Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ekonomik Görünümü raporunun Nisan ayı sayısını yayımladı.“İstikrarlı ancak yavaş: Ayrışmanın ortasında direnç” başlığıyla yayımlanan Nisan sayısında, küresel ekonominin dezenflasyon sürecinin tüm şiddetiyle sürdürülmekte olduğu 2022-2023 döneminde şaşırtıcı derecede dirençli olduğu ifade edilerek şu ifadeler kullanıldı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(51, 126, 72); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(51, 126, 72); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Küresel enflasyon 2022 ortasındaki zirve noktasından aşağı doğru inerken, ekonomik faaliyet istikrarlı bir şekilde büyüyerek stagflasyon ve küresel durgunluk uyarılarına meydan okudu.&nbsp;İstihdam ve gelirlerdeki büyüme, beklenenden daha fazla kamu harcaması ve hane halkı tüketimi de dahil olmak üzere, destekleyici talep gelişmelerini ve özellikle işgücüne katılımda kaydedilen beklenmedik artışla birlikte arz yönlü bir genişlemeyi yansıtarak istikrarlı bir şekilde devam etmiştir.”</blockquote><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekonomik görünüm neye işaret ediyor?</h2>Raporun Nisan sayısında, 2023 yılında küresel ekonomik büyümenin %3,2 düzeyinde gerçekleştiği ve bu büyüme ivmesinin 2024-2025 döneminde de sürmesinin beklendiği ifade edildi. Bu doğrultuda kurumun 2024 yılına ilişkin ekonomik büyüme beklentisi 0,1 puan, 2025 yılına ilişkin beklentisi ise 0,3 puan artışla %3,2 düzeyine yükseltildi.&nbsp;Önümüzdeki üç yılda beklenilen büyüme ivmesinin tarihsel büyüme ortalamalarının altında olduğuna işaret edilen raporda; bu durumun hem hâlâ yüksek olan faizler ile malî desteğin geri çekilmesi gibi yakın vadeli faktörler; hem de COVID-19 pandemisi ve Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin uzun vadeli etkileri gibi faktörlerden kaynaklanmakta olduğu belirtildi.2023 yılında küresel enflasyonun %6,8 seviyesinde gerçekleştiğine işaret edilen raporda, bu oranın 2024’te %5,9’a, 2025’te ise %4,5’e düşmesinin beklendiği belirtildi. Bu noktada gelişmiş ülkelerin, gelişmekte olan ülkelere kıyasla enflasyon hedeflerine daha hızlı ulaşacağı da tahmin edildi.Raporda ayrıca küresel merkez bankaları için doğru zamanda doğru hareket alma konusunda uyarıda da bulunularak, “Küresel ekonomi yumuşak inişe yaklaşırken, merkez bankaları için yakın vadeli öncelik, ne politikaları erken gevşeterek ne de çok uzun süre geciktirip hedefin altına düşülmesine neden olarak enflasyonun sorunsuz bir şekilde düşmesini sağlamaktır” ifadelerine yer verildi.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Bölgesel tahminler</h2>Raporun büyüme tahminleri kısmında, gelişmiş ekonomilerin 2023 yılında %1,6 büyüdüğü tahmin edilirken; 2024 yılında %1,7, 2025 yılında ise %1,8 büyümesinin beklendiği ifade edildi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/3/2/1713301008713.png" width="550" height="389" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.41" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Raporda söz konusu gelişmiş ülkeler arasından en yüksek büyüme performansı beklenen ülke ABD oldu. IMF’e göre 2023 yılında %2,5 büyüyen ABD ekonomisinin 2024 yılında %2,7; 2025 yılında ise %1,9 büyümesi bekleniyor.Avro Bölgesi’nde ise ABD’nin hızlı ilerleyen ancak zaman geçtikçe düşmesi beklenen ekonomik büyüme tahminlerinin tam aksi bir tablo mevcut. IMF, bölgenin 2023’te %0,4 büyüdüğünü tahmin etmekle birlikte, 2024 yılında %0,8, 2025 yılında ise %1,5 büyümesini bekliyor. Bu tam tersi görünümün sebebi ise “enerji şokunun etkilerinin azalması ve enflasyondaki düşüşün reel gelirlerdeki büyümeyi desteklemesiyle daha güçlü hane halkı tüketiminin toparlanmayı güçlendirmesi” ile açıklanıyor.&nbsp;Gelişmekte olan ülkelerde ise tam tersi bir görünüm mevcut. IMF’e göre 2023 yılında %4,3 büyüyen gelişmekte olan bölgeler ekonomisi 2024 ve 2025 yıllarında ardı ardına %4,2 oranında büyüme kaydedecek.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/2/1713301008369.png" width="550" height="513" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.07" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Gelişmekte olan ülke ekonomileri arasından 2024 yılında en fazla büyümesi beklenenler ise sırasıyla %6,8 ile Hindistan, %4,6 ile Çin ve %3,3 ile Nijerya. Bu ekonomilerin 2023 yılında da sırasıyla %7,8, %5,2 ve %2,9 büyüdüğü tahmin ediliyor.&nbsp;Bu büyüme oranı tahminleri, IMF ve diğer kurumların Asya başta olmak üzere gelişmekte olan dünyanın ilerleyen yıllarda küresel ekonomiden daha fazla pay alacağı ve küresel ekonomik büyümenin yarısından fazlasını tek başına karşılayacağı beklentileriyle de uyumlu.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki ya Türkiye?</h2>Raporda Türkiye’ye ilişkin ekonomik tahminler de mevcut. IMF, Türkiye’nin 2024 yılında %3,1; 2025 yılında ise %3,2 büyümesini bekliyor. Parasal sıkılaşmaya son verilmesi ve dolayısıyla tüketimin toparlanması ile 2024’ün ikinci yarısında ekonomik faaliyetlerin artabileceği de belirtiliyor.Kurumun 2024 yıl sonuna ilişkin enflasyon tahmini %59,5; işsizlik oranı tahmini ise %9,6 seviyesinde. 2025 yılı içinse bu tahminler sırasıyla %38,4 ve %9,6 düzeyinde yer alıyor.

EXANTE

Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ekonomik Görünümü raporunun Nisan ayı sayısını yayımladı.

