeyin aksine, gerçekten serbest meslek sahibi yüz binlerce sürücüyü istihdam statüsüne zorlamak istiyor" açıklamasında bulundu.&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası:&nbsp;Move EU Başkanı Aurélien Pozzana, "Üye devletlerin şimdi metne bakması ve AB genelinde önemli bir yasal belirsizlik yaratması çok muhtemel olan geçici bir anlaşmayı onaylamak isteyip istemediklerine karar vermesi gerekecek" diye ekledi.</li></ul>

Pareto

Anlaşma, araç paylaşım ve teslimat şirketlerini koşulları iyileştirmeye zorluyor.

Avrupa Birliği, esnek ekonomide işçi haklarını güçlendiriyor

(Görsel: GALLUP)Çalışma hayatında hesap verilebilirlik, şeffaflık, adil olmak ve yasalara uyum prensipleri ile özetleyebileceğimiz etik ve uyum kültürü, çalışanların değişken beklentileri ve farklı çalışma koşulları doğrultusunda özellikle uyumsuzlukların tespiti ve bu tespitlere dair karar verilmesi nezdinde etkinliğini sürdürmektedir. 2019’un son günlerinden bu yana süregelen pandemi ile mücadele sürecinin artık sonuna gelindiğinin ilan edildiği bugünlerde; çalışma hayatında artık geri getirilemeyeceği düşünülen çalışma koşullarının yerine, yeni modeller değerlendirilmeye ve uygulanmaya başlanmıştır. Oldukça yaygınlaşan uzaktan çalışma modelinin yanı sıra; kısa süreli iş ve tek seferlik iş şeklinde ifade edilen çalışma modelleri ile İngilizce gig ifadesinden hareketle Türkçeye kazandırılan esnek ekonomi terimi doğrultusunda, e-pazaryeri, e-ticaret ve aracı dijital platformların dahil olduğu ekosistemler aracılığıyla oldukça tercih edilen bir çalışma modeli olarak dünya çapında yaygınlık kazanmıştır. Hatta son dönemde sıklıkla üzerinde durulan bir diğer başlık olan “haftada 4 gün çalışma” bazı ülkelerde uygulanmaya başlamıştır.Çalışma hayatının koşulları değişirken; çalışma hayatının en önemli süjelerinden biri olan çalışanın hukuki statüsünün ve haklarının düzenlenmesi tartışmaları da devam ediyor. Küresel analitik ve danışmanlık firması GALLUP tarafından yayınlanan <a fr-original-style="" href="https://www.gallup.com/workplace/349484/state-of-the-global-workplace-2022-report.aspx" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">2022 Küresel İşyeri Durumu Raporu</a> çalışanın duygularının, çalışma hayatındaki durum tespiti ile organizasyonlardaki uyum kültürü bakımından da gözden geçirilmesinin altını çizmektedir. 2022 yılına ilişkin çalışmanın özet bulguları ise şunlardır:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel işgücü katılımı ve refah eğilimi istikrarlı ancak düşük seviyede.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Çalışan stresi tüm zamanların en yüksek seviyesinde.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güney Asyalı ve Avrupalı işçilerin gelecekten umudu azalmış durumda iken; ABD ve Kanada’ya ilişkin veriler daha iyi bir görüntü ortaya koyuyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Küresel ekonomi, düşük işgücü katılımı nedeniyle trilyonlar kaybediyor.