Günümüz tüketim anlayışıyla bölgesel gıda sistemlerinin büyümesine sebep oluyoruz. Küresel anlamda çiftçilerin daha fazla gıda üretme telaşıyla ekosistemlere yayılmalarını teşvik ederken ortaya çıkan sonuçtan herkes muzdarip hâle geliyor. Var olan sistemi iyileştirmek istediğimiz noktadaysa ihtiyacımız olan gıdanın önemli kısmını doğrudan şehirlerimizde büyütmek kulağa oldukça iyi bir fikir gibi geliyor. Kentsel tarımın insan ve doğayı yeniden bir araya getirip şehirleşme sonucu ortaya çıkan birçok sorunu çözmek için faydalı bir konsept olabileceğine ikna olmaya hazırlanırken birçoklarının aklında bazı sorular beliriyor: Kentsel tarım sistemleriyle şehir sınırları içinde gıda üretmenin gerçekten kayda değer sosyal veya çevresel faydaları var mı? Yoksa kentsel çiftçilik birkaç şehirlinin iyi niyetli ama nihayetinde önemsiz bir hobisinden fazlası değil mi?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Geçmişten günümüze: Kentsel tarım</h2>Uygarlığın başından beri hayatın bir parçası olan tarımın, avcılık ve toplayıcılıktan sonra, hâkimiyetinin artmasıyla medeniyetlerin yiyeceğin peşinde hareketlilik hâline artık ihtiyaç duyulmuyordu. Şehirler genellikle yoğun nüfuslu olduğu için tarımsal üretimin devam ettirebileceği yeterli alanı bulmak antik zamanlarda bile zor olabiliyordu. Bu sebeple, tarımsal faaliyetlerin çoğu kırsal alanlarda ya da civar köylerde gerçekleştiriliyordu. Ancak bu durum tarımsal üretimin kentsel alanlara da yayılmasına mâni olamadı.Kentsel tarımın belgelenmiş ilk örnekleri; Babil'in Asma Bahçeleri ve Yunan şehirlerinin kutsal toprakları. Çin bahçelerinden Arap bahçelerine; aromatik bitkilerden gelen kokular, çiçeklerden oluşan manzara ve kuş sesleriyle çeşitli duyusal deneyimleri birleştirirken Orta Çağ döneminde şehrin surlarının ötesindeki tarım toprakları daha organize hâle gelerek şehre taşındı ve “hortus” adı verilen mutfak bahçeleri ortaya çıktı. Sonraki yüzyıllardaysa Yunanlılar, Romalılar, Bizanslılar ve Persler tarafından bitkiler genellikle manastırlarda geçim kaynağı olarak keşişler tarafından üretilip işleniyordu.&nbsp;Sanayi Devrimi’yle birlikte, tarım teknolojileri ve teknikleri geliştirilerek şehirlerde tarım modernleşip endüstriyel hâle geldi. Fabrika işçileri bahçecilik yapmaya başladı; bahçeler hem gıdalarını üretip hem de dinlenip stres atabilecekleri alanlara dönüştü. İkinci Dünya Savaşı zamanlarındaysa kent bahçeleri, şehirlere taze sebze sağlamak için teşvik edildi. Bunun örneği olarak da savaş sırasında milyonlarca ABD’li arka bahçelerine "zafer bahçeleri" kurup kendi yetiştirdikleri meyve ve sebzelerle toplumun gıda ihtiyacının önemli oranda karşıladı. Savaş sona erdiğindeyse bu kentsel tarım alanları ortadan kalkarak yerini büyük ölçekli kırsal tarım alanlarına bıraktılar.Tarım insanlık tarihi boyunca kent kültürlerinin büyümesine ve gelişmesine katkıda bulundu. 