<span fr-original-class="customBullet" fr-original-style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block;" style="font-size: 24px; line-height: 12px; vertical-align: middle; display: inline-block; box-sizing: border-box;">•&nbsp;Gezi Parkı davasında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan Osman Kavala'nın eşi Prof. Dr. Ayşe Buğra, katıldığı televizyon programında Kavala'nın tutukluluğunu eleştirdi:&nbsp;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 225, 68); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">"Eşim tüm hayatı boyunca da şiddetin her türüne tavizsiz karşı çıkmış bir insan. Birtakım kültür sanat faaliyetleri, sivil toplum faaliyetleri içinde olmuş. Bunların tamamı diyaloğa, uzlaşmaya ve çatışmaların ortadan kalkmasına yönelik hareketler ve bu insan hükümeti devirmek, darbe girişimi gibi suçlamalarla tutuklanıyor. Dava sürecine bakanlar, süreci takip edenler arasında buna Kafkaesk diyenler oldu."</blockquote>

Aposto Gündem

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Frank Zappa'dan ilhamla&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/zappa-zamanlar" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Zappa Zamanlar</a>, doğadan yemeğe, edebiyattan ekonomiye okuma ve dinleme notlarını e-posta kutunuza getiriyor.</h3><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Derinleşen Yoksullukİstanbul Planlama Ajansı (<a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXBhLmlzdGFuYnVsJTI1MkY=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İPA</a>), "Ekonomik Krizin Kıskacında İstanbul'da Geçim Ve Dayanışma"&nbsp;başlıklı <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXBhLmlzdGFuYnVsJTI1MkZ1cnVuJTI1MkZla29ub21pay1rcml6aW4ta2lza2FjaW5kYS1pc3RhbmJ1bGRhLWdlY2ltLXZlLWRheWFuaXNtYSUyNTJG" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporunu</a> yayımladı. İPA, İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde faaliyet gösteren bir araştırma ve düşünce kuruluşu. Raporu Şehide Zehra Keleş Yüksel yayıma hazırlamış. Araştırma 11 ilçede yürütülmüş oldukça kapsamlı bir saha araştırmasına (anketler, yüz yüze mülakatlar ve odak görüşmeleri) dayanıyor. <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGYXBvcy50byUyNTJGcyUyNTJGNjAyOTA2NDIzNzE1NzYwMDA2YjUyNWEz" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ayşe Buğra</a>, Nesrin Nas, Erinç Yeldan gibi akademisyenlerin araştırma bulgularıyla ilgili değerlendirmelerine yine bu rapordan ulaşmak mümkün.İPA'nın araştırmasının yayımlandığı günlerde gazetelerde Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2021 Yılı Faaliyet Raporu’yla ilgili haberlere de sıkça rastladık. Bu <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGd3d3LmJpcmd1bi5uZXQlMjUyRmFtcCUyNTJGaGFiZXIlMjUyRnlva3N1bGx1Z3VuLXJlc21pLXZlcmlzaS0zODAzOTg=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">haberlerde</a> ortak nokta resmî verilerin de Türkiye'de yoksulluğun derinleştiğini gösterdiği yönündeydi. Bu rakamlara göre ülkede 6 milyon civarında sosyal yardım alan hane bulunuyor ve 11 milyon 396 bin hane gıda yardımlarından yararlanıyor. İPA'nın araştırması ayrıntılı şekilde yoksullaşmanın nasıl arttığını ve yeni boyutlar kazandığını olanca açıklığıyla gözler önüne seriyor.