Doğanın tahribatı yeni değil elbette ancak gündem maddesi hâline gelmesine yeni diyebiliriz. İnsanlık olarak doğaya verdiğimiz zararı ancak bu zarar gözümüze batmaya başladıktan sonra anlayabildik. Ekoloji örgütlerinin on yıllardır verdiği mücadeleyi anlamamız için belki de geri dönülemez bir yola girmemiz gerekti ve bu yolun sonunda çevre artık değişimden bahsederken en temel gündemlerimizden biri oldu. Son yıllarda Türkiye’de bu sorunu gözümüze sokan çok büyük birkaç olay yaşadık: Marmara denizindeki müsilaj ve geçen yaz boyu Akdeniz'i&nbsp;çepeçevre saran orman yangınları, bununla beraber sürekli kirlenen hava, sularda ve karada azalan canlı çeşitliliği, yanlış politikalar sebebiyle sular altında kalan binlerce yıllık Hasankeyf ve Tuz Gölü çevresinde&nbsp;ölü bulunan 5 binin üzerinde flamingo... Bütün bunlar bize bir şey söylüyor: Çevre politikalarımızı güçlendirmeli, bunu ana hedeflerimizden biri hâline getirmeli ve doğal mirasa bütünlüklü bir şekilde sahip çıkmalıyız. Bunu aklımızda bulundurarak gelin son yirmi yılda çevre adına neler vaat edilmiş, neler yapılmış, neler yapılmamış beraber inceleyelim.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">"Ormanları Arttıracağız" Vaadi&nbsp;</h3>AK Parti, 2023 Vizyonu&nbsp;isimli belgesinde ormanlar adına şunları söylüyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kent ormanı sayısını ise iki katına çıkaracağız.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Orman alanlarımız, ülkemizin yüzde 30’u olan 23,3 milyon hektara ulaşacak.</li></ul></blockquote>Öte yandan 6831 sayılı Orman Kanunu&nbsp;olarak da bilinen kanunun verdiği hukuki alan ile ormanların “kamu yararı”, “ mecburiyet” gibi gerekçelerle ormanları kullanıma açma izni hükümette. Cumhuriyet gazetesi yazarı Miray Özbilek’in <a fr-original-style="" href="https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/orman-yasasi-akp-doneminde-40a-yakin-degisiklige-ugradi-1825056" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberine göre</a> 2013-2021 yılları arasında AK Parti iktidarı ormanlık alanların 334 bin 35 hektarlık kısmını "kamu yararı” için kullanıma açtı. Bu, orman arazisi olup farklı amaçlarla kullanılan arazilerin yüzölçümünü 2021 yılı itibariyle 739 bin hektara çıkarmıştı."Orman alanlarımızı ülkemizin yüzde 30’una çıkaracağız" vaadi oldukça yapılabilir görünüyor. Öte yandan bu çok büyük bir atılıma da işaret etmiyor çünkü zaten Tarım ve Orman Bakanlığı'nın üç yıl önceki verilerinde dahi orman alanları ülkenin %29.4’ünü kapsıyor. Dolayısıyla bu vaat yaklaşık 4 milyon 700 bin hektar alanın ormanlaştırılmasını vaat ederken bir yandan da bu alanın hemen hemen yüzde 15’i kadar hâlihazırda ormanlık olan alanları da özel teşebbüslere açıyor.Kent ormanlarımızın dönüşümüne ise belki İstanbul örneği üzerinden bakmak faydalı olacaktır. Elbette ki şehirleşme, sanayileşme ve yoğun göç koşulları altında bir şehrin çehresinin değişmemesini beklemek imkânsız olur ancak doğru politikalarla ve bütüncül, ekosisteme saygılı ve planlı bir şehirleşmeyle de bugün "Avrupa’nın en büyük kenti" diye nitelendirilen megakentte yaşanan birçok sorun minimize edilebilirdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Editörün notu: 20 yıllık iktidar süresince ormanların durumu hakkında bir trend yakalanabilirdi. Giderek azalan ve artık ciddi bir risk altında olan Kuzey Ormanları'nı korumak için birleşen Kuzey Ormanları Savunması, üçüncü havalimanı, üçüncü köprü, Kanal İstanbul gibi “mega projelerin” bütün ekosisteme geri dönülemez yaralar açtığını söylüyor, bu rant projelerini “sermayenin yaratıcı yıkımı” olarak değerlendiriyordu.