21. yüzyılda kentsel tarım, toplumdaki ve teknolojideki ilerlemelerle ilişkilendirilip birçok inovasyon ve girişimde bulunuluyor. Özellikle kentsel alanda dikey tarım teknolojisi gibi inovatif fikirler şehir tarımının geleceğinin oldukça parlak olduğuna işaret ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kentsel tarım neden popülerleşti?</h2>Şehir nüfusu hızla artarken her geçen gün kentte tarım daha da popülerleşiyor. Gıda arzı ve tedarik zincirlerine yönelik artan endişelere karşı kentte tarım yöntemlerinin gıda üretimini daha sürdürülebilir, yerel ve sağlıklı bir şekilde devam ettirmeye yardımcı olacağı düşünülüyor.Avrupa Birliği’nin hazırladığı <a fr-original-style="" href="https://www.iss.europa.eu/sites/default/files/EUISSFiles/ESPAS_Report.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapor</a>a göre 2030 yılında dünya nüfusu 8,6 milyara, 2050'deyse 9 milyara ulaşacak ve bu nüfusun üçte ikisi şehirlerde yaşayacak. Bu veriler küresel gıda üretiminin %50'den fazla artırılması gerektiği sonucunu doğururken buzdağının ardındaki bir gerçek olarak ekilebilir arazi kapasitesinin %12'den fazla artma ihtimalinin düşük olduğu söyleniyor. Tüm bu bilgiler ışığında yanıtı merak edilen bir soru: Gelecekte gıda talebi nasıl karşılanacak?İklim değişikliği ve günümüzdeki tarımsal uygulamaların yol açtığı etkiler birbirleri için karşılıklı zorluklar yaratıyor: yağışların düzensizleşmesi, doğal afetlerin sıklığı, aşırı sıcak ya da soğuk havalar, azalan kaynaklar, toprak bozulması, biyoçeşitlilik kaybı ve pestisitlerden kaynaklanan kirlilik. <a fr-original-style="" href="https://www.worldbank.org/en/topic/water-in-agriculture" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Bankası</a>'nın verilerine göre tarım su ekosistemlerinin %70'ini kullanırken <a fr-original-style="" href="http://faostat.fao.org/static/syb/syb_5000.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)</a>, 2017'de toplam kara alanının %37'sinin tarımsal üretimde kullanıldığını paylaşıyor. Sera gazı emisyonlarının önemli sebeplerinin başında gıda üretiminin geldiğini de eklediğimizde bütün bunlar küresel gıda sistemlerinin uzun vadeli uygulanabilirliği konusunda çeşitli zorluklara zemin hazırlıyor.Kentsel tarım iklim değişikliği ve gıda güvenliği arasındaki bağlantılarda önemli rol oynayan alternatif olarak görülüyor. Kentsel tarım uygulamaları, yerel gıda üretimine katkıda bulunarak toplulukları beslemeye yardımcı olurken gıda güvencesi sağlıyor ve tarım sektöründe söz sahibi olan çiftçilerin ve aynı zamanda tüketicilerin ekonomisine destek oluyor. Kentsel tarım sistemleriyle yerel olarak yetiştirilen taze gıdaların tedarik zincirleri daha kısa ve izlenebilir olduğu için gıda üretimi ve tedarik süreci kaynaklı karbon ayak izlerini azaltıyor. Bunun yanı sıra kentsel tarım uygulamaları su kaynaklarının yönetimine, toprağın korunmasına ve kirliliğin azaltılmasına yardımcı oluyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel kriz ve teknolojilerin etkisi</h2>Peki ya uluslararası krizlerin kentsel tarımın teşvikinde etkisi var mı? Covid‑19 salgınıyla ön plana çıkan gıda tedarik zincirlerinin kırılganlıkları, var olan gıda güvenliğinin büyük ölçüde ithalat ve ticaret anlaşmalarına dayandığının anlaşılmasını sağladı. Dolayısıyla, savaş ve siyasi gerilim zamanlarında uluslararası tedarik zincirlerine bağımlılığı azaltmak için önemli seçenek olarak kentsel tarımla gıda güvenliğinin artırılmasının sağlamak mümkün olabilir mi?Günümüz kentsel tarım sistemlerinin temelini oluşturan teknolojik yenilikler ve yapay zekâ mahsullerin yetiştirilme şeklini günbegün değiştiriyor. Daha fazla kaynak verimliliğini benimseyen yeni tarım yöntemlerinin geleneksel uygulamalara meydan okuması söz konusu olabilir mi? Kentsel tarım uygulamalarının yerel üretim ve tüketim odaklı gıda sistemleriyle yerel toplulukların gıda gereksinimlerine yanıt vererek gelecekte tarım sektörüne dair ekonomik ve çevresel baskıları azaltabileceği fikrinin yaygınlaştığı söylenebilir. Bunun sonucu olarak da kentsel tarım bazıları tarafından iklim değişikliği ve gıda güvenliği arasındaki problematik ilişkiye yanıt veren önemli bir alternatif olarak görülüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gıda ve ötesi</h2>Tüm bu görüşlerin yanında kentsel tarım alanlarının en azından yakın gelecekte şehirleri besleyemeyeceği gerçeği aşikâr. Ancak kentsel tarım alanları, sağlıklı gıdaya erişim desteğinin yanı sıra şehir insanlarının gündelik hayatında iletişimini kaybettiği karmaşık ama bir o kadar da hayati olan gıda sistemlerinin nasıl çalıştığına dair bazı fikirler edinmesine katkı sağlayabilir mi? Böylece, yiyeceklerin değerini daha iyi anlamayı öğretebilir mi?Şehir çiftçisi Jason Mark, <a fr-original-style="" href="https://gastronomica.org/2013/09/05/summer-2013/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gastronomica</a>'da yayımlanan yazısında kentsel tarımın bu yönüne değiniyor:&nbsp;"Bir brokoli için tohumdan hasata kadar birkaç ay harcayın ve çok geçmeden bağımlı olduğumuz doğal sistemler için çok daha derin bir takdir sahibi olacaksınız. Mahsullerin büyüdüğünü ya da bozulduğunu izlediğinizde dünyayla olan bağlantımız şaşırtıcı derecede açık hâle geliyor." ve ekliyor, "Belki de kentsel tarım bizi besleyen insanlar, tarım işçileri, kamyon şoförleri, işleyiciler ve paketleyiciler, aşçılar hakkında daha vicdanlı olmaya zorlaması açısından değerlidir."Kentsel tarıma yönelik söz konusu romantik yaklaşımı akademik bir çalışmayla ölçmek belki pek olası değil fakat tarımın zorlu koşulları ve gerçeklerinden habersiz büyüyen şehir sakinlerini doğadaki dengeler konusunda aydınlatma potansiyeline sahip olduğu söylenebilir.

apéro

Kentsel tarımın çağlar boyu süren yolculuğu modern insan ve doğa arasındaki ilişkileri yeniden kurabilir mi?