İPA raporunda bizim özellikle dikkatimizi çeken bulguları şöyle sıralayabiliriz:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">İşsiz yoksulluğundan çalışan yoksulluğuna geçiş: Özellikle salgın döneminde işsizlikten kaynaklanan yoksulluğun tırmanışa geçtiğini görmüştük. İPA araştırması bugün artık çalışan yoksulluğunun "en sıcak yoksulluk durumu" olduğunu gösteriyor. Çalışan yoksulluğu, ücretlerin azlığı, sosyal güvencesizlik ve enflasyona bağlı olarak geçim giderlerindeki artışlar gibi unsurlarla yakından alakalı, rapordan doğrudan alıntılayalım: "Asgari ücrete yapılan %50 zam başlı başına hak kayıplarına, işten çıkartmalara veya işe alımların durmasına sebep olduğu gibi, artan yaşam maliyeti karşısında asgari ücretli çalışan olmak ne yoksulluktan ne açlıktan kurtarabiliyor."&nbsp;(s.107)</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Temel gıdaya erişim krizi: Büyüyen yoksulluk temel gıdalara erişimi zorlaştırıyor ve yeni yoksunluk biçimlerine yol açıyor. "Taneyle" ve "gramla" yapılan alışverişler, pazarlardaki "akşam çıktısı" düşük kaliteli ya da çürümeye yüz tutmuş ürünlere artan ilgi, besleme konusunda çocukları arasında tercih yapmak zorunda kalan anneler araştırmanın çok çarpıcı bulguları arasında. Yine pek çok aile "en pahalı öğün kahvaltıdan" vazgeçiyor. Başka bir deyişle, yaşanan hiperenflasyon ve yoksulluk pek çok hanenin "mutfağın ötesine geçmesini" engelliyor. Tüketimde tasarruf çabaları çoğu zaman krizle baş etmekte yetersiz kalıyor ve çok sayıda hane çareyi bankalara, kredi kartlarına borçlanmakta buluyor. &nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yoksulluğun yükünü çeken kadınlar:&nbsp;Yoksul ailelerde pek çok kadın "okulda çocuğum, iş yerinde eşim aç kalmasın" diye önce kendi ihtiyaçlarını öteliyor, ilk kendinden vazgeçiyor. (s.59) Bütün bu fedakârlıklarına rağmen kadınların evde maruz kaldıkları şiddet artıyor. Muhtarlar uzaklaştırma kağıtlarının arttığını, Mor Çatı yetkilileri sığınaklara başvuran kadın sayısının çoğaldığını söylüyor. Bu konuda yoksullukla ilgili muazzam çalışmalarıyla tanıdığımız <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGZGVyaW55b2tzdWxsdWthZ2kub3JnJTI1MkY=" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Derin Yoksulluk Ağı</a>'nın "Kadın Yoksulluğu" başlıklı <a fr-original-style="" href="https://link.aposto.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0by5jb20vY2xpY2s/c291cmNlPXdlYiZwdWJsaXNoZXI9NWZmMWI0MDY4ZjEzY2UwMDA2N2Y1Y2RlJm5ld3NsZXR0ZXI9NWZmMWI0ZDg4ZjEzY2UwMDA2N2Y1ZTAyJmlzc3VlPTYyNDcxNDI3YTk3OTBiMDAwNjdjOGMzNyZzdWJzY3JpYmVyPXVuZGVmaW5lZCZzdG9yeT02MjQ3MTc5YzY0ZmUwNjAwMDZmZWE2ZmYmYXV0aG9yPW51bGwmdXJsPWh0dHBzJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGZGVyaW55b2tzdWxsdWthZ2kub3JnJTI1MkZ3cC1jb250ZW50JTI1MkZ1cGxvYWRzJTI1MkYyMDIyJTI1MkYwMyUyNTJGMjIxNjRfRFlBX1RhbGVwbGVyQmlsZ2lOb3R1LWNvcHkucGRm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bilgi notuna</a> da bakmanızı tavsiye ederiz.</li></ul><p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><button bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="border-radius:15px" rel="noreferrer" style="border-radius: 15px; padding: 15px 20px; font-weight: bold; overflow: visible; text-transform: none; margin: 0px; color: inherit; font-size: 100%; font-family: inherit; line-height: 1.15; appearance: button; touch-action: manipulation; box-sizing: border-box;" target="_blank">&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/6247179c64fe060006fea6ff" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;">&nbsp;Devamını oku</a></button><p contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-wrapper