&nbsp;</li></ul>6566 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı şöyle diyordu:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Rize ili, Çamlıhemşin ilçesi sınırları içerisinde bulunan Ayder Yaylası Doğal Sit Alanı’nın koruma statüsünün değerlendirilmesi sonucunda, ekli kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alanın kesin korunacak hassas alan olarak tescil ve ilan edilmesine 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’nin 109’uncu maddesi gereğince karar verilmiştir.”</blockquote>Ancak AK Parti, 2023 seçimleri için yayımladığı vaatlere şunu da ekledi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Ayder Yaylamızda, doğal dokuyu korumak amacıyla içme suyu, kanalizasyon, yağmur suyu, otel ve yeraltı otoparkıyla; 2023 yılının ilk çeyreğinde milletimizin istifadesine sunacağız.”</blockquote>Buna karşın herhangi bir proje örneği veya metot bu vaadin içinde sunulmamıştı. “Böyle bir sit alanının oteller, otoparklar ile donatılması bu bölgeyi riske edecek mi?” sorusunun yanıtı da maalesef belirsiz.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir adım geriden:&nbsp;Bu sırada bir de İkizdere Yaylası'nda yaşananları hatırlayalım: 2021 yılında İkizdere Yaylası yakınında kurulacak taş ocağına karşı yerli halk ayaklanmış, böylesi bir projenin yayla boyunca ekili bütün araziye zarar vereceğini, bölgede üretilen çayın kalitesini ciddi oranda düşüreceğini ve halkı ekonomik bir çıkmaza sokacağını söylemişlerdi. Hukuki süreç hâlâ devam ediyor ve İkizdere Yaylası’nın akıbeti hâlen belli değil.</li></ul>Sesi duyulmayanların geçmiş sayılarında da birçok kez AK Parti’nin özellikle dezavantajlı gruplar adına verdiği vaat ve gerçekleştirdiği icraatın Avrupa Birliği (AB) ilişkileriyle doğrudan bağlantılı olduğunu belirtmiş, AB’ye üyelik gündeminin askıya alınması sonrasında değişen icraatları incelemiştik. Bu durum, çevre konusunda da pek farklı değil.&nbsp;AK Parti “HEDEF 2023” sloganıyla yaymnladığı 2011 Seçim Beyannamesinde çevre konusu ve AB kesişimi adına şunları söylüyordu:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">&nbsp;“Avrupa Birliği’nin taraf olduğu ‘Uluslararası Çevre Sözleşmeleri ve Protokollerine’ dahil olma işlemleri tamamlanacaktır. ”</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinde, mevzuat uyumu öncelikli bir konu olarak gündemde yer alacaktır. Türkiye; 300’ü direktif şeklinde olmak üzere 560’ı aşkın mevzuatı bünyesinde bulunduran Avrupa Birliği Çevre Müktesebatı’nın gereklerine tamamen uymaya ve bunları uygulamaya yansıtacak koşulları sağlamaya devam edecektir.”</li></ul></blockquote>2023 yılına geldiğimizde ise beyannamede sadece&nbsp;“Taraf olduğumuz Paris Anlaşması kapsamında 2053 net sıfır emisyon ve yeşil kalkınma hedefimizi dünyaya ilan ettik.”&nbsp;diyor ancak Paris İklim Anlaşması haricinde AB’yi de ilgilendiren herhangi bir anlaşmadan bahsedilmiyor - ki Paris İklim Anlaşması da zaten Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında imzalanmıştı.