<img src="https://images.aposto.com/2023/8/6/1695470491647.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">2023 Amerikan Ulusal Kitap Ödülleri jüri üyeleri✒️ &nbsp;Amerikan&nbsp;Ulusal Kitap Ödülleri (National Book Awards), 2023 yılı için hazırladığı uzun listeyi açıkladı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Seçki: Kurgu alanındaki listenin ilk sıralarında Nana Kwame Adjei-Brenyah’ın ağırlıklı olarak siyah mahkumlar arasındaki ölüm maçlarını izleyicilerin eğlencesi için canlı yayınlanmasını konu alan Chain-Gang All-Stars, Aaliyah Bilal’den Temple Folk ve Eliot Duncan’dan Ponyboy var.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Jüri: Bu yılın ödülleri için karar koltuğunda Your House Will Pay’in yazarı Steph Cha, The King’s English Bookshop’un sahiplerinden Calvin Crosby, Lark Ascending romanıyla 2023 Southern Book Prize for Fiction ödülünü kazanan Silas House, Invisible Things ve Pym adlı eserlerin yazarı Mat Johnson ve Under the Feet of Jesus’la Their Dogs Came with Them kitaplarının yazarı, Cornell Üniversitesi’nde görev alan profesör Helena María Viramontes var.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Daha önce: Gençler için Edebiyat, Çeviri Edebiyat, Şiir ve Kurgu Dışı kategorileri geçtiğimiz haftalarda açıklanmıştı.</li></ul>