Toprakla dengeye varmanın en kestirme yolu (mu?): Kentsel tarım

Antik çağların Imbros’u, Osmanlı döneminin İmroz’u, günümüzün Gökçeada’sı, ismiyle müsemma, "Ana Tanrıça’nın Evi"ndeyiz. İlk yerleşimin net tarihi bilinmese de ilk yerleşenlerin M.Ö 4-5. yüzyılda Pelasglar olduğu tahmin ediliyor. Ada, yüzyıllar boyu savaşlarda sürekli el değiştiriyor; Persler, Atinalılar, Romalılar, Bizanslılar, Cenevizliler ve Osmanlı İmparatorluğu gibi bir çok yönetimin etkisinde kalıyor. Son olarak 22 Eylül 1923’de Lozan Barış Antlaşması ile ada Türkiye Cumhuriyeti topraklarına katılıyor.&nbsp;Birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olsa da hâkim kültürün hâlâ Rum olduğunu adaya ayak bastığın anda anlıyorsun. 1960’da yapılan sayımda 5500 Rum, 300’e yakın Türk yaşıyormuş adada. 1964 yılında başlayan Türkleştirme politikaları, adanın Rum halkına büyük acılar yaşatmış. Olaylar silsilesinin ilki, Rum okullarının kapatılmasıyla başlamış. Açık cezaevi kurulmasıyla asayişin bozulması, 1970’de adının İmroz’dan Gökçeada’ya dönüştürülmesiyle adanın tarihi yavaş yavaş silinmiş. Adada kalan son Rumlar da 1974 Kıbrıs Harekâtı sonrası adalarını terk etmiş. Sonrasında ada göçmenler adası olmuş, Anadolu’nun belli yerlerinden insanlar farklı aralıklarla adaya yerleştirilmiş. Yeni yerleşim yerlerinde ada ruhu eksik kalmış, eski yerleşim yerleri de sahipsiz ve ıssız.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654241879539.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cansın, Kaleköy kalıntılarında&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">2000’li yıllardan sonra ada için yeni bir dönem başlamış, Avrupa Birliği müzakere koşullarıyla Rumların hak ve mülkiyetleri garanti altına alınınca İmrozlu Rumlar yurtlarına dönmeye başlamış. Bugün köylerin eski sahipleri tersine göçle, döndükleri köylerinde Rum kültürünü tekrar yaşatıyor, dostça. Köşebaşında mahallelinin Rumca sohbetini duyuyoruz, Rum tavernalarında Rumca şarkılar eşliğinde kadeh tokuşturuyoruz, köy kahvelerinde hep birlikte soluklanıyoruz. Birlikte var ediyoruz adayı. Kimse misafir değil, ayrım yok, en çok da bu durum mutlu ediyor bizi. Aynı gökyüzüne bakarak koyuyoruz başımızı yastığa, sakinliği içimize çekerek dalıyoruz uykuya.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Adanın üç Rum köyü: Kaleköy, Zeytinliköy, Tepeköy</h2>Otelimiz Kaleköy’de, burası adanın deniz kenarına kurulmuş tek yerleşim yeri, aynı zamanda görmek istediğimiz köyler listesinin başında. Sit alanı statüsünde olduğundan taş bina dışında yapılaşma yasak. Önce Aşağı Kaleköy ve Yukarı Kaleköy’ü birbirine bağlayan, 1440’larda bölgenin hükümdarı Palamede Gattilusio tarafından Kraliçe Valentina’nın kullanımı için yaptırılan Kraliçe Valentina Yolu’nu görmek istiyoruz. Kraliçe adaya geldiğinde kaleye çıkmak ve kaleden denize inmek için bu incecik patika yolu kullanıyormuş. 600 yıllık tarihe ayak basarak limandan yürüyüşümüze başlıyoruz. Yaklaşık 250 metrelik yol belediye tarafından ziyaretçilerin kullanımı için bugünkü hâline getirilmiş, akşam yürüyüşleri için ışıklandırılmış. Liman manzarası ve adanın simgelerinden biri olan badem ağaçlarını izleyerek kaleye doğru tırmanıyoruz. Bir şey dışında her şey çok güzel: yol boyunca atılmış bolca çöp, bazı kırık ışıklar. Bize miras kalmış bu güzel geçmişi koruyabildiğimiz bir gelecek hayal ediyoruz.Yolu tamamladık, karşımızda kale kalıntılarıyla batıyor gün, burası bugüne kadar gün batımını izlediğim en güzel yer. Helenistik öncesi dönemde inşa edilmiş kalenin kalıntılarından günümüze çok az parça kalmış, yine de görmeden yemeğe oturmak istemiyoruz. Kalıntılara tırmanması biraz zor, ayakkabılarımızın da yardımıyla, birbirimize tutunarak başarıyoruz. Gözleriyle adayı izliyormuş gibi duran büyük kalıntının yanındayız. Solumuzda Kaleköy Limanı, sağımızda Semadirek adası. Güneş tam karşımızdan tüm kızıllığıyla ve ihtişamıyla az sonra hoşçakal diyecek. Yemek için kalıntıların yanıbaşında İmroz Poseidon’dayız şimdi.