<p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Elon Musk’ın sahibi olduğu elektrikli otomobil üreticisi&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/business/autos-transportation/tesla-braces-its-first-trial-involving-autopilot-fatality-2023-08-28/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Tesla</a>, otonom sürüş özelliği Autopilot'ın kusurlu olduğu iddiasıyla ilk kez mahkemede savunma yapmaya hazırlanıyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Tesla, Eylül ve Ekim’de görülecek iki dava ile karşı karşıya. Davalardan ilki, 2019 yılında Model 3’ün bir palmiye ağacına çarpması ve saniyeler içinde alevler içinde kalması sonucunda sürücünün ölümüne, yolcuların ise ağır yaralanmasına neden olan bir kazayı konu alıyor. İkinci duruşma ise Tesla’nın, 2019 yılında bir Model 3 sürücüsünün ölümüyle sonuçlanan bir kazada suçlamalara karşı kendini savunmasını gerektiriyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Davaların ikisinde de davacılar, kazalardan Tesla’nın otonom sürüş sistemini sorumlu tutuyor. İlk davada Tesla’nın Autopilot ve diğer güvenlik sistemlerinin kusurlu olduğunu bildikleri hâlde araç satışı gerçekleştirdiği iddia edilirken ikinci davada Autopilot’ın fren yapmakta ve direksiyonu kırmakta başarısız olduğu öne sürülüyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bu davalar, otonom sürüşü finansal geleceğinin merkezine alan Tesla’nın itibarını tehdit ettiği gibi Musk’ın itibarını da sorguluyor. Tesla sorumluluk almayı reddederek kazaların sürücü hatası kaynaklı olduğunu; Autopilot’ın insan gözetiminde güvenli olduğunu söylese de otomobil devinin teknolojisinin kusurlu olduğu iddiaları bu iki davadan çok daha derine uzanıyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Öte yandan, otonom sürüş sadece Tesla ile gündeme gelmiyor. Günümüzde otonom otomobil geliştiren ve/veya test eden şirketler arasında Audi, BMW, Ford, Google, General Motors, Tesla, Volkswagen ve Volvo gibi isimler yer alırken Lyft, Uber, Waymo ve Cruise gibi şirketler de otonom yolculuk servisleri sunuyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Henüz güvenli olmadığı yönünde sivil eleştirilerin ve düzenleyici kurumların hedefinde olan otonom sürüşün vaat ettikleri nedeniyle savunanı da oldukça fazla. Peki, otonom sürüş iddia edildiği üzere sürücünün ölüme sürmesine mi yol açıyor? Otonom sürüş, özünde bizlere ne vaat ediyor?&nbsp;</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İlk olarak: Nedir?</h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Otonom sürüş özünde sensörler, kameralar, radar ve yapay zekayı kombine ederek bir aracın bir insan operatör olmadan seyahat edebilmesini&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.techtarget.com/searchenterpriseai/definition/driverless-car" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vaat ediyor.</a></p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Otonom araç geliştiricileri, bu sistemleri geliştirmek için makine öğrenimi ve sinir ağları ile birlikte görüntü tanıma sistemlerinden elde edilen büyük miktarda veriden faydalanıyor. Bu veriler, sinir ağının trafik ışıklarını, ağaçları, kaldırımları, yayaları, sokak işaretlerini ve herhangi bir sürüş ortamının diğer parçalarını tanımlamayı öğrendiği sürücüsüz araçlardaki kameralardan alınan görüntüleri içeriyor.</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne vaat ediyor?</h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Otonom araçların en büyük vaadi, karşı karşıya olduğu tüm iddialara rağmen ‘güvenlik’ olarak öne çıkıyor. Buna göre, otonom sürüşün insan kaynaklı hataları elimine edebileceği düşünülüyor.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ulusal Karayolu Taşımacılığı Güvenlik İdaresi (NHTSA) tarafından 2016 yılında yapılan bir <a fr-original-style="" href="https://crashstats.nhtsa.dot.gov/Api/Public/ViewPublication/812456" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırma</a>; alkol ve dikkat dağınıklığı gibi insan hatalarının tüm otomobil kazalarının %94 ila %96'sını oluşturduğunu ortaya koyarken benzer çalışmalar da insan hatasından kaynaklanan araba kazalarının yüzdesinin en az %90 olduğunu gösteriyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası, otonom sürüşün araç kazalarını önemli ölçüde azalttığı durumda bunun ekonomik etkisinin oldukça büyük olabileceği değerlendiriliyor. NHTSA, araç kazalarının ekonomiye etkisinin 594 milyar dolar olduğunu belirtiyor.</li></ul><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bununla birlikte, yollarda çoğunlukla otonom araçların olmasının trafiğin sorunsuz bir şekilde akmasını sağlayarak trafik sıkışıklığını azaltabileceği ve sürücülerin araç kullanmaya ayırdıkları zamanı daha verimli bir şekilde değerlendirmesini sağlayabileceği düşünülüyor.