fr-deletable" fr-original-style="text-align:center" style="text-align: center; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><button bgcolor="#effe75" color="#090909" contenteditable="false" fr-original-class="custom-button-link" fr-original-style="border-radius:15px" rel="noreferrer" style="border-radius: 15px; padding: 15px 20px; font-weight: bold; overflow: visible; text-transform: none; margin: 0px; color: inherit; font-size: 100%; font-family: inherit; line-height: 1.15; appearance: button; touch-action: manipulation; box-sizing: border-box;" target="_blank">
 <a fr-original-style="" href="https://apos.to/n/zappa-zamanlar" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;">
 
 Abone ol
 </a></button>

Editörün Seçkisi

Zappa Zamanlar

Derinleşen yoksulluk, kiralık akrabalar ve Kongo'da kobalt

Geçen ay, çizer arkadaşımın Berk’in (Şentürk) Paris’te yaşayan Philippe isimli bir evsizin hayatını resimlendirdiği kitabı <a fr-original-style="" href="http://editionsbarometre.fr/index.php/titres/item/10-mooosieur-philippe" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlandı</a>. Böyle bir hikâyeyi aktardıkları için gururlu olan arkadaşım, bende de aynı hissi ona karşı uyandırdı ve bu sayede çoğu zaman şehrin sakinleriyle ilgili bir şeyler yazarken evsizleri göz önünde bulundurmadığımı fark ettim. Hâlbuki “yoksulluğu bir statü olarak kabul edersek, bundan statü yokluğuna”* bir yolculuğu deneyimleyen evsizlerin sadece İstanbul’da 7 bin kişiye ulaştığı <a fr-original-style="" href="https://www.indyturk.com/node/302696/t%C3%BCrkiyede-tahmini-70-bin-evsiz-var-y%C3%BCzde-95inin-erkek-olmas%C4%B1n%C4%B1n-sebepleri-neler#:~:text=Bu%20nedenle%20%C4%B0stanbul'da%207,civar%C4%B1nda%20evsiz%20oldu%C4%9Fu%20tahmin%20ediliyor.&text=Bulan%2C%20insanlar%C4%B1n%20evsiz%20kalarak%20sokakta,de%20ruhsal%20sorunlar%20oldu%C4%9Funu%20belirtti." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşünülüyor</a>. Bugün ikametin, ikametgâhı olmayanlara nasıl yansıdığına bakalım.&nbsp;Nedir? Evsiz kelime olarak, ekonomik zorluktan öte ev gibi ikamet edilen bir yerin eksikliğini yaşayan kişiler için kullanılıyor. TDK’ya göre “sokakta yaşayan” anlamını da barındırıyor. Buna ilaveten toplumda evsizlerin “pis, bankta uyuyan, hor görülen veya görülmesi gereken kişiler” olduğunu düşünülüyor. Uluslararası terminolojiye baktığımızda bunun nasıl gerçekleştiği ve evsizlerin nasıl yaşadığına işaret edenler tanımlar da var. Örneğin, Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Dairesi de “evsiz ailelerin eşyalarını daima yanında taşıdığını, kapıda iskelede uyuduğunu” söyleyerek bir tanımlamada bulunurken Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu evsizleri birincil ve ikincil evsizlik olarak ikiye <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/317268" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ayırıyor</a>. Buradaki temel fark, kimilerinin insanlığa yaraşır bir yaşam alanı olmadan yaşamak zorunda kalmasıyla kimilerinin geçici konaklama imkânının olması.Tarihte nasıl yer buldu?&nbsp;Kimi düşünürler bu konunun muhataplarına anlatmak için farklı kelimeler tercih etti. Filozoflar Karl Marx ve Friedrich Engels evsizlerden bahsederken baldırı çıplaklar; düşünür Walter Benjamin ise ezilenler kelimelerini kullandı; akademisyenler Ayşe Buğra ve Çağlar Keyder bu kişilerin durumunu anlatırken yeni bir yoksul kimlik demeyi tercih etti. Sosyolog Georg Simmel yoksulluğun en uç fenomeninin evsizlik olduğunu söylerken; antropolog Mary Douglas, mülkiyet yoksunu olmanın bir tercih olmadığı varsayımıyla yola çıkarak evsizlerin toplumda “pis, habis” olarak damgalanmasının, yine toplumun kendi düzeni olduğunu ilave etti. Hak temelli yaşamın evsizler için geçerli olmadığını gösterircesine sosyal dışlanma, eşik ve tabu konusu olarak yaşadıklarını ekledi.