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geniş açı: Çevre adına büyük kazanımlar yaratabilecek anlaşmalar ya da bunları uygulamamıza alan sağlayacak kanunlar Türkiye’nin dış politikasında değişim sebebiyle askıya alındı ve çevre bu bağlamda ana odak değil, ikincil bir kazanım durumuna sokuldu.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hasankeyf: “Bu gerçek ve içten bir veda”</h3>Bu yazıyı bitirirken değinmeden geçemeyeceğimiz en önemli olaylardan biri Hasankeyf’in sular altında kalmasıydı. Olay 2020 yılında, yakındaki barajın taşması sonucu olmuştu, yerel yönetimlerde HDP’li Belediye Başkanı Mehmet Demir’in tutuklanmasının ardından onun yerine atanan vali Hulusi Şahin vardı. Bu sırada Yeni Hasankeyf bölgesinde su kaynağından, mal kayıplarının telafisine kadar birçok güncel gündem problem hâline gelmişti.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Dahası:&nbsp;Çevre sadece ormanlardan, sadece sularımızdan ibaret değil, onun üstünde var olan bütün canlılar, bütün ekosistem ve buralarda yüzyıllar boyu sürüp gelmiş, kurulmuş kültürel mirası da içinde barındırıyor. Belki de bu yüzden, Hasankeyf’in önce yanlış sulanma sebebiyle sular altında kalması sonrasında bölgenin imarına dair çıkan şaibeler bize önemli bir şey söylüyor. 12 bin yıllık köprünün sular altında kaldıktan sonra beton kaplanmasının gösterdiği bir şey var: yasa yapıcılar, uygulayıcılar, 12 bin yıldır sürüp gelmiş insanlık mirasını koruma bilincinde değiller.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;"><img src="https://images.aposto.com/2023/4/5/1683287232809.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu yazı boyunca AK Parti’nin bu seçim döneminde verdiği bütün çevre vaatlerini inceleyemedik. Bu vaatlerin bir kısmı önceden verilmiş vaatlerin devamı, bir kısmı da yeni olan ancak ölçülemeyen vaatlerdi. Örneğin:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Marmara Denizi’ne gelen kirlilik ve besin yükü kademeli olarak azaltılacaktır.”&nbsp;</li></ul></blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Yeşil bina ve yerleşmeler hakkında toplumsal farkındalığın oluşturulmasını ve yeni yapılacak orta ve büyük ölçekli kamu binalarının Ulusal Yeşil Sertifika almasını sağlayacağız.”&nbsp;</li></ul></blockquote>Bu gibi vaatler, bahsedilenlerin nasıl, hangi zaman sürecinde yapılacağı gibi kritik bilgileri içermiyor.&nbsp;Çevre konusunda bilinci arttırmak, STK'ların ve aktivistlerin göz ardı edilemez çabaları bu konunun çözümünde çok önemli bir yer tutuyor. Ancak bu çabalar yasalarla, yaptırımı yüksek ceza ve regülasyonlarla desteklenmedikçe, bu kadar küresel ve büyük ölçekli bir sorunda çözüme ulaşmamız zorlaşıyor. Bu bağlamda politika yapıcıların üzerinde çok büyük bir görev var ve her siyasetçinin de bu görev bilinciyle hareket etmesi gerekiyor. Umuyoruz ki durum daha da çığırından çıkmadan, çevre için somut ve sürdürülebilir adımlar atılır, yaşadığımız bu dünya ile barışırız.

Vaat, isminden kendisine gelen sorumlulukla vaatleri derleyen ve inceleyen bir yayın. Her cuma saat 17.00'de.

Vaat

Müthiş bir tahribatın içinde, iklim krizi ve soyu tükenen binlerce tür canlıyla sesini duyuramayan doğaya yönelik vaatler neler?