</li></ul>Söz konusu&nbsp;tespitlerden ilki; çalışan bağlılığı ve işgücü katılımının bir önceki yıla kıyasla benzer seviyelerde olduğu, ancak yine de düşük olduğu şeklinde. Oysa ki etik ve uyum kültürünün yaratılmasının ötesinde, yaşatılması aşamasında çalışanın bağlılığının yüksek olmasının, dolayısıyla bir çalışanın yaptığı işe ve işyerine inanmasının yaratacağı olumlu etki son derece yüksektir. GALLUP raporuna dayanak teşkil eden anket katılımcıların büyük bir çoğunluğu; “işin sadece bir ödeme aracı olduğu, hafta sonu için çalıştıkları” şeklinde görüş bildirmişken; etik ve uyum profesyonelleri bakımından durumun pek de kolay olmadığı söylenebilir.Raporda yer alan bir diğer tespit; çalışanların stres seviyelerinin oldukça yüksek olduğu yönünde. Stresin, insanın fiziksel ve duygusal sağlığını doğrudan etkilediği bilimsel bir gerçek olmakla birlikte; yüksek oranda stresin karar süreçlerinde muhakeme yeteneğini baskılayarak, adil karar verilmesine engel olabildiği bilinmektedir. Öte yandan, etik ve uyum kültürünün yaygınlaştırılması adına çalışanlara aktarılmak istenilen yaklaşımlardan biri; “karar verirken etik davranmaları” şeklindedir. Söz konusu yaklaşım, çalışanlara verilen eğitimler ve telkinler ile hatırlatılmakta, bu konudaki farkındalık seviyesi arttırılmak istenmektedir. Kişisel stresinin üst seviyede olduğu bir çalışan ise, hesap vermesini gerektirecek bir durumda kurum perspektifi yerine kişisel perspektifi ile duruma açıklık getirmeyi tercih edebilecek ve haklılığını savunabilecektir. Raporda yer alan tespitlere bu yönden bakıldığında, bu durumun bir risk faktörü olarak dikkate alınması gerekmektedir.Yine raporda işlenen ve son zamanların popüler kültür öğesi olan esenlik (wellbeing) hakkında ise, bu kavramı anlatan yöntemlerin tüketildiği yönündeki eleştirilere rağmen; insanın duygusal refah ve esenlik ihtiyacının önemsenmesi gerektiği göz ardı edilemez. Bu ihtiyacın çok farklı şekillerde karşılanması mümkün olmakla birlikte; çalışanların bu ihtiyacının önceliklendirilmesi artık işverenler için de zorunlu hale gelmiştir. Zira bu türden bir iyilik ve esenlik halini yaratabilecek tek çözümün, organizasyonlarda dikey şekilde yukarı ilerlemek olmayacağı artık çalışma hayatının hemen tüm paydaşlarının ortak kabulüdür. Dolayısıyla duyguları önemsenmeyen bir çalışanın etik ve uyum süreçlerine katkısı sınırlı olabilecek, hatta uyumsuzluk şeklinde yansıyabilecektir.Son olarak, raporun katılımcısı çalışanların duygularını yansıtan sonuçlar ile etik ve uyum programı vasıtasıyla etik ilkelerin temsilcisi elçi çalışan oluşturulmasına yönelik hedefler birlikte değerlendirildiğinde; organizasyonlarda çalışan bağlılığı süreçlerine büyük önem verilmesi ve özenle yaklaşılması gerekmektedir. Bu duruma ilişkin risk değerlendirmesi yapılırken, bağlığı zayıf olduğu için(!) istifa eden bir çalışanın yalnızca işveren nezdinde yeteneğin, bilgi birikiminin kaybı ile yeni bir çalışan istihdam edilmesinin getireceği ekonomik yük açısından değil; aynı zamanda stres ve isteksizlik gibi duyguların yönettiği bir çalışanın verebileceği etik olmayan kararların bir organizasyonun saygınlığına getireceği zarar ve bunun ekonomik etkileri yönünden de hesaplanmalıdır.<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/deniz-nazl%C4%B1-okcu-4033ba69/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deniz Nazlı Okcu</a>

Pandemi ile mücadelenin artık sonuna gelindiğinin ilan edildiği bugünlerde; çalışma hayatında yeni modeller değerlendirilmeye ve uygulanmaya başlanmıştır.