&nbsp;Neden önemli? Bu kesimi, sokaktan geçen birine görünmez kılan neyse modern devlete de de görünmez kılıyor. Örneğin, Nüfus Hizmetleri Kanunu’nda aile kütüğünde bulunması gereken bilgilerin içinde adres de <a fr-original-style="" href="https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5490.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">var</a>. Adres veremeyen kişiler vatandaşlık haklarından yararlanmakta zorlanıyor. Adrese dayalı nüfus sayımında yer alamadığı için tam sayıları da bilinemiyor. Kendi literatürünü bile oluşturan kesimin yaşadığı “düşüş”, onları bir “hücre” aramaya muhtaç bırakıyor. Düşüş, evsizlerin evlerinden mahrum oldukları anı, hücre ise sonrasında yaşadıkları yeri anlatmak için kullandıkları sözcükler. Bu sadece bize, İstanbul’a özgü değil, postmodern kentlerin, yani tüm dünyanın sorunu. Gittikçe yoksullaşan toplumlar, başkalarının inisiyatifine kalan bireylerin sayısındaki artışından kaçamıyor.&nbsp;Neler yapılıyor?&nbsp;Yurt dışında evin olmamasıyla evsiz denilmesi, önceliğe işaret ediyor; ev sahibi olunması için kamu kurumları ve politika yapıcılar çalışıyor. Bu çok kolay olmadığı için ortak barınma yapıları <a fr-original-style="" href="https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/317268" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">artırılıyor</a>. Türkiye’de hukuki olarak evsizlik kavramı, aile bütünlüğü üzerinden ele alınıyor ve her ilde bir yapı buna ayrılıyor. Burada bir süre konaklayan kişilerin başka kurumlara nakli yapılıyor.&nbsp;İstanbul özelinde bakarsak nisan ayı Beyaz Masa istatistiklerinde gelen aramaların neredeyse yarısının sosyal yardım talebi üzerine <a fr-original-style="" href="https://tr.sputniknews.com/turkiye/202011291043309524-ibb-sarachanedeki-evsizler-zabita-esliginde-otele-yerlestirildi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">olduğu</a> <a fr-original-style="" href="https://istatistik.istanbul/bulten.html?id=129" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">görülüyor</a>. Destek ve bilgi almak için yapılan 200 bin çağrıların sonucunda geçici <a fr-original-style="" href="https://www.ibb.istanbul/News/Detail/37514" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">konaklama</a> <a fr-original-style="" href="https://www.ibb.istanbul/News/Detail/37514" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">uygulamaları devam ediyor</a>. Fakat bu nasıl yeterli olur? Kişisel fikrim medyada daha çok yer bulmasıyla. Bu noktada da <a fr-original-style="" href="https://www.hayatasaril.org.tr/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hayata Sarıl Derneği</a> gibi yerlerin çabasına ayrıca teşekkür çekmek gerekiyor.&nbsp;* Gümüş, Goncagül. Evsizlik: Yeni Bir Metropol Yoksulluğu Deneyimi.&nbsp;Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2016.

Aposto İstanbul

Binalar, mekânlar, kamusal alanlar ne kadar kentliyse ikamet edeceği bir yeri olmayan ve bunun için modern devlet nazarında sayılamayan, yani bir ülkenin “vatandaşı olmanın” haklarından faydalanamayan evsizler de bir o kadar kentli (bir fenomen) değil mi? 