</p><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eleştiriler neler?</h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Otonom sürüşün en büyük dezavantajı ise teknolojinin vaat ettiği şeyin kendisi olarak karşımıza çıkıyor: Direksiyonun arkasında bir sürücü olmaması. Buna göre, teknolojinin yaygınlaşmasıyla insanların otonom sürüşe gereğinden fazla güvenmeye başlayabileceği ve &nbsp;kontrolü tamamen elden bırakabilecekleri düşünülüyor. Bu noktada, otonom sürüş aktifken bile ana kontrolün bir insanda olması gerektiğini; sürücü ile otopilotun kopilot olması gerektiğini unutmamak gerekiyor.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018'de Tesla'nın Model X SUV'si, otopilot modundayken otoyol şerit bölücüsüne çarptı. Şirketten yapılan açıklamada, sürücünün görsel ve sesli uyarılara rağmen elini direksiyona koymadığı ifade edildi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tesla’nın dahil olduğu bir diğer kaza ise sistemin yapay zekasının bir kamyonun parlak yansımasını gökyüzü sanması sonucu meydana geldi.</li></ul><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Otonom araçların yollarına çıkabilecek her nesneyi tanımlamayı, ne zaman yavaşlayacaklarını, hızlanacaklarını, yön değiştireceklerini ve de karşılaştıkları durumlara göre nasıl karar vereceklerini öğrenmeleri gerekiyor; ancak ani karar verme becerisi, geliştiriciler için büyük bir problem olmaya devam ediyor. Otonom araçların çevrede nesne algıladıklarında tereddüt ettiği ve yoldan saptıkları biliniyor.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018'de Uber tarafından işletilen bir otonom aracın yazılımı, yoldan geçen yayayı tespit etmesine rağmen yayayı yanlış pozitif olarak değerlendirip çarpışmanın engellenmesi için hiçbir şey yapmamı; bu kaza sonucunda Toyota'nın kamuya açık yollarda sürücüsüz araç testlerini geçici olarak durdurmak zorunda kalmıştı.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ayrıca, yazılımın söz konusu olduğu yerde her zaman arızaların ve hacklenme gibi durumların olabileceğini hatırlatmakta da fayda var.</li></ul><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Bütün bunları bir kenara bıracak olduğumuzda bizi çevresel bir sorun karşılıyor: emisyon. Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden (<a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/technology/2023/01/13/self-driving-cars-greenhouse-gas-emissions/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">MIT</a>) araştırmacılar tarafından yürütülen bir çalışmaya göre otonom araçları çalıştırmak için gereken bilgisayarların Arjantin’in yılda ürettiğinden daha fazla sera gazı emisyonu üretebileceği tahmin ediliyor.</p><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Araştırma ekibi tarafından hazırlanan, her biri 840 watt tüketen bir bilgisayarla günde bir saat sürüş yapan 1 milyar otonom otomobilin modellendiği modele göre, bu bilgisayarlara güç sağlamak için gereken enerji yılda 200 milyon tondan fazla karbondioksit salınımı anlamına geliyor. Bu da emisyonların "kontrolden çıkmasını" önlemek için donanım verimliliğinin artırılması gerektiğine işaret ediyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan, bu devasa ayak izinin, benzinli araçların karbon ayak izi ile karşılaştırıldığında hala sönük kaldığını da belirtmek gerekiyor. MIT’nin çalışması yalnızca elektrikli ve otonom araçların çevre için ‘sihirli bir değnek’ olmadığını gösteriyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Güvenli otonom sürüş mümkün mü?</h2><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">NHTSA, otomobil üreticilerinin 15 Ocak 2023 itibariyle toplam 419 otonom araç kazası rapor ettiğini ve bu kazalarda 18 kişinin hayatını kaybettiğini&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.slashgear.com/1202594/how-many-people-have-actually-been-killed-by-self-driving-cars" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bildiriyor.</a> Bu durum, sürüş esnasında kontrolün kimde olması gerektiği sorusunu akıllara getiyor.</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Hem motorlu hem de motorsuz araç sürücülerin olduğu kadar yayaların da sıklıkla kusurlu olduğu bir dünyada tabii ki de otonom araçların da hiçbir zaman kazasız olmayacağı söylenebilir; ancak her şekilde bu teknolojinin günlük yaşamın bir parçası hâline gelmesi için ilk olarak bu sistemlerin risk faktörünün en aza indirilmesi ve düzenleyici kurumlardan onay alması gerekiyor.&nbsp;</p><p dir="ltr" fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;">Günün sonunda, çok da uzak olmayan bir gelecekte ister otonom bir taksiye atlıyor olalım, ister kişisel araçlarımızda otopilottan yararlanalım, dikiz aynasına baktığımızda gördüğümüz kişinin biz olduğunu bilerek direksiyon başına oturmakta fayda var gibi gözüküyor.</p>

otonom yolculuk ile ilgili hikayeler