IMF Raporu: Küresel ekonomi her şeye rağmen dirençli

Geride bıraktığımız yerel seçimlerde AK Parti’nin önemli metropolleri kaybetmesine neden olan oy gerilemesinde ekonomik krizin ve geçim dertlerinin geniş kitlelere yayılmasının etkili olduğu sıklıkla yapılan bir yorum. Şimdi iktidarın önünde ekonomik konjonktürü daha stabil bir hâle getirmek, enflasyonu düşürmek, yabancı sermayeyi cezbetmek, kur-faiz sarmalındaki ekonomiyi dengelemek, yatırımları artırmanın da dahil olduğu epey yüklü bir ajanda var.Bu konuda faturanın Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’e kesilip kesilmeyeceğine dair uzmanların tahminlerini iki gün önce Exante’de <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/herkesin-aklindaki-sorular-secim-sonrasi-ekonomi-politikasi-ne" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ele almıştık</a>.Peki bundan sonra Türkiye ekonomisinde neler olabilir?Uzmanların dikkat çektiği en önemli nokta Türkiye için stagflasyon riskinin giderek yükseliyor olması.&nbsp;<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir?&nbsp;Ekonomide, durgunluğun ve enflasyonun aynı anda görüldüğü duruma stagflasyon deniyor. Ekonomi, bir yandan durgunluğa giderken, diğer yandan enflasyon artıyor. Yatırım ve üretimdeki düşüş de işsizliği artırıyor.</li></ul>Tüm bu sebeplerden kaynaklı olarak “acı reçete”nin bugüne kadar ekonomik krizi en derin şekilde yaşayan kesimlerin değil, hiç acı çekmemiş kesimlere yönelmesi gerektiğini düşünenler de var.Uzmanlara şu soruları yönelttik:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İktidarın enflasyonu düşürebilme ihtimali var mı?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Erken seçim ihtimali dengeleri nasıl değiştirir?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Vergi istisna ve muafiyetleri kaldırılır mı?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sermaye kesimine yönelik önlemler gelebilir mi?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Türkiye, yeni bir acı reçete formülüne hazır mı?</li></ul>Farklı ancak birbirini tamamlayan cevaplar aldık.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Aziz Konukman: ‘Yatırımlar durur, işsizlik artar, stagflasyon kalıcı hâle gelir’</h3>Prof. Dr. Aziz Konukman, gelecek dört yılda iki farklı AK Parti görüleceğini belirterek, seçim sonrası Türkiye’de uygulanacak ekonomi politikalarına ilişkin beklentilerini şöyle anlattı:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Seçimi kaybettirenlerin içinde emekliler olduğunu biliyor. Çok net görünüyor. 16 milyon emeklinin ezici çoğunluğu karar değiştirmiş görünüyor. Bunları rahatlatacak bir politikaya dönülmesi lazım. İktidar “Gelecek dört yılda da sizi koruyacağım, zaten 2024’ü emekliler yılı ilan etmiştim, sandığı iyi okudum, sözüme sahip çıkacağım” diyebilir. Normal koşullarda bu bekleniyor ama yapamaz. Niye? Sınıfsal tercihler kolay kolay değişmez.2024 bütçesinde 7,4 trilyon lira vergi öngörülmüş. 2,2 trilyon da vazgeçilen vergi yani vergi harcaması. Bunun 1,8 trilyon lirası vergi istisnaları. Vergi muafiyet ve istisnalarından etkinliğini yitirmiş olanlar tasfiye edilecektir maddesi var OVP’de. Mehmet Şimşek bunu ilk kez dillendirdi.Hangi maddelerin etkin olmadığını bugüne kadar kamuoyuna hiç açıklamadılar. Firmaların istihdama ve ihracata katkısı olsaydı, biz bunu verilerde görürdük. Bu teşvikler demek ki istenen sonuçları yaratmamış. Makro verilerde iyileşme yoksa onun gereğini yapıyoruz diyebilirler. Seçmene de gereğini yapıyorum denebilir.Ama burada sınıfsal gerçeklik ortaya çıkıyor, sermayeye rağmen bunu yapar mı? Sermaye 'İstikrar programını uygula, reformlara başla' dedi. Onların dediği yapısal programlar IMF tarzı programlar. Şimdi sermayeyi karşısına alacak uygulamalara gitmez.Bir-iki rahatlatıcı düzenleme olabilir. Genel olarak dört yılı şöyle geçirecek: İlk iki yılını bir istikrar programı ile son iki yılını da seçime dönük daha gevşek bir politika ile sürdürecek. İlk iki yılda büyümede darbe yiyebilir, ondan sonra muslukları açan bir yapı olabilir. İki ayrı AKP görebiliriz.Kemer sıkarak ve talebi bastırarak talep yönlü enflasyonu aşağı çekebilirsin. Ama gıda enflasyonu var. Tarım çok korumasız hâle getirildi, ithalata çok açık hâle geldi. Kısa dönemde gıda ile ilgili sorunlar çözülemeyeceği için enflasyonu talep yönlü bastırabilirsiniz, ancak gıda enflasyonunu kısa vadede çözemezsiniz.Kur artışının hızını kesebilirsiniz ama maliyet enflasyonunu önleyemezsiniz. Kurdaki her artış ithal girdilere bağımlılık nedeniyle enflasyonu arz yönünden zorlayacaktır. Maliyet enflasyonu nedeniyle. Talep daraltıcı acı önlemler istenen sonucu vermeyecektir. Yatırımlar duracak, işsizlik artacak ve stagflasyon kalıcı hale gelecek. Burada kitleler çok öfkelenir, bu da stagflasyonist ortamda iktidar için işleri çok zorlaştırır.”</blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ömer Rıfat Gencal: ‘İktidar acı çekmemiş kesimlere acı çektirmeli’</h3>Finansal danışman Ömer Rıfat Gencal, bundan sonra iktidarın toplumdan özveri istemesinin çok zor olacağına, bugüne kadar hiç acı çekmemiş iktidar mensuplarının acı çekmesi gerektiğine vurgu yaparak, şu noktalara dikkat çekti:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Türkiye’nin tek kurtuluş çaresi sıkı para ve maliye politikası ile birlikte arka planda desteklenmiş reformların hayata geçirilmesi. Kamu ihale yasasından tutun da verginin tabana yayılmasına kadar, kamu-özel işbirliği projelerinden tutun sağlık, eğitim, sanayi ve tarımda yapılacak her türlü reformdan bahsediyoruz. 