Sesi Duyulmayanlar #4: Doğa

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">“Ailenin dayanağı” olarak kadın</h3>AK Parti, iktidara geldiği 2002 seçimlerinden itibaren, kadın sorununu aile kurumunun bir uzantısı olarak görmüş ve seçim beyannamelerinde kadını, ailenin hemen yanında konumlandırmıştı. “En az üç çocuk!” şiarıyla yıllar boyu genç nüfusu arttırmak ve muhafazakâr, geleneklerine bağlı, ideal Türk tipi aileyi kurmak adına politika geliştiren AK Parti’nin bu bakışı elbette ki tesadüf değil. Bu bakışlarını ilk kuruluş politikalarından dahi görebiliriz:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“PARTİMİZ, sağlıklı nesillerin yetiştirilmesi ve ailede mutluluğun sağlanması için kadın sorunlarının giderilmesine önem vermektedir.” (AK Parti 2002 Seçim Beyannamesi)</blockquote>Bu bakış açısını anlamak, Türkiye’de kadınların son yıllar içinde kaybettikleri kazanımları anlamak açısından önemli. Kadını sadece anne, eş olarak görmek, kadınlara özgü toplumsal cinsiyet temelli eşitsizlikleri daha da derinleştirmekten başka bir işe yaramıyor. Kadın sorunu; bekâr, boşanmış, evli ancak çocuksuz, genç ve yaşlı kadınların hepsini kapsayan bu kadınlar arasında bir statü farkı yaratmayan politikalar sayesinde çözülebilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İstanbul Sözleşmesi, 6284 Kanun, kadına şiddet</h3>İstanbul Sözleşmesi ve bu sözleşmeye uyum yasası olarak çıkartılan 6284 numaralı Kanun, 2011 yılında AK Parti hükümeti tarafından imzalanmış ve 2020’ye kadar yürürlükte kalmıştı. 10 yıla yakın sürede yasayı uygulayan ve parti bundan hâlen övgüyle bahsediyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Türk Ceza Kanunu’nda kadına karşı şiddet konusunda gerekli düzenlemeleri hayata geçirdik. Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 Sayılı Kanun’u çıkardık.” &nbsp;(AK Parti Seçim Beyannamesi 2023)</blockquote>2020 yılında ise AK Parti hükümeti ani bir kararla İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararı almıştı. 6284 uzun zamandır kadınları korumaktan farklı amaçlar için uygulamaya konuluyor. Kadın cinayetleri ise uygulanmayan ve böylece faili cezasız bırakan yasalarla her geçen gün artıyor. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun hafta içi yaptığı "2021 yılında toplam hayatını kaybeden kadın sayısı 309. İstanbul Sözleşmesi kaldırıldıktan sonra, 2022 yılında kadın cinayeti rakamı 279. Yüzde 12 azalma söz konusu." açıklamasına karşın Anıt Sayaç’ın verilerine göre 2021 yılında 427, 2022 ylında 397 kadın, kadın olmasından doğan sebeplerle bir erkek tarafından öldürüldü. Zaten Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi'nden çıkışı da 2022 yılında değil, 2021’in Mart ayında gerçekleşmişti.Bundan sonraki vaatleri ise şu şekilde:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kadına yönelik şiddetin önlenmesi konusunda farkındalık programlarını yaygınlaştıracak ve yararlanıcı kapsamını genişleteceğiz.” (AK Parti Seçim Beyannamesi 2023)</blockquote><blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kadın haklarına ilişkin uluslararası düzeyde çalışmalara etkin bir şekilde katılım ve katkı sağlamaya devam edeceğiz.” &nbsp;(AK Parti Seçim Beyannamesi 2023)</blockquote>Yükselen güvenlik tehdidine karşı bir çözüm önerisi sunmayan bu vaatler, belirsiz olmakta birlikte ölçülebilir olmaktan uzaklar.Bu vazgeçişin aslında çok daha büyük bir anlamı var: Avrupa Birliği (AB) uyum ve üyelik sürecinden vazgeçtikten sonra, ekonomik ve diplomatik ilişkilerde yönünü İslam devletlerine çeviren hükümet için artık toplumsal cinsiyet eşitsizliği gibi gündemler bir zorunluluk olmaktan çıktı. En başta belirttiğimiz kadın sorununu bu sorunun haricindeki amaçlar adına çözmek, bu sorunu başka gündemlerin aracı hâline getirmek işte tam da bu sebepten riskli bir hâl alıyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682674785413.