İkametin unutulan yüzü: Evsizlik

Ayşe Buğra’nın adını ilk kez duymam Karl Polanyi’nin Büyük Dönüşüm kitabı sayesinde olmuştu. O sıralarda ODTÜ Ekonomi’de son sınıf öğrencisiydim. 80’lerin sonuydu. Ekonomilerin “dışa açıldığı,” “kalkınma” kavramının yerini “büyüme”ye bıraktığı, Demir Leydi Thatcher’ın “toplum” diye bir şey olmadığını bağıra çağıra anlattığı yıllardı. Türkiye’de de Özal’la birlikte özelleştirmelerle, örgütlü emeğin imhasıyla,&nbsp;ticaret ve yatırım rejimlerinin liberalleşmesiyle piyasalar ve piyasa ekonomisinin bütün iştahı ve hoyratlığıyla kendini göstermeye başlamasının ilk on yılı bitmek üzereydi. Aldığım seminer derslerinden birinde iktisadi düşünceler tarihinin kurucu isimlerinin temel eserlerini inceliyorduk. Benim payıma da Polanyi’nin Büyük Dönüşüm’ü düşmüştü.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:14:17.287Z.jpeg"></figure>İngilizceme tam güvenemediğim için kitabın ilk baskısı olan 1944 İngilizce edisyonunu, 1986’da basılan Türkçe çevirisi ile birlikte okumuştum. İngilizcesi kadar, belki de daha fazla, kitabın Türkçesini büyük bir zevkle ve merakla okuduğumu hatırlıyorum. Bunu mümkün kılan elbette Ayşe Buğra’nın muazzam çevirisiydi. Çeviri, öncelikle büyük bir özenle, akıcı ve çok muntazam bir Türkçeyle yapılmıştı. Buğra, kılı kırk yaran bir titizlikle okuyucuya yabancı geleceğini tahmin ettiği kavramları, tarihsel bilgileri özenli dipnotlarla açıklamıştı. Dahası Polanyi’yi ve eserini çerçeveleyen biyografik ve tarihsel detayların yanı sıra yazarın düşüncesinin evrimini anlattığı ve Büyük Dönüşüm’ün bugün ne ifade ettiğini tartıştığı Önsöz’den çok etkilenmiştim. (Buğra, İletişim Yayınları tarafından yapılan yeni baskılarda, ön sözünü güncelleyerek metni hep “bugün”le ilişkilendirdi.)&nbsp;Ekonomik antropoloji, ekonomik sosyoloji, tarihsel sosyoloji ve siyasi iktisadın temel kavramlarıyla ve tartışmalarıyla tanışmam bu kitap sayesinde oldu. Rasyonalist bireyin ekonomik davranışlarıyla ilgili varsayımlar üzerine kurulu neo-klasik iktisadın arz/talep eğrileri ve denge çözümleri ile uğraşmaktan ekonomik kurumların toplumsallığı ve tarihselliği üzerine düşünmeye pek vaktimiz olmamıştı o zamana kadar. <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZpbGV0aXNpbS5jb20udHIlMjUyRmtpdGFwJTI1MkZ5b2tzdWxsdWslMjUyRjc1Njk="">Fikret Şenses</a> ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cueW9yZGFta2l0YXAuY29tJTI1MkZnZWMtYmFyYmFybGlrLWNhZ2ktMQ=="">Oktar Türel</a>’in <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZpbGV0aXNpbS5jb20udHIlMjUyRmtpdGFwJTI1MkZrYWxraW5tYS1pa3Rpc2FkaSUyNTJGNzAzMQ=="">Kalkınma</a> ve Türkiye ekonomisi üzerine verdiği derslerde yaptığımız tartışmaları bir yana koyacak olursak ekonomi deyince aklımıza pazardan, piyasa dinamiklerinden,&nbsp; maksimizasyon hesaplamalarından başka bir şey gelmiyordu. &nbsp;Polanyi ise öncelikle piyasanın kader olmadığını anlatıyordu. Bunu yaparken Avrupa tarihinin (ve özellikle İngiltere’nin) yanı sıra Batı dışı ve antik ekonomiler üzerine yapılmış antropolojik ve tarihsel çalışmalardan yararlanıyordu. Büyük Dönüşüm, 19. yüzyıl ekonomik liberalizminin aslında çok da liberal olmayan tarihiyle ilgiliydi. 