22 yıl önce IMF ve AB çıpasıyla Türkiye belli bir yere kadar durumu idare etti. 2013 sonrası mali kural ve AB entegrasyonu dahil olmak üzere rafa kaldırılan bazı maddelerle 2015’ten beri bütçenin delik deşik olmaya başlaması, 2017 referandumu ve 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçiş sonrasında ortaya çıkan bu kaotik durum herkesin malumu. ‘Faiz neden enflasyon sonuç’ teoreminin olmayacağının dünyaya kanıtlanması ve sonrasında yeniden akılcı politikalara geçiş için Mehmet Şimşek’in getirilmesi.Bundan sonra bu iş sadece sıkı para ve maliye politikası ile olur mu? Hayır. Çünkü güven konusu sağlanamadı. Reformu gerçekten yetki almış bir iktidar yapabilir. Bu temel seçim iktidara gönderilmiş bir kırmızı karttır. Ehil olmayan ellerde reform yapılamaz, toplum geçen dört yılda çok büyük bedel ödedi. Yoksulluğun geniş kesimlere yayıldığı bir topluma reform yapamazsınız. Onlardan özveri bekleyemezsiniz. Bu özveriyi yapacakları bulmanız gerekiyor, acı çekmemiş olanlara acı çektirmeniz gerekiyor. Acı çekmemiş olanlar da iktidarın kendi mensupları olan kesim.Merkez Bankası 2023’te sadece 900 milyar TL zararı KKM hesaplarından yaptı. Bu bir servet transferiydi. Bu para emeklinin, memurun, emekçinin, işçinin cebinden alındı, üstelik vergi dilimleri güncellenmedi. Çalışanlar devlete daha fazla vergi verdi, birileri daha fazla zengin olsun diye.Sıkı para ve maliye politikası dediğiniz zaman işsizliğin artması, ekonominin küçülmesi, yatırımların daralması, tüketimin daralması, zaten çok darda olan kesimlerin bu işten daha da acı çekecek olması demek. Sıkı para ve maliye politikasına çok ihtimal vermiyorum. Her ne kadar Erdoğan, dört yıl daha seçim yok dese de, anayasayı değiştiremeyecekleri için ve Erdoğan’ın da tekrar Cumhurbaşkanı seçilebilmesi için bir erken seçim ihtimali ortaya çıkıyor. Erken seçime kadar ne işsizlik çok artsın, ne enflasyon tek hanelere insin şeklinde devam edecekler.”</blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hayri Kozanoğlu: ‘Asgari ücrete yeterli zam gelmezse tepkiler eyleme dönüşür’</h3>Altınbaş Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, Türkiye’de hem yüksek enflasyon hem de durgunluğun aynı anda yaşandığı stagflasyon sürecine girilmesinin kaçınılmaz olduğunu belirterek şu ifadeleri kullandı:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Kemer sıkma programında ısrarlı ekonomi yönetimini ve son sözü söylediği kabul edilen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı iki zor karar bekliyor. Birincisi, sermaye kesimine ilişkin. Büyük ölçüde TL kredi kullanan, ucuz işgücü istihdam eden, 20 yılı aşkın süredir iktidarın destekçisi Anadolu sermayesi seçimlere kadar sustu. Şimdi yüksek faizlere karşı sesini yükseltecek. Sıkı para politikası KOBİ’leri de çok olumsuz etkileyecek. Krediye ulaşmanın zorluğu yanında, soğuyan ekonomiyle birlikte ciroların düşmesi de derin sorunlara yol açacak. Buna karşın piyasacı yorumcular ve TÜSİAD ile simgelenen İstanbul sermayesi, 'Doğru yoldayız, tavizsiz istikrar programını uygulayalım' söylemini sürdürecek.İkincisi geniş emekçi kesime ilişkin. Temmuz ayında emeklilere ve kamu çalışanlarına yönelik maaş ayarlamaları bir süreliğine tepkilerin azalmasını getirebilir. Ancak asıl düğüm noktası asgari ücret. Özel sektörde özellikle perakende, gıda, inşaat, mobilya, tekstil gibi iş kollarında çalışanların yüzde 70-80’i asgari ücretli. Asgari ücrete Temmuz'da yeterli bir zam yapılmaması hâlinde toplumsal tepkiler şiddetlenir, eylemlere dönüşür. Böyle bir ayarlamanın yapılması ise istikrar programını zedeler, zaten yüksek faizden şikayetçi sermaye kesimlerinin aşırı reaksiyonunu tetikler.Her halükarda ekonominin 2024’te ciddi bir yavaşlama yaşaması, enflasyon biraz düşse dahi enflasyon ile durgunluğun bir arada yaşandığı bir 'stagflasyon' sürecine girilmesi kaçınılmaz görünüyor. Böyle bir ortam Cumhur İttifakı’nı daha da sarsar. AKP içinde ise Mehmet Şimşek ve ekibine yönelik tepkileri derinleştirir. Sade yurttaş bu programın uzaması hâlinde iyiye yoksullaşır. Mevcut borçlarını da ödeyemez duruma düşer. Özetle ekonomiyi zor günler bekliyor.”</blockquote><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Murat Batı: 'Verimsiz yüzlerce muafiyet ve istisna hükmü kaldırılabilir'</h3>Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Batı, verimsiz pek çok muafiyet ve istisna hükmünün kaldırılmasının beklenebileceğini ifade ederek, şu değerlendirmelerde bulundu:<blockquote fr-original-style="" style="margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; color: rgb(94, 53, 177); box-sizing: border-box;">“Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, yapılması öngörülen değişiklikler için OVP’yi işaret ettiğinden Politika ve Tedbirler kısmının 'Vergi harcamaları gözden geçirilecek, etkin olmayan istisna, muafiyet ve indirimler kaldırılacaktır' şeklindeki 13. maddesini doğru okumak gerekiyor.Verimsiz sayılan yüzlerce muafiyet ve istisna hükmü kaldırılacak gibi duruyor. Örneğin, toplam vergi harcamalarının toplam vergi hasılatına oranı 2024 yılı için yüzde 26,51 olarak tahmin edilmiş. Yani devlet 2024 yılında 100 TL vergi geliri hedeflemiş ise bunun 26,51 TL’sinden iraden vazgeçecek. 2024 dahil altı yılın vergi harcama tutarlarının vergi hasılatına oranının ortalaması ise yüzde 23.Şimşek’in yaptığı açıklamalardan sonra öncelikle vergi harcama listesinden bazı istisna ve muafiyetlerin daraltılması adına bir budamanın yapılacağını sanıyorum. Ancak bu budamanın sermaye aleyhine çok fazla olacağını sanmıyorum.Şimşek, yapılması öngörülen değişiklikler için OVP’yi işaret etti. 2024-2026 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program, 6 Eylül 2023 mükerrer Resmi Gazete’de yer alan 7591 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yayımlandı.OVP'nin 29 ile 32'nci sayfalarında kamu maliyesi hedeflerine yer verilmişti. OVP’nin Kamu Maliyesi hedefleri başlığı altında yer alan Politika ve Tedbirler kısmının 11. maddesi 'Kamu mali yönetiminde sürdürülebilir ve sağlıklı gelir kaynaklarının artırılması için vergi tabanının genişletilmesi ve vergilemede gönüllü uyumun artırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülecektir' şeklindedir.Vergi tabanının genişletilmesinden vergiye tabi olmayanların verginin konusuna dahil edilmesi anlaşılmalıdır. Özetle vergi tabanının genişletilmesinden vergi kanunları kapsamında olmayan -kripto varlıklardan elde edilen gelirler gibi- bazı unsurların vergi kanunlarının kapsamına alınması anlaşılmalıdır. O nedenle özellikle borsa ve faiz dolayısıyla uygulanan vergi avantajlarının kısmen azaltılacağını ve özellikle kripto paralar dahil bazı finansal enstrümanlarından elde edilen gelirlerden vergi alınmaya başlayacağını öngörüyorum.”</blockquote>