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.56" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Çatlak Zemin<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">AK Parti'nin toplumsal hayata katılım konusunda söyledikleri:</h3>AK Parti’nin 2023 Seçim Beyannamesi’nde özellikle çalışan kadınlar adına şöyle vaatler var:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Hem çalışmak hem çocuğuyla ilgilenmek isteyen kadına uzaktan çalışma/ kısmi çalışma gibi alternatif çalışma imkânlarını artıracağız.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Kadınlar için iş ve aile yaşamını uyumlaştıracak politika ve uygulamaları geliştirmeye devam edeceğiz.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Kadınlar için iş ve aile yaşamını uyumlaştırma politikalarını hayata geçirdik. Bu kapsamda doğum nedeniyle ücretsiz izinde geçen sürelerin memuriyet kıdeminde değerlendirilmesini sağladık.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“Kadınların iş ve aile yaşamının uyumlaştırılmasını destekleyen, işgücüne katılımı artıran ve ulaşılabilir, ekonomik ve kaliteli erken çocuk bakım hizmetlerine erişimini kolaylaştıran teşvik mekanizmalarını güçlendireceğiz.”</li></ul></blockquote>Bu vaatlere baktığımızda hedef kitlenin sadece çalışan anneler olduğu görüyoruz. Öte yandan kadınların iş yerlerinde uğradıkları taciz, mobbing, cinsiyete dayalı ücret eşitsizliği ve cam tavan sorunu1 gibi problemlere değinilmiyor Bu konular üstü kapalı bir şekilde sadece şöyle geçiyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Kadınların istihdama erişimleri ve olanakları artırırken bu imkânlara ulaşımı engelleyen toplumsal ve zihinsel bariyerleri de aşmak için gereken eğitim ve bilgilendirme çalışmalarını artıracağız.” (AK Parti Seçim Beyannamesi 2023)</blockquote>Öte yandan yine 2023 Beyannamesi’nde AK Parti, kadın istihdamında müthiş bir sıçrama yaşandığını şöyle ifade ediyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Uygulanan politikaların etkisiyle, kadınların işgücüne katılım oranı, 2002 yılındaki yüzde 27,9 seviyesinden, 2022’de yüzde 35,8’e yükselmiştir.”(AK Parti Seçim Beyannamesi 2023)</blockquote>Ancak burada belirsiz bir nedensellik ilişkisi ve gözden kaçırılan sorular bulunuyor. Örneğin kadınlar çalışma hayatına, yaşam pahalılığı ve yoksullaşmanın bir sonucu olarak mecburen mi katıldı? Bu kadınlar hangi pozisyonlarda çalışıyor, çalıştıkları pozisyonlarda erkek çalışma arkadaşlarıyla eşit ücret alıyorlar mı? Çalıştıkları pozisyonlardaki erkek çalışma arkadaşlarıyla kendileri arasında bir eğitim veya deneyim seviyelerinde fark var mı? Bu sorular yanıtlanmadan 20 yıl içinde artan kadın istihdamını yorumlamak epey zor ve bunun toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerinde yarattığı etkiyi de bu yüzden yorumlama şansımız yok.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Eğitim</h3>AK Parti’nin ilk defa iktidara geldiği dönemde kadınların başörtüsüyle üniversitelere alınmaması yakıcı gündemlerin başında geliyordu. 1997’de Yükseköğretim Kurulu'nun (YÖK) aldığı kararla üniversitelerde başörtüsü yasaklanmıştı. Zannedilenin aksine dönemin hükümeti merkez sağ partilerden biri olan Anavatan Partisi'nin öncülüğünde kurulmuş bir koalisyondu ve dönemin cumhurbaşkanı da Türkiye sağ siyasetinin önemli aktörlerinden Süleyman Demirel’di. Bu sorunu uzun yıllar gündeme getiren AK Parti hükümetinin de başörtü yasağını kaldırma hamlesi ikinci kez seçildikleri 2007 seçimlerinden de sonraya, 2008’in Şubat ayına denk geliyor. Bu da akıllara AK Parti’nin zaten hâlihazırda merkez sağdan devraldığı başörtüsü sorununa samimi bakıp bakmadığı sorusunu getiriyor. Bu konuda eyleme geçmekte geç kalmak, bugün hâlen, artık bu başörtülü kadınların günlük hayatta karşılaştığı bir problem değilken bile, bunu tekrar tekrar gündeme getirmek AK Parti’nin bir anlatı kurmak ve merkez solu hedef göstermek adına başörtüsünü kullandığını gösteriyor.Başörtü yasağı bir tarafa, kadınların eğitim alanında bu 21 yıl içinde -yine çoğu AB üyeliği adına da olsa- büyük kazanımları var. AK Parti bu kazanımları şöyle sıralıyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 69, 0); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“6 yaş ve üzeri kadınlarda okuryazarlık oranını 2002 yılında yüzde 79,9’dan 2022 yılında yüzde 95,7’ye yükselttik.”