1940'lar ve sonrasında yazılan birçok iyi eser gibi, bu kitabın derdi böylesi bir felaket bir daha yaşanmasın diye 1930lardan itibaren Avrupa’da faşizmin yükselişini anlamaktı. Polanyi’nin “Büyük Dönüşüm”le kastettiği de tam olarak buydu zaten: Avrupa toplumunun liberalizmden faşizme savrulması...&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:13:51.116Z.jpeg"><figcaption>Beklenti&nbsp;(1935–36), Richard Oelze.&nbsp;Image © The Museum of Modern Art/Licensed by SCALA/Art Resource, NY.&nbsp;</figcaption></figure>Polanyi’ye göre “laissez faire”in, yani piyasaların sözüm ona kendine buyruk bir şekilde işlediği bir ekonomik düzenin “hiçbir doğal yanı yoktu; işler oluruna bırakılmış olsa, serbest piyasalar hiçbir zaman ortaya çıkamazdı.” (s.120) 19. Yüzyıl ekonomik liberalizmi devletin başını çektiği kapsamlı kurumsal müdahalelerle birlikte işler hale gelmişti. Böylelikle “ekonomi toplumsal ilişkiler içine yerleşecek (embedded) yerde, sosyal ilişkiler ekonomik sistemin içine” yerleşmişlerdi. Bu durumun en önemli tezahürlerinden birisi aslında hiç metalaşmaması, piyasanın soyut ve gayri insani kurallarına tabi olmaması gereken emek, toprak (doğa olarak da okuyabilirsiniz) ve paranın Polanyi’nin deyişiyle hayali metalar olarak dolaşıma girmesi ve değişim objelerine dönüşmeleriydi.&nbsp;Bu metalaşma ve piyasa değerlerinin (rekabet, ekonomik çıkar odaklı düşünme, büyüme hırsı vb.) sosyal ilişkilere nüfuz etmesinin toplumsal doku üzerinde muazzam tahripkar etkileri olmuştu. Piyasa ekonomisinin örgütlenmesi ne kadar yukardan olduysa toplumun piyasanın yıkıcı etkilerine karşı kendini koruma yönünde gösterdiği refleksler o kadar doğal oldu. Polanyi’ye göre, sendikal hareketlerden korumacılığa ve Merkez Bankalarının kurulmasına varıncaya kadar birçok oluşum&nbsp; ve kurumsal düzenleme piyasanın doludizgin ilerleyişine karşı toplumun kendini koruma amacıyla kimi zaman ilerici kimi zaman faşizm de dahil çok gerici sonuçlara sebebiyet verecek tepkilerin ürünüydü.&nbsp;40 seneyi aşkın bir süredir neo-liberal kapitalizm ve bu düzenin yarattığı kitlesel eşitsizlikler ve adaletsizliklerle boğuştuğumuz bir dünyada Polanyi’nin neden bu kadar çok okunduğunu anlamak elbette zor değil. Tohumdan suya ana rahminden akrabalık ilişkilerine insanı insan yapan her şeyin metalaştığı bir dönemde yaşıyoruz. Böylesi bir dönemde, tam da Polanyi’nin işaret ettiği gibi, bir yandan çok otoriter ve popülist siyasi akımlar güçleniyor bir yandan da bunlara karşı durmaya çalışan daha dayanışmacı ve demokratik hareketler. Önümüzdeki günlerin ne getireceği tam da bizlerin, bu dünyalıların yapıp edecekleriyle, hangi istikametten yana duruşlar sergileyeceğiyle doğrudan alakalı. Ayşe Buğra’nın 1980’lerden bu yana yazıp çizdikleri, geliştirdiği araştırma gündemi tam da bu noktada bir ilham kaynağı olabilir.