Yerel seçim sonrası Türkiye için stagflasyon riskini Aziz Konukman, Ömer Rıfat Gencal, Hayri Kozanoğlu ve Murat Batı'ya sorduk.

Seçim sonrası stagflasyon riski arttı mı?

2024 yılına jeopolitik risklerin arttığı, arz yönlü şok ihtimalinin yükseldiği bir ayı geride bırakarak başladık. Yaşananlar 1970’lerin stagflasyon dönemini daha da hatırlatıcı yönde oldu.1970’lerin başında Arap-İsrail Savaşı ile başlayan petrol krizi tüm dünyada enflasyonu yukarı çekmişti. Örneğin ABD’de 1974 yılında enflasyon %12’lere tırmanmıştı. Sıkı para politikası ve alınan diğer önlemlerle 1976 yılında enflasyon %5’lere gerilemişti. Tam bu iş geride kaldı derken İran devrimi ve OPEC’in daha da kartelleşen tutumuyla petrol fiyatlarının yükselmeye devam etmesi, 70'lerin başında 6 dolar olan varil fiyatının 45 doları geçmesi, enflasyonu tekrar ABD’de fırlattı ve %14’lere getirdi. Arkasından da Fed başkanı Volcker’in meşhur müdahalesi ile %20’lere yükseltilen politika faizi enflasyona büyük bir darbe indirdi fakat ABD ekonomisini ciddi bir resesyona soktu.Yaklaşık 1,5 yıl önce %8-9 civarında olan ABD enflasyonunun %3’lere doğru gerilediğini ve oralarda dolanmaya başladığını son aylarda izlemeye başladık. Fed’den gelen güvercin açıklamalar ve bunun piyasalar tarafından aşırı iyimser yorumlanmasıyla, 2024 yılında Mart ayından başlayarak güçlü faiz indirimlerinin geleceği beklentisi ciddi biçimde fiyatlanmaya başladı. Borsalar yükseldi, altın tırmanışa geçti, emtia fiyatları yukarı yönlü hareketlendi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İrrasyonel coşkunluk</h2>Bu durumda Fed ne yapabilirdi? Bu beklentiyi besleyen adımlar piyasalarda yaşanan coşkuyu daha da ileri taşıyıp eski Fed Başkanı Greenspan’in tabiriyle irrasyonel bir coşkunluk (irrational exeburrence) yaratabilir ve varlık fiyatlarını iyice şişirme riskini doğurabilirdi. Üstelik arz yönlü şokların arttığı, ekonominin beklenenden güçlü büyüdüğü bir ortamda bu tür bir varlık balonu talebi daha da canlandırarak enflasyon hedefine ulaşmayı çok daha büyük bir riske atabilirdi.&nbsp;Fed’in böyle bir hamlesini beklemek pek de gerçekçi değildi. Piyasalar fazla iyimser bir beklentiyle hareket ediyordu. Çarşamba akşamı Fed ve Powell bu beklentileri daha gerçekçi hâle getirecek hamleler yaptı. Powell, faiz indirimlerinin gündemde olduğunu vurguladı fakat aceleci davranmayacaklarını da çok net bir şekilde ifade etti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Jeopolitik riskler küçümsenmemeli</h2>ABD ekonomisi yılın son çeyreğinde %3,3 büyüdü. İşsizlik yüzde 3-4 dört arasında tarihî dip seviyelerde dolaşıyor. Verimlilik artışı hızlanmaya başladı. Ekonominin büyüme tarafında sorun olmayan ama enflasyon risklerinin olduğu bir ortamda Fed’in güvercin olmasını beklemek bundan sonra da çok gerçekçi olmayacaktır. Ortadoğu'da yaşananlar, arz yönlü şoklar ve enerji fiyatları üzerinden enflasyon üzerinde ciddi tehditler oluşturuyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Faiz indirimleri sınırlı kalacak</h2>ABD’de büyüme ve enflasyon aşağı yönlü bir hareket içerisinde olursa, küresel riskler kısmen gerilerse Fed’in atacağı adımlar da büyür. Aksi takdirde bu yıl 2 ya da 3 adet 25 baz puanlık faiz indirimi bekliyoruz. Eğer gidişat böyle olursa, küresel piyasalar açısından yeniden fiyatlanması gereken bir durum anlamına gelir.&nbsp;Faiz artırımları bir fırtınaya benzer ve finansal piyasaların hiç hoşuna gitmez. Faiz indirimleri ise piyasaların rüzgarı adeta arkasından alıp bir yelkenli misali keyifle yol aldığı bir süreç anlamına gelir. İşin özüne bakacak olursak, böyle bir süreçteyiz. Fakat alınan rüzgar ne çok bol ne de çok kolay geliyor. Yavaş ve temkinli yol alması gereken bir piyasa ortamı bulunuyor. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler açısından da sermaye girişi beklentilerini kısmen törpüleyecek bir gelişme olarak da yorumlayabiliriz.

Faiz artırımları bir fırtınaya benzer ve finansal piyasaların hiç hoşuna gitmez. Faiz indirimleri ise piyasaların rüzgarı adeta arkasından alıp bir yelkenli misali keyifle yol aldığı bir süreç anlamına gelir. İşin özüne bakacak olursak, böyle bir süreçteyiz.

Fed doğrusunu mu yaptı?