Küresel işgücünün durumu ve uyum kültürü

<figure fr-original-class="image" fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-10-11T06:49:31.206Z.jpeg" alt="Instacart" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><figcaption fr-original-style="" style="font-style: italic; box-sizing: border-box;">Kaynak: Techcrunch</figcaption></figure>• ABD merkezli çevrim içi market alışverişi platformu Instacart, D1 Capital ve Valian Peregrine Fund’ın liderliğini üstlendiği yatırım turunda 200 milyon dolar yatırım alarak değerlemesini 17,7 milyar dolara&nbsp;çıkardı. Pandemi sürecinde üçüncü yatırım turunu tamamlayan şirket, yeni yatırımla müşteri deneyimini iyileştirecek teknolojilere odaklanmayı ve şirketin girişim ve reklam işlerini desteklemeyi planlıyor. Şirket, muhtemel halka arzı&nbsp;için ise pandemi sürecinin bitmesini bekliyor.<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Arka plan:&nbsp;Karantina sürecinde evlere kapanarak dijital servislere yönelen müşterilerin talep patlamasına sebep olmasıyla hızlı bir büyüme sürecine giren Instacart; haziranda 225 milyon dolar, temmuzda ise 100 milyon dolar yatırım almıştı. 2018’den bu yana değerini iki katına çıkaran&nbsp;şirket, son aylarda Walmart, 7-Eleven ve Sephora gibi perakendecilerle de iş birliği yaparak faaliyet alanlarını genişletmeye başladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yasal zorluklar:&nbsp;ABD’nin en büyük özel şirketlerinden biri hâline gelen Instacart, bağımsız yükleniciler olarak sınıflandırılan teslimat elemanlarının yasal hakları için yeni bir düzenlemeye gitmek zorunda kalabilir. Esnek ekonomi çalışanlarının haklarını genişletmek için hazırlanan bir düzenleme, 3 Kasım’da Kaliforniya’da oylanacak. Önerme kabul edilirse esnek ekonomi çalışanları asgari ücret ve diğer yasal korumalara&nbsp;sahip olacak. Reddedilmesi durumunda ise Instacart, Uber, Lyft, DoorDash gibi şirketler iş modellerini kökünden değiştirerek çalışanlarını yeniden sınıflandırmak zorunda <a fr-original-style="" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmODJhYWY1MzFmM2VjMDAwNzUzNjFkNiZ1c2VyPTVmMTJmNTMxMTM5MzllMDAwODlkYjRmNCZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuY25iYy5jb20lMjUyRjIwMjAlMjUyRjEwJTI1MkYwOCUyNTJGaW5zdGFjYXJ0cy12YWx1YXRpb24taGFzLW1vcmUtdGhhbi1kb3VibGVkLWluLTIwMjAtdG8tMTdwb2ludDctYmlsbGlvbi5odG1sJTI1M0Y=" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kalacak.</a></li></ul>

• Paylaşımlı ulaşım şirketleri Uber ve Lyft’in sürücülerini tam zamanlı olarak tanıması ve daha fazla hak ve sosyal güvence vermesine yönelik Kaliforniya’da gerçekleştirilen referandumda, eyalet sınırları içindeki sürücülerin mevcut statülerini koruması ve Uber ve Lyft’in bağımsız kontratlı çalışanları olarak çalışmaya devam etmesi sonucu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTQwMTExYmVlMTM0MDAwNzY2MDU5MCZ1c2VyPTVlNWJlOWYwMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cuZnQuY29tJTI1MkZjb250ZW50JTI1MkY4OGZmNzExNi00NGQ3LTRiODgtOWU3OS1jMDk4ZDU1NDk0YzE="">çıktı.</a><ul><li>Neden önemli? Kaliforniya merkezli bazı işçi hakları ve sürücü toplulukları, esnek ekonomi (gig economy) modelinden çıkarak ilgili şirketlerle sağlık güvencesi ve ücretli izin gibi haklar çerçevesinde çalışmak istiyor fakat başta Uber ve Lyft olmak üzere iş modelleri esnek ekonomi üzerine kurulu pek çok şirket böyle bir hamlenin operasyonlarını önemli ölçüde tehlikeye atacağı yönündeki gerekçelerle bu duruma itiraz ediyordu. Sadece Kaliforniya’da değil, küresel çapta esnek ekonomiye yönelik önemli sonuçlar çıkarabilecek referandum için seçim kampanyası kapsamında yaklaşık 200 milyon dolar harcayan Uber ve Lyft, şimdilik istediklerini almış oldu.</li></ul>

esnek ekonomi ile ilgili hikayeler