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:13:19.020Z.jpeg"></figure>Buğra, Polanyi’den devraldığı ekonomik liberalizm eleştirisini üç temel hat üzerinden bugüne kadar sürdürüyor. İlk hat, ekonominin toplumdaki yerini ve genel geçer ekonomik bilginin temel ön kabullerini sorunsallaştırarak ilerliyor. Özellikle, İktisatçılar ve İnsanlar başlıklı kitabında, Polanyi’de olduğu gibi “kişisel çıkar dürtüsünün temel davranış ilkesi olarak kabul edilmesinin” eleştirisinden hareketle, ekonominin ancak “sosyal ilişkiler bütünü içerisine yerleşmiş” bir alan olarak görülmesi gerekliliğinin altını çizer Buğra. Yani insan neyi ne kadara aldım verdim kaygısının çok ötesinde yaşamsal, ahlaki, kültürel ve siyasi kaygılarla hareket eden ve ekonomik davranışları da diğer tüm davranışları gibi ancak toplumsallığı içerisinde kavranabilecek bir varlıktır. Bu kalkış noktası çerçevesinde İktisatçılar ve İnsanlar’da Ayşe Buğra; Adam Smith’ten, Keynes’e ve Friedman’a varıncaya kadar bugünün ekonomi biliminin temel figürlerinin ekonomiye ve topluma yaklaşımlarını dönemselleştirerek/tarihselleştirerek tartışır. &nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:18:04.422Z.png"></figure>Buğra’nın ekonomik liberalizm eleştirisinin ikinci temel hattında karşımıza devlet ve burjuvazi ilişkisinin Türkiye’deki seyrinin toplumsal arkeolojisi çıkar. Buğra’nın Devlet ve İşadamları (1995, İletişim) ve Osman Savaşkan’la birlikte yazdığı Türkiye’de Yeni Kapitalizm (2014, İletişim) bu minvalde okunabilecek eserleri arasındadır. Devlet ve İşadamları 1990’lara gelinceye kadar Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Türkiye’de iş adamlarının ve girişimcilerin devletle iç içe girmiş tarihini inceler. Türkiye’de Yeni Kapitalizm dönemsel olarak Devlet ve İşadamları’nın bıraktığı yerden başlar, özellikle 2000’li yıllarda Konya, Kayseri, Denizli gibi kentlerde karşımıza çıkan sanayileşme ve bu sürecin ortaya çıkardığı MÜSİAD, ASKON, TUSKON gibi dernekler üzerinden örgütlenen yeni kapitalist sınıfların devletle olan ilişkisini masaya yatırır. Böylece bu iki kitap sayesinde Türkiye’de farklı dönemlerde ekonominin temel aktörlerinin siyaset, din, milliyetçilik gibi ekonomi dışı süreçlerle nasıl ilişkilendiğini ve Türkiye’de piyasaların salt ekonomiye indirgenemeyecek geçmişini ve dönüşüm dinamiklerini öğreniriz.&nbsp;Türkiye’de ve dünyada sosyal politika üzerine yazdıkları, Buğra’nın araştırma gündeminin üçüncü temel hattını oluşturur. Burada Buğra’nın temel derdi, neoliberalizmin giderek derinleşen eşitsizliklerinin dünyasında özellikle yoksul sınıfların özgürlüğünün imkanlarını araştırmaktır. Bu sorunsal da bir yönüyle Buğra’nın Polanyi’den devraldığı bir meseledir. Ayşe Buğra’nın Büyük Dönüşüm için yazdığı ön söze geri dönelim:&nbsp;“Karmaşık bir toplumda özgürlük" fikri, Büyük Dönüşüm’ün gelip dayandığı son noktayı oluşturuyor. Bu noktada Polanyi, liberalin yaklaşımıyla faşistin yaklaşımı arasında bir üçüncü yol bulmak zorunda olduğumuzu, bunun için de hem gerçekçi, hem de ahlâklı olmamız gerekliğini vurguluyor. Gerçekçilik, liberalin çözümünü, toplum gerçekliğini inkâr eden bu çözümü dışlamayı gerektiriyor. (s. 23)Toplumun gerçekliğini tanımak, ekonomik eşitsizlik ve yoksulluk başta olmak üzere salt ekonomik ve bireyselmiş gibi görünen hayati sorunların arkasında yatan toplumsal ve siyasal süreçlerle hesaplaşmanın ön koşulu. Ancak bu tanıma sayesinde sadaka değil hak temelli sosyal politikaların tasarlanması ve uygulanması mümkün olabilir. Böylelikle piyasa düzeninin çok ötesinde bir yerlerde “ahlaki özgürlük ve bağımsız düşünce” çerçevesinde bir yandan adalet ve güveni bir yandan da özgürlük ve barışı kurumsallaştırabiliriz.