Salgın döneminde yaşanan eşi benzeri görülmemiş daralma sürecinin ardından küresel ekonomi yine benzeri görülmemiş bir parasal genişleme&nbsp;ile karşı karşıya kaldı. Bugün içinden geçtiğimiz dönem ise siyasi gelişmeler bir yana, bu fazla likiditenin yarattığı enflasyon ve likiditenin sterilizasyonu sürecinden ibaret.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler yaşandı?</h2>Salgın döneminde ertelenen talebin, takip eden dönemde patlaması, açıklanan destek paketleri ve parasal genişleme sürecinin ise bu durumu desteklemesi kaçınılmaz bir enflasyonist baskı&nbsp;yarattı. Merkez para otoritelerinin kısa süre öncesine kadar ısrarla geçici olarak nitelendirdikleri bu baskının ise aslında geçici değil, son derece yapışkan olduğu görüldü.&nbsp;Bu noktada, gecikmiş adımlarını hızlı bir şekilde atan merkez para otoriteleri politika faizlerini 40 yıldır görülmemiş bir hızla artırmaya başladılar. Bu sıkılaşma adımı, büyüklükleri katlanan bilançolarını daraltma taahhütleriyle desteklendi.Bu süreçte Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve hem enerji hem de gıda fiyatlarında yaşanan olağanüstü artışların da etkisinin büyük olduğunu da akıldan çıkarmamak gerekiyor. Yılın ilk çeyreğinde fitili ateşlenen kriz, tüm varsayımları alt üst ederek enflasyon beklentilerini hiç kimsenin beklemediği kadar&nbsp;yükseltti.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Neler bekleniyor?</h2>2023 yılında, küresel ekonomi arenasında enflasyon ve faizden &nbsp;sonra en çok duyacağımız kelimeler durgunluk, yavaşlama, resesyon ve stagflasyon&nbsp;olacak. Bu durumun baş aktörü ise şüphesiz ki merkez para otoritelerinin sıkılaşma adımları olacak.Bugün, zaman zaman aşırı bulunan sıkılaşma adımlarında “fazla ileriye gitme” endişesinin güçlendiğini görüyoruz. Faiz artırımlarında geç kalan merkez bankalarının verdikleri bu başarısız sınav, faizleri fazla artırarak ekonomileri durgunluğa sürükleme ihtimallerini yadsınamaz oranda artırıyor.Bu beklentiler, Rusya kaynaklı kriz ve yansımaları ile birleştiğinde ise bölgesel olarak ayrışan bir manzara ortaya çıkıyor.2021’in son ve 2022’in ilk dönemlerinde çok daha yüksek seviyelerde bulunan 2023 yılı küresel büyüme beklentileri an itibarıyla %2,5 ila %3,0 bandında seyrediyor. Küresel büyüme beklentisinin %2’nin altında oluşma ihtimali de (ki IMF verilerine göre son 50 yılda beş kez yaşanmış durumda) düşük ihtimalle de olsa fiyatlanan senaryolar arasında.Büyüme beklentilerinin aşağı çekilmesinde sıkılaşma ve savaş ortamının yanında çok sayıda değişken de rol üstleniyor. Bu noktada özellikle büyük ekonomik aktörlerin yerel aksiyonları ayrışmayı tetikleyen ana unsur olarak öne çıkıyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Herkese uyan bir reçete var mı?</h2>Bu sorunun cevabı elbette ki hayır. Dünyanın farklı bölgelerindeki ekonomiler genel olarak küresel enflasyonist baskıdan etkilenseler de iç dinamikleri sebebiyle farklı adımlar atıyorlar. Öte yandan, batı ekonomilerinde beklenen sıkılaşma ve daralmanın etkilerinin doğu ekonomilerinde aynı şiddetle yaşanmayacağı da bilinen diğer bir gerçek.&nbsp;Bugün, sebepleri ve güdüleri farklı olmakla birlikte Rusya, Çin, Japonya ve Türkiye&nbsp;küresel uygulamalardan ayrışan politika seti uygulayan önemli ekonomiler arasında yer alıyor. Temel olarak ekonomik durgunlukla yüzleşmemek ya da büyüme ivmesini artırmak için genişletici politikalar izleyen bu grupta enflasyonist yansımalar da yine iç dinamikler sebebiyle birbirlerinden ayrışıyor.Benimsenen politika setleri içinde küresel ölçekte yan etkiler yaratabilecek adımlar da yer alabiliyor. Mesela Çin örneğinde, büyüme beklentilerinin on yıllar sonra %5’in altına gerilemesi salgına karşı sıfır tolerans politikasının gevşetilmesi ile sonuçlandı. Bu noktada kötü senaryo ise salgın günlerinin yine Çin kaynaklı olarak geri dönmesi.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç olarak</h2>Küresel ekonomi yıllar sonra %2-3 bandında büyüyecek ve bu çatı altında önemli yerel ayrışmalar görülecek. Batı dünyasında daha sıkı para politikaları ve daralan ekonomiler, doğu dünyasında ise (zaman zaman enflasyon maliyetine katlanarak) daha geniş politikalar ve daha fazla büyüyen ekonomiler göreceğiz.Bunca karamsarlığa rağmen, küresel enflasyonun tepe noktasını gördüğü&nbsp;artık kabul edilen bir gerçek. İçinden geçtiğimiz dönemde, artan stokların mal ve hizmet fiyatları, düşen kredi talebinin de konut fiyatlarını sınırlayıcı etki yaratması da ana senaryo olarak kabul ediliyor.İlaveten, 2023’te Fed ve Avrupa Merkez Bankası’nın faiz artışlarında beklemeye geçmesi, gelişen ülke piyasaları için bir fırsat penceresi&nbsp;yaratabilir zira ilave bir risk realize olmadığı takdirde en kötü fiyatlamalar geride kalmış durumda. Bu noktada, gelişen ülkelerin yerel dinamikleri ve risk bazlı ayrışmaları özellikle sermaye yatırımlarının adresinin belirlenmesini sağlayacak en önemli unsur olacak.Bütün bu manzara içinde, emtia, varlık ve menkul kıymet fiyatlamalarına da önemli trend değişimleri gözlenmesi bekleniyor. Enflasyonist ortam ve hızla değişen beklentiler sebebiyle “savruk” bir yıl geride kalırken fiyatlarda normalleşme, oluşan balonların (iyi ihtimalle patlamadan) sönmesi ve bu sürecin daha az volatil bir seyirde izlenmesi bekleniyor. Savaşın akıbeti ise enerji fiyatlarının belirleyicisi olacak.&nbsp;Tüm bu beklentiler ise büyük merkez bankalarının politika faizlerini 2023 boyunca yüksek tutması ve faiz indirimlerine 2024’ün ilk çeyreği itibarıyla başlaması varsayımı için geçerli. Metnin önceki bölümünde de ifade ettiğimiz “aşırı hızlı gitme” senaryosu, faiz indirimlerinin daha erken tartışılmaya başlamasına ve senaryonun değişmesine yol açabilir.

2023 büyüme beklentileri neden düşüyor?

• Bank of America (BofA) tarafından 272 fon yöneticisiyle düzenlenen ankete göre yatırımcıların %85'i gelecek yıl ABD'de enflasyonun düşmesini bekliyor. Anket katılımcılarının %92'si ise stagflasyon yaşanacağını öngörüyor.💾 Cep Bilgisi:&nbsp;İsmini durgunluk anlamına gelen "stagnation" kelimesinden alan stagflasyon, bir ekonomide durgunluk ile yüksek enflasyonun aynı anda tecrübe edilmesi anlamına geliyor. Stagflasyona bir örnek olarak bütün dünyayı etkileyen 1973 Küresel Petrol Krizi sırasında yaşanan ekonomik durgunluğa rağmen yükselen enflasyon gösterilebilir.