</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">“ ‘Haydi Kızlar Okula’ ve ‘Ana Kız Okuldayız’ kampanyaları ile binlerce kadınımızın okuma yazma öğrenmesini sağladık.”</li></ul></blockquote>Kadın istihdamın artması ve kadınların özgürleşmesi için eğitimin önemli olduğu aşikâr. Artan genç nüfusu, zorunlu eğitim ve şehirlere akın eden kitleler düşünüldüğünde aslında bu sayıların zaten zorunlu olarak artacağı da öngörülebilir. Ancak aklımızda tutmamız gereken bir nokta da şu: AK Parti hükümetleri ile beraber açılan onlarca yeni üniversite ve arttırılan kontenjanlarla Türkiye’de yükseköğrenime erişim büyük oranda arttı. Euronews’un <a fr-original-style="" href="https://tr.euronews.com/2021/11/16/avrupa-da-nufusa-gore-en-cok-universite-ogrencisi-turkiye-de-grafik" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberine</a> göre Avrupa’da nüfusa göre en çok üniversite öğrencisi Türkiye’de. Öğrenci nüfusunu bu denli arttıran bir ülkede kadınların eğitime erişimi de doğal olarak artacaktır. Öte yandan, OECD’nin Evrensel Temel Beceriler Değerlendirmesi’ne göre Türkiye 76 Ülke arasında <a fr-original-style="" href="https://www.dogrulukpayi.com/iddia-kontrolu/senal-sarihan/turkiye-uluslararasi-alanda-egitimin-kalitesi-egitimde-basari-oranlari-egitim-sisteminin" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">41. sırada</a>. Dolasıyla kadınların erişebildiği eğitimin niteliği, iş dünyası ve entelektüel kazanımlar bağlamında soru işaretleri var. Yine de kadınların eğitime katılması, en azından okuryazar olmayan kadın sayısının azalması, bu devrin ihtiyacı olan bir kazanım olarak değerlendirilebilir.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sonuç Yerine</h3>Ataerkil ve eşitsiz bir dünyada yaşadığımız ortada. Buna karşın 21. yüzyıl bizden yalnızca sanayileşen, üreten, büyüyen ekonomiler değil aynı zamanda eşitsizliklerini minimize eden toplumlar bekliyor. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, hukuki, politik, ekonomik ve kültürel bir sorun ve doğru politikalar aracılığıyla bu alanda fark yaratılabilir. Daha önce de belirttiğimiz gibi, bu konuya bakışın samimi ve temelde eşitsizliği giderici olması, sorunun sürdürülebilir çözümü için en kritik rolü oynuyor.AK Parti’nin kadın politikalarına baktığımızda her vaadin ve eylemin partinin kendi programı için, yaratmayı istediği toplumsal yapı için birer araç hâline geldiğini görüyoruz. AB gündeminde İstanbul Sözleşmesi’nin ilk imzacısı olanlar, bu gündem geride kaldığında sözleşmeden kolaylıkla vazgeçiyor. Bazı kazanımlarsa Türkiye’ye özgü olmayan, teknolojinin gelişmesi, erişim ve iletişimin her alanda genişlemesiyle doğal bir süreç sonucunda elde ediliyor. Tam da bu yüzden kadınların elde ettikleri kazanımlar da bundan sonrası için hükümetin vaatleri de bütüncül olmaktan uzak, belirsiz ve muğlak kalıyor. Bu yazı boyunca muhalefet partilerinin vaatlerine bakmadık ancak eşitsizliklerin çözümüne talip olmanın gerçekten de o eşitsizliği çözme amacı taşıması gerektiğini anlamış olduk. Samimi ve çalışkan bir muhalefetin bunu gözetmesi gerektiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Unutmayalım ki “Hepimiz özgür olana kadar hiçbirimiz özgür değiliz.”<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">[1] Cam tavan sendromu, kadınların mesleki başarılarına ve yeteneklerine bakmaksızın, üst yönetim kademelerine terfi etmesi yönünde var olan belirsiz ancak aşılması güç engeller olarak tanımlanmaktadır. (Ayrancı ve Gürbüz, 2012, s. 128)

Zeynep Kurt