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:57:20.182Z.png"></figure>Bu tabii ki kolay bir yol değil. Buğra’nın da altını özellikle çizdiği gibi: “Bu olanaklar vardır ama gerçekleşmeleri, yalnız ve yalnız, insanın onları istemesi ve onlar için sürekli mücadele etmesine bağlıdır...” (s.25) Ayşe Buğra’nın özellikle Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika (2008, İletişim) ve Çağlar Keyder ile derledikleri Bir Temel Hak Olarak Vatandaşlık Gelirine Doğru&nbsp;(2007) kitapları bu çerçevede okunabilecek kitaplar arasındadır. Sadece sosyal politika üzerine yazdıklarıyla değil 2004 yılında Boğaziçi Üniversitesi’nde kurduğu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZzcGYuYm91bi5lZHUudHIlMjUyRnRy"">Sosyal Politika Forumu</a> bünyesinde yürüttüğü araştırmalar ve <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZpbGV0aXNpbS5jb20udHIlMjUyRmtpdGFwJTI1MkZ0dXJraXllLW5pbi1idXl1ay1kb251c3VtdSUyNTJGOTY3Nw=="">yetiştirdiği onlarca öğrenciyle</a> Ayşe Buğra, başta yoksullar olmak üzere herkesin daha adil ve özgür bir dünyada yaşaması için düşünmeye, araştırmaya, yazmaya devam ediyor.&nbsp;Aralarında neredeyse yarım yüzyılın uzandığı iki sosyal bilimcinin eserlerinden bahsettim bu bültende. Karl Polanyi ve Ayşe Buğra’nın yazdıkları hiç kuşkusuz hem Türkiye’de hem dünyada bugün olan bitene dair çok şey söylüyor. Polanyi’nin anlattıklarıyla bugün yaşadıklarımız arasında bir yandan çok korkutucu benzerlikler var ama bir yandan da daha iyi bir gelecek için çıkartılacak büyük dersler... Buğra’nın kitapları bu derslere çalışmak ve geleceği iyiye doğru şekillendirmek yönünde çaba göstermek isteyenlerin okuması gerekenler arasında.&nbsp;<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-02-14T11:12:43.306Z.jpeg"></figure>Polanyi’nin Büyük Dönüşüm’ü yazdığı yıllarda Avusturya’dan ayrılmış Stefan Zweig da New York’ta Dünün Dünyası (1943) başlıklı kitabında otobiyografisini yazıyordu. Kitabın derdi Hitler’in yavaş yavaş iktidarını sağlamlaştırmasına ve faşizmin yükselmesine karşı kendisi de dahil o günleri yaşayanların aymazlığını göstermekti. Zweig’e göre, yaşayanlar kendi hayatlarını belirleyecek büyük hareketlerin başlangıçlarını tanımakta hep zorlanmışlardır. Benzer felaketleri tekrar yaşamamak için faşizmin sinsi tarihinin hikayesini bir de o zamanları yaşayan çok iyi bir edebiyatçıdan dinlemek isterseniz Dünün Dünyası’nı mutlaka okumalısınız.&nbsp;Bu haftalık da bu kadar. Herkese şimdiden iyi bir hafta dilerim. Önerilerinizi ve eleştirilerinizi <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMjkwNjQyMzcxNTc2MDAwNmI1MjVhMyZ1c2VyPTVlMzgyZTNjZDM3YzgyMjM2OTE2YWU2YSZhdXRob3I9bnVsbCZ1cmw9bWFpbHRvJTI1M0F6YXBwYXphbWFubGFyJTI1NDBnbWFpbC5jb20="">zappazamanlar@gmail.com</a> adresinden benimle paylaşırsanız çok sevinirim.&nbsp;

Ayşe Buğra ile ilgili hikayeler