İngiltere Merkez Bankası (BoE), resesyon riski tartışmalarına rağmen 50 baz puan ile 1995’ten bu yana en büyük faiz artışı kararını aldı. Böylece politika faizi, %1,25’ten, 2008 yılı sonundan bu yana en yüksek seviye olan %1,75’e ulaştı. Eylül ayında enflasyonun tepe yapacağı öngörülen seviye %13,3’e yükseltildi. Fiyat artışlarının 2023 boyunca yüksek kalacağı uyarısında bulunuldu.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Birleşik Krallık’ta enflasyonun, artan gıda ve enerji fiyatları sonucunda %9,4 ile son 40 yılın en yüksek değerine ulaşmasının ardından beklentiler de politika faizinin 50 baz puan artışı yönündeydi.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz aralık ayında BoE, 2020’den bu yana dünya genelinde faiz artışına giden ilk büyük merkez bankası olmuştu. &nbsp;</li></ul>Enflasyon baskısı altındaki ülke ekonomisinin, bu yılın dördüncü çeyreğinde başlayacak ve önümüzdeki yıl boyunca da devam edecek bir resesyona girmek üzere olduğu ifade ediliyor. Benzer bir faiz artışı adımının önümüzdeki dönemde tekrar alınabileceğine dair sinyaller ise resesyon tartışmalarını daha da güçlendiriyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dünya ekonomisi, enflasyondan kurtulmaya çalışırken resesyona sürükleniyor</h2>Küresel ekonomide tartışmaların odağı, sene başından bu yana 180 derece değişmiş durumda. Gündemdeki Covid-19 pandemisi sonrasındaki toparlanma adımları, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından yerini beklenmedik ve hızlı bir biçimde enflasyonda küresel düzeyde artış, para politikasında sıkılaşma adımları ve bir taraftan da ekonomik aktiviteye zarar vermeden “yumuşak iniş” gerçekleştirme çabalarına bırakmış bulunuyor. Resesyon ve stagflasyon ise önümüzdeki döneme dair ana tartışma gündemini oluşturuyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Resesyon (durgunluk) nedir? Resesyon, ekonomik aktivitede uzun süreli bir düşüşü ifade ediyor ve gayri safi yurt içi hasılada gerileme, artan işsizlik ve perakende satışlarda düşüş gibi göstergelerle takip ediliyor. Bir ülke ekonomisinin iki çeyrek üst üste ekonomik küçülme yaşaması hâli, resesyon olarak adlandırılıyor. Öte yandan resesyon, olağanüstü bir dönem olmaktan öte, genişleme dönemleri gibi olağan bir süreç olarak da değerlendiriliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Stagflasyon: Stagflasyon ise enflasyon varken ekonomik durgunluk yaşanması durumunu ifade ediyor. Stagflasyon tartışması, bizi yaklaşık 50 yıl öncesine götürüyor: 1970’lerin başında Ortadoğu’daki petrol ihraç eden ülkelerin, ABD ve İsrail’i destekleyen diğer ülkelere petrol arzını kesmesi sonrasında; arz şoku yaşanmış, fiyat düzeyi yükselmiş ve küresel ekonomik aktivite yavaşlamıştı.</li></ul>Böylece, politika yapıcılar, birbirini tetikleyen iki farklı politika seti arasında tercih yapmaya zorlanıyor. İlki, enflasyonu dizginlemek için faiz artışı, para arzının ve tüketici talebinin daraltılması ve ücret artışlarının baskılanması. İkincisi ise durgunluk eğilimine karşı düşük faiz, parasal genişleme, yüksek ücret politikaları ve vergileri azaltarak ekonomik faaliyeti canlandırma. Politika yapıcılar, işte tam da bu iki politika seti arasında bir denge yakalamak üzerine arayışlarını sürdürüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Resesyon beklentileri, her geçen gün hızlanıyor</h2>IMF, <a fr-original-style="" href="https://www.imf.org/en/Publications/WEO/Issues/2022/07/26/world-economic-outlook-update-july-2022" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">"Küresel Ekonomik Görünüm"</a> raporunda belirtildiği üzere; ABD, Çin ve Avrupa ekonomisinde büyük yavaşlamalar öngördüğü için 2022 büyüme tahminini %3,6’dan %3,2’ye indirdi. Yakın zamanda resesyon yaşanabileceğine işaret edildi. ABD ve Avro Bölgesi özelindeki göstergeler incelendiğinde, raporun yayımlanma tarihinden bu yana küresel ekonominin yavaşladığına dair kanılar daha da güçleniyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD ekonomisi, iki çeyrek üst üste daralarak hâlihazırda teknik resesyona girmiş durumda. Haziran ayında 50 ile tüm zamanların en düşük seviyesini gören tüketici güven endeksi, temmuz ayında ancak 51,5'e yükselmiş bulunuyor. Enflasyon, %9,1 ile son 41 yılın zirvesindeyken Fed'in enflasyon takibinde dikkate aldığı PCE fiyat endeksi, haziran ayında yıllık bazda %6,8 ile son 40 yılın en büyük artışını kaydetmeyi sürdürüyor.&nbsp;</li></ul>Avro Bölgesi ise ikinci çeyrekte %0,7 büyüdü. Fakat bileşik satın alma yöneticileri endeksi (PMI), temmuz ayında %49,9 ile son 17 ayın en düşük seviyesine; bölgenin en büyük ekonomisi Almanya’da perakende satışlar ise haziran ayında yıllık bazda %8,8 düşüşle 1994’ten bu yana en yüksek oranda geriledi. Gaz krizi, resesyon riskini artıran önemli bir faktör olarak değerlendiriliyor. Bölgede enflasyon, enerji ve gıda fiyatlarındaki artışın etkisiyle temmuz ayında %8,9'a yükselirken Fransa ve İspanya’da rekor tazelemiş durumda.