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242257712.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Damla sakızlı muhallebi ve keçi sütü dondurması<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Ertesi sabah Mustafa’nın Kayfesi’nde çınar altında kahvemizi içip rotayı Zeytinliköy’e çeviriyoruz. Notlarımızda köyün meşhur üçlüsünü tatmadan dönme yazıyor: sakızlı muhallebi, dibek kahvesi ve&nbsp;frappe. Köyde iki tane de şarap evi var fakat sezon dolayısıyla kapalı olduğundan gidemiyoruz. Çoğu eski Rum evi sahipleri tarafından restore edilip canlanmış olsa da bazılarının terkedilmiş harabe hâli üzüyor bizi gezerken, kırık camlardan evde hüküm süren hüznü izliyoruz. Köşebaşında eski bir çamaşırhane çıkıyor karşımıza. İçinde su akıyor ama burada son çamaşır ne zaman yıkandı bilmiyoruz. &nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242068245.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tepeköy Kilisesi<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Akşam yemeği için yine Kaleköy’deyiz, bu sefer limanda. Önce el işi ürünler satılan tezgâhlara uğruyoruz. Sonrası lakerda kokusu, sezonun ilk karpuzu, bol buzlu rakı, levrek külbastı. Eleni Rum Tavernası’ndayız. Güneş yine kendine âşık ede ede batıyor.Adada üçüncü sabahımız.&nbsp;Artık müdavimi olduğumuz Mustafa’nın Kayfesi’nde uyanıyoruz güne. Çınar ağacı altında Aya Marina Kilisesi’ne karşı kahvelerimizi içiyor, yanında damla sakızı macunlu suyumuzu yudumluyoruz. Bugün rotamız Gökçeada’nın tavernalarıyla meşhur köyü Tepeköy. Kilisenin yanında, köy meydanında, büyük çınarın altında köy kahvesindeyiz önce. Yine önce sakızlı muhallebi ve dibek kahvesiyle keyifteyiz, buranın süt böreği de çok meşhur. Ismarlıyoruz hemen. Şimdiden aklımızda akşam yemeği için yer ayırttığımız Angelikis’in tavernası var.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/5/1654242403649.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Angelikis'in tavernası <hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sezonda masalar köy meydanına kuruluyor, buzuki eşliğinde sirtaki şöleni izliyorsun. Meşhur oğlağı tadıyoruz, sirtakiler yapılıyor, tabaklar kırılıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gökçeada’nın meşhur rüzgârı</h2>Gökçeada rüzgârıyla meşhur, adada hemen hemen her gün rüzgârı hissediyoruz. Varlığı pozitif bir duruma çevrilmiş, ada rüzgâr ve kite sörfü için yurt dışından sporcuları ağırlıyor. 300 gün rüzgâr sörfü için ideal esinti bulunabiliyor. Kefaloz ve Aydıncık sörf için tercih edilen plajlar. Kefaloz daha çok başlangıç eğitimleri için öneriliyor. Aydıncık’da ise hem rüzgâr sörfü hem de kite sörf için özel ders alınabilecek okullar var. Burası rüzgâr yapısı gereği ileri düzey eğitimler için daha uygun.Biz bu sefer mayısta adadaydık, yazın geldiğimiz zamanlara göre oldukça boş ama bu boşluk hissi bizi ayrı bir yerden keyiflendiriyor. Kat kat giyiniyoruz, gündüzleri güneş yaksa da akşamları esinti titretiyor içimizi. Gün batmadan, henüz güneşi hissederken oturuyoruz akşam yemeklerimize, doğanın sesine kulak veriyoruz, o bizi yönlendiriyor.

Bizanslılar ile ilgili hikayeler