Aposto Gündem

BoE kararı ve resesyon tartışmaları

Küresel ekonomi söz konusu olduğunda, yakın gelecek giderek daha kasvetli görünüyor. Ancak Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere gibi zengin ülkeler büyümenin yavaşlaması ve fiyatların artmasından endişe duysa da stagflasyon uzun zamandır korkulan geri dönüşünü yaparsa, bundan en kötü şekilde etkilenen daha yoksul ülkeler olacak.Dünya Bankası ve OECD, pandeminin ve Rusya- Ukrayna savaşının neden olduğu devam eden karmaşayı gerekçe göstererek ekonomik büyüme tahminlerini düşürdü.Dünya Bankası ocak ayında yıllık büyümenin yüzde 4,1 olarak gerçekleşeceği tahminlerinde bulunmuştu. Birkaç hafta önce yayımladığı raporda ise büyümenin bu yıl yüzde 2,9 olacağını belirtti. OECD de benzer bir tahminde bulundu ve büyümenin Aralık 2021'deki yüzde 4,5'lik tahmininden farklı olarak yüzde 3'e düşeceğini belirtti.Ürkütücü uyarılarda bulunan sadece bu iki kurum değildi. Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Para Fonu daha küçük miktarlarda da olsa, yılın başlarında kendi tahminlerini düşürdü. Tüm bunlar zeminin ne kadar hızlı hareket ettiğinin birer işareti.Pandemi sonrası küresel ekonomi hızlı bir toparlanma yoluna girdi. OECD raporu, 2022'nin ilk aylarında “dünya ekonomisinin Covid-19 sonrası düzensiz de olsa güçlü bir toparlanma yolunda olduğunu” savundu.Ancak durum değişti. OECD, "Ukrayna'daki çatışma ve Çin'de “Sıfır-Covid” politikası nedeniyle kapanmalarla birlikte şiddetlenen tedarik zinciri kesintileri, toparlanmaya ciddi bir darbe indiriyor" şeklinde açıklamada bulundu ve enflasyonun 38 üye devlette yaklaşık yüzde 9'a ulaşmasını beklediklerini belirtti.İki büyük kurum da büyük resmin kötü göründüğü konusunda hemfikir fakat ne kadar kötü olduğu konusunda ayrı düştü. Dünya Bankası ve OECD'nin anlaşamadığı durumlardan biri, 1970’lerde görülen petrol krizi sonrası yaşanan durgun büyüme, şişirilmiş fiyatlar ve yüksek işsizliğin bir birleşimi olan stagflasyon riskiydi.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Stagflasyon nedir?</h2>Stagflasyon; tüketiciler ve işletmeler, enflasyonun değişmeyecek uzun vadeli bir sorun olduğunu düşündüklerinde ve davranışlarını buna göre ayarladıklarında ortaya çıkar. Bu aynı zamanda daha fazla enflasyona neden olan ve büyümeyi yavaşlatan bir kısır döngüdür.En son 1970'lerde meydana geldiğinde, ekonomistler ve politika yapıcılar oldukça &nbsp;şaşırtmıştı. Faiz oranlarını yükselterek enflasyonu düzeltebilirsiniz fakat bu durum resesyona neden olabileceği için risklidir. Ekonomiyi canlandırmak için harcamaları artırırsanız, fiyatları yükseltme riskini alırsınız.OECD stagflasyon riskini hafife alırken, Dünya Bankası Başkanı David Malpass “stagflasyon tehlikesine” dikkat çekti ve tam anlamıyla aynı zemin söz konusu olmasa da mevcut ekonomik durumu 1973-1980 arasındaki dönemle karşılaştırdı.Stagflasyon herkes için endişe verici ancak yoksul ülkeler için durum daha kötü. Gelişmekte olan birçok ülkenin ekonomisi gelişmiş ülkelere yapılan ihracata bağımlı, bu da küresel bir resesyonun onları daha çok etkileyeceği anlamına geliyor.Bu ülkelerin çoğu aynı zamanda muazzam dış borçlara sahip. Faiz oranları yükseldikçe ve ekonomik büyümeleri düşük kaldıkça bu borcun geri ödenmesi imkansız hale geliyor.Stagflasyonun en son vurduğunda, 16 Latin Amerika ülkesi borç ödemelerini durdurdu. 1970'lerde yaşam standartlarının düştüğü bir “Kayıp On Yıl” yarattı. Yarım yüzyıl sonra gelen krizde ise ise Sri Lanka’da benzer senaryoyu görüyoruz. Ülke borçlarını temerrüde düşürdü. Sokaklar protestocularla doldu ve hükümet istifa etti. Bunun yanı sıra Dünya Bankası başka ülkelerin de temerrüde düşeceğini düşünüyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel bir stagflasyon krizinden kaçılabilir mi?&nbsp;</h2>OECD, değişen çeşitli küresel koşulların; zengin ulusların düşük enerji fiyatlarına daha az bağımlı olması ve çoğu merkez bankasının artık bağımsız olması dahil, bunu 1970'lerdeki son krizden çok farklı kıldığını öne sürerek küresel anlamda bir stagflasyon durumunun gerçekleşmeyeceğini öngörüyor.O zamanlar, krizin kıvılcımı 1973 Yom Kippur savaşı ve ardından gelen petrol ambargosuydu. The Post'tan David Lynch’in de dediği gibi “Şu anda gördüklerimiz neredeyse elli yıl önce olanların yanında sönük kalıyor." Petrol fiyatları 1973-1974'te dört katına çıktı ve İran şahının devrilmesi ile birlikte 1979-1980'de tekrar iki katına çıktı.Bugün farklı bir durum söz konusu olsa da büyük resim yine de çok iyi değil.Rusya'nın Ukrayna'yı işgali ve Karadeniz limanlarının ablukası, dünyanın en çok tahıl üreten bölgelerinden birini kilitledi. Birçok yoksul ülke gıda için bu ithalata güveniyor. İklim değişikliği, Hindistan'ın sıcak hava dalgası nedeniyle buğday ihracatını yasaklaması ve Brezilya'nın yıkıcı bir kuraklık yaşamasıyla birlikte yeni ve öngörülemeyen yollarla arzı da vurdu.Stagflasyon durumu için normal zamanlarda hükümetler devreye girerdi ancak pandemiden sonra, birçok gelişmekte olan ülkenin halihazırda rekor düzeyde borcu var. Dünya Bankası, gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki dış borcun 2020'nin sonunda 8,7 trilyon dolara tırmandığını ve bazı ülkelerde çift haneli bir yüzde artışı gördüğünü söyledi.1970’lere göre daha kötü olan bir durum ise doların tarihsel olarak yüksek seviyesi. Bu durum borç ödemeyi veya emtia satın almayı daha da maliyetli hale getiriyor.Yoksul ülkelerin küreselleşmesinin bedeli stagflasyon gibi olayların riskleri nedeniyle ağır oluyor. Massachusetts Amherst Üniversitesi'nde ekonomi profesörü olan Jayati Ghosh'un geçen yıl dış politika için yazdığı gibi, gelişmekte olan ülkeler uzun zamandır “gelişmiş ekonomilerin makroekonomik politikalarının yayılmalarının” insafına kalmış durumda.Ghosh, "Ancak bu karşılıklı bağımlılık tarafından bugün olduğu kadar acımasızca kullanıldığını hissetmemiş olmaları mümkün" diyor.Not: Yazı Washington Post'tan derlenmiştir.

Pareto

Yoksul ülkelerin küreselleşmesinin bedeli stagflasyon gibi ekonomik olayların riskleri nedeniyle ağır oluyor. 

Stagflasyon yoksul ülkeleri mi etkisi altına alıyor?

🔮Pareto'da bu cuma "Stagflasyon nedir? Hangi ülkeler stagflasyon riskiyle karşı karşıya?" sorularına yanıt arayacak, aynı zamanda Sri Lanka'nın yaşadığı ekonomik krize mercek tutacağız.Cuma görüşmek üzere.&nbsp;İyi haftalar!

Temmuz ayının ilk yarısından dönüp baktığımızda, küresel ekonomiye dair beklentilerin sene başından bu yana çok ciddi biçimde değiştiğini görüyoruz. Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından enflasyonda küresel düzeyde artış, para politikasında sıkılaşma adımlarını getirirken; ekonomik aktiviteye zarar vermeden “yumuşak iniş” gerçekleştirme çabaları, beraberinde resesyon (durgunluk) tartışmalarını da getiriyor. Dünya ekonomisi, enflasyondan kurtulmaya çalışırken, resesyona <a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61374975" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sürükleniyor</a>. Tam da bu noktada, merkez bankalarının kararları önem arz ediyor. Açıklanan her karar ve beklenti yönetimi adımları bir ‘volatilite’ kaynağı&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-61374975" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oluyor</a>. &nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Resesyon nedir? Ekonomik aktivitede uzun süreli bir düşüşü ifade eden resesyonu (durgunluk); gayri safi yurt içi hasılada gerileme, artan işsizlik ve perakende satışlarda düşüş gibi göstergelerle takip etmek <a fr-original-style="" href="https://www.forbes.com/advisor/investing/what-is-a-recession/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">mümkün</a>. Resesyon, ayrıca, olağanüstü bir dönem olmaktan öte, genişleme dönemleri gibi olağan bir süreç olarak da değerlendiriliyor.</li></ul>Resesyona yüksek enflasyon beklentileri de eklendiğinde, 1970’lerden bu yana ilk kez stagflasyon tartışmaları gündeme geliyor. Böylece, politika yapıcılar, birbirini tetikleyen iki farklı politika seti arasında tercih yapmaya zorlanıyor.Enflasyonu dizginlemek için:&nbsp;Faiz artışı, para arzını ve tüketici talebinin daraltılması ve ücret artışlarının baskılanması.Durgunluk eğilimine karşı: Düşük faiz, parasal genişleme, yüksek ücret politikaları ve vergileri azaltarak ekonomik faaliyeti canlandırma.&nbsp;1970’lerin başında Ortadoğu’daki petrol ihraç eden ülkelerin, ABD ve İsrail’i destekleyen diğer ülkelere petrol &nbsp;arzını kesmesi sonrasında; arz şoku yaşanmış, fiyat düzeyi yükselmiş ve küresel ekonomik aktivite <a fr-original-style="" href="https://www.weforum.org/agenda/2022/07/inflation-stagflation-economy-recession-central-bank/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yavaşlamıştı</a>.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Beklentiler ne yönde?</h2>Para politikasındaki tartışmalarda sene içerisindeki dönüm noktalarının başında, ABD Merkez Bankası’nın haziran ayı ortasında (Fed) son 28 yılın en yüksek artışıyla politika faizini %1,75’e yükseltmesi geliyor. Gelen açıklamalar da sıkılaşmada agresif tavrın sürdürüleceği <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2022/07/06/business/economy/fed-rate-increase-inflation.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üzerine</a>. Öte yandan da birçok merkez bankası da bu kararı takip ediyor. Avrupa Merkez Bankası’nın (AMB) gündeminde de enflasyon beklentileri doğrultusunda faiz artışlarının şiddetini artırmak <a fr-original-style="" href="https://www.reuters.com/markets/rates-bonds/bigger-ecb-rate-hikes-depend-september-inflation-fcasts-lagarde-2022-06-09/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">var</a>. Nomura’nın resesyon beklentileri dâhiline aldığı ülkeler arasında Birleşik Krallık, Güney Kore, Avustralya ve Kanada’da <a fr-original-style="" href="https://www.cnbc.com/2022/07/05/us-uk-europe-japan-will-be-in-recession-over-next-12-months-nomura-.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer alıyor</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Goldman Sachs. ekonomistleri, önümüzdeki yıl ABD resesyon riskini %30 olarak belirliyor. Bloomberg’in modellerine göre ise bu rakam %38 <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-06/are-we-already-in-a-recession-2022-businesses-and-workers-say-yes#:~:text=The%20gauge%20for%20the%20US,poll%20this%20month%20by%20CivicScience." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seviyesinde</a>.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Anket çalışmaları, vatandaşların üçte birinden fazlasının ekonominin hâlihazırda resesyonda olduğunu düşündüğünü gösteriyor. Tüketici beklentilerindeki düşüş, resesyonun önemli bir göstergesi olarak da değerlendiriliyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçtiğimiz ay yayımladıkları raporlarda OECD, 2022 küresel ekonomi büyüme beklentisini %4,5’ten %3’e; Dünya Bankası&nbsp;ise %4,1’den %2,9’a düşürdü.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;"><a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-06/are-we-already-in-a-recession-2022-businesses-and-workers-say-yes#:~:text=The%20gauge%20for%20the%20US,poll%20this%20month%20by%20CivicScience." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Deutsche Bank</a>’ın tahminleri de resesyon ihtimalini %50 olarak işaret ediyor.</li></ul>Yayımlanan raporlar, öte yandan enerji ve gıda fiyatlarındaki hızlı artışlardan kaynaklanan bir yüksek enflasyon dönemine girdiğimizi vurguluyor. 2022 öncesinde zaten yükseliş eğiliminde olan enflasyon, Rusya’nın müdahalesi sonrasında daha da hızlandı. Bu da enflasyonun geçim tartışmaları üzerindeki etkisinin büyük bir eşitsizlik getireceği yönünde yorumlanıyor.&nbsp;Enerji krizinin enflasyon üzerindeki etkileri, en yoğun biçimde Avrupa ülkelerinde <a fr-original-style="" href="https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/14644614/2-01072022-AP-EN.pdf/72dcf5e4-56cb-5b8c-1a1f-d342666b8657?t=1656592347325#:~:text=Euro%20area%20annual%20inflation%20is,office%20of%20the%20European%20Union." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tartışılıyor</a>. Euro Bölgesi’nde mayıs ayında %8,1 olan 2022 yıl sonu enflasyon beklentisi, haziranda %8,6’ya yükseldi. Güncellenen enflasyon artışını %42 oranında enerji fiyatları destekliyor. ABD’de mortgage oranlarındaki artışa rağmen, ev fiyatları yüksek kalmaya <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/newsletters/2022-07-05/inflation-is-here-to-stay-and-that-makes-a-recession-inevitable" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">devam ediyor</a>.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Resesyon tartışmalarında öne çıkan diğer başlıklar</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2007-2008 küresel krizi ya da 2000-2001 dot-com çöküşünde yaşanan durgunluk döngülerinin kredi odaklı olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.morganstanley.com/ideas/recession-2022-potential-how-bad" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ifade ediliyor</a>. İlkinde konut, ikincisinde ise internet alt yapısında biriken yükselişin telafisi yaklaşık on yıl sürüyor. Bugünün belirleyicisi olarak ise fazla likidite işaret ediliyor. Bunda özellikle Covid-19 döneminde sağlanan mali ve parasal teşviklerin de etkisi var.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan, fiyat artışlarının ardındaki bir diğer neden olarak da kurumsal marjlardan öte ücret artışları gösteriliyor. Buna bağlı olarak bugün değerlendirilen kötü senaryolardan biri, &nbsp;1970’lerdeki ücret-fiyat sarmalına benzer bir durumun yinelenmesi.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Değer zincirinde yaşanan darboğazlar da değerlendirmeye değer bir diğer konu olarak <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2022-07-06/labor-unrest-disrupts-supply-chains-from-sky-to-sea" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">öne çıkıyor</a>. 2022’nin ikinci yarısında Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Çin’deki kısıtlamaların tedarikteki problemleri sürdürmesi bekleniyor. Bu durumun, ücretler üzerindeki etkisi de tartışmaya açılan bir diğer önemli konu.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rusya’nın ABD ve müttefiklerine yönelik aldığı, doğal gaz arzını kısıtlamaya yönelik yaptırım kararları özellikle Avrupa’nın ekonomi gündemini şekillendiriyor. Enflasyona olan etkisi kadar, doğal gaz stoklarının önümüzdeki kış aylarını sorunsuz geçmek için yeterli düzeye çekilmesi de öncelikli meseleler arasında yer alıyor. Bunun için alternatif enerji kaynakları kadar kömür ve nükleer seçeneklerinin de masaya getirilmesi, döngüsel ekonomi perspektifinden olumsuz bir görünüm sunuyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD’de enflasyonu dizginlemek için gündeme gelen bir adım da belirli ürünlerin ticaretinde Çin’e uygulanan kotaların kaldırılması.</li></ul>

Dünya ekonomisi, enflasyondan kurtulmaya çalışırken resesyona sürükleniyor.

Resesyon tartışmaları ne gösteriyor?

🔮Pareto'da haftaya cuma "Stagflasyon nedir? Hangi ülkeler stagflasyon riskiyle karşı karşıya?" sorularına yanıt arayacak, aynı zamanda Sri Lanka'nın yaşadığı ekonomik krize mercek tutacağız.Pazartesi görüşmek üzere. Keyifli hafta sonları!

stagflasyon ile ilgili hikayeler