Aposto Gündem

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gelişmeler</h3>Elon Musk, OpenAI ile rekabet edecek olan&nbsp;X.AI&nbsp;adlı bir şirket kurarak yapay zeka konusundaki çalışmalarını sürdürüyor. Şirketin yöneticisi olarak Elon Musk, sekreteri olarak da Musk'ın aile ofisi yöneticisi Jared Birchall görev yapıyor.Musk, yapay zeka teknolojileri konusunda attığı adımlarla da dikkatleri üzerine çekiyor. Geçtiğimiz günlerde, Twitter'ın üretimsel yapay zeka projesi için 10 bin GPU satın aldığı haberi gündeme gelmişti. Uzmanlar, bu hamlenin yapay zeka alanındaki yatırımlarıyla ilgili olduğunu belirtmişlerdi. Ayrıca yapılan yatırımın, Twitter'ın veri merkezleri için büyük bir harcama gerektirdiği bilgisi de paylaşılmıştı.Geçenlerde Elon Musk Open AI ile ilgili “endişelerini” dile getirmişti hatırlarsanız. Arkadaş sohbetlerinde Elon Musk’a ne kadar güvenmediğimizi ve kendisi faydalanamadığı için Open AI hakkında açıklama yaptığını, yakında muhtemelen bir şirket açacağını ya da satın alacağını konuşmuştuk. Şaşırtmadı diyelim. Ürünün adı da&nbsp;TruthGPT.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682641488405.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.78" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Alibaba, GPT-4 rakibi, Alibaba "Tongyi Qianwen" adlı yeni bir yapay zeka dil modelini piyasaya sürdü. İlk aşamada, profesyonel hayatta kullanılabilecek olan bu dil modeli, davetiye hazırlama, gezi planlama ve makyaj tavsiyeleri gibi işlemleri gerçekleştirebiliyor. İlerleyen aşamalarda, Alibaba'nın şirket içi iletişim platformu DingTalk ile entegre edilecek ve e-posta yazma, toplantı notlarını özetleme ve iş teklifleri oluşturma gibi işlemleri gerçekleştirecek. Son aşamada ise, Alibaba'nın sesli asistanı Tmall Genie ile entegre edilerek, kullanıcılara daha kapsamlı bir hizmet sunulması hedefleniyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682641735627.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Microsoft ve Google gibi şirketlerin ardından, şimdi de Amazon&nbsp;yapay zeka alanında adım atarak "Bedrock" adlı bir platform tanıttı. Platform, AI21 Labs, Anthropic ve Stability AI gibi şirketlerin modelleri aracılığıyla müşterilere yapay zeka aracı geliştirme imkânı sunacak. Amazon, diğer teknoloji şirketlerinin aksine, işletmelerin kendi modellerini geliştirebilecekleri bir platform oluşturdu. Ayrıca Amazon Web Services (AWS), Titan Text ve Titan Embeddings adlı iki dil modeli ile birlikte Stability AI'nin "Stable Diffusion" adlı görüntü oluşturma aracına da erişim sağlayacak.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682641905663.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.60" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cornell Üniversitesi araştırmacıları, hassas sensörler ile yüksek sesle konuşmadan sessiz komutları algılayabilen yapay zeka destekli bir sonar gözlük geliştirdi. Ajan filmleri gerçek oluyor gibi. Bu gözlük, kullanıcının yüksek sesle konuşmasına gerek kalmadan fısıltıyla kendisine verilen komutları %95 gibi yüksek bir doğruluk oranıyla okuyabiliyor. EchoSpeech adı verilen bu gözlük, SpeeChin adlı bir kameradan farklı olarak, yüksek hassasiyete sahip mikrofon ve hoparlörlere sahip. Kullanıcının çene ve boyun hareketlerini analiz eden bir kamera ile birlikte çalışan bu gözlük, sessiz komutları algılama konusunda oldukça başarılı bir performans sergiliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682641927332.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.80" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Hükümetlerin adımları</h3>ABD Adalet Bakanlığı, bir federal mahkeme duruşmasında Google'ın arama pazarındaki tekelleşme konumuna ve rekabeti engelleyici tutumuna dikkat çekerek, Google'ın bu tavrının ChatGPT gibi teknolojik inovasyonların hayatımıza çok daha önce girmesini engellediğini iddia etti. Adalet Bakanlığı, rekabetin yaratıcılığı arttırdığını belirterek, Microsoft'un kendi arama motoru Bing'i ChatGPT ile desteklemesinden günler sonra Google'ın da benzer bir hamle yaparak rekabeti arttırması gerektiğini savundu.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682642103910.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Fransa'nın&nbsp;mahremiyet konularında faaliyet gösteren CNIL kurumu, ChatGPT'nin kişisel verilerin ihlali endişesiyle incelenmesi gerektiğini açıkladı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Yapay Zeka dünyasından kısa kısa</h2><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">OpenAI şirketinin CEO'su Sam Altman, ChatGPT'nin yaratıcısı olan şirketin, büyük dil modeli GPT'nin yeni bir sürümünü geliştirmek yerine mevcut dördüncü sürümün yeteneklerini daha da geliştirmeye odaklanacaklarını açıkladı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Almanyalı sanatçı Boris Eldagsen, Sony'nin geleneksel fotoğraf yarışmasında "Pseudomnesia: The Electrician" adlı eseriyle ödül kazandı. Ancak Eldagsen, bu fotoğrafı yapay zeka desteğiyle üreterek bir farkındalık yaratmak ve tartışma başlatmak istediğini belirterek ödülü reddetti.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682642172259.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Google ve Stanford Üniversitesi araştırmacıları, televizyon programlarından ilham alarak, yapay zeka tarafından temsil edilen 25 farklı sanal karakterden oluşan bir platform geliştirdi. Her karakterin ayrı karakteristik özellikleri bulunuyor ve bu karakterler, ChatGPT üzerine özel olarak geliştirilmiş bir uygulama sayesinde canlandırılıyor.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/3/5/1682642365876.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi alışverişi konusunda en önemli kaynaklardan biri olan Quora, yapay zeka destekli sohbet botu geliştiren hizmetler arasına katıldı. Hizmet, her üyenin kendi botunu oluşturmasına izin veriyor ve şirketin Şubat ayında tanıttığı Poe adlı uygulamayı temel alıyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yapay zeka alanındaki en yeni büyük oyuncu ise Twitter&nbsp;olarak öne çıkıyor. Şirket, 10 bin adet GPU satın aldı ve Google'ın yapay zeka şirketi DeepMind'dan transfer ettiği mühendislerle kendi yollarında ilerlemeyi hedefliyor.</li></ul>

Thiscover Me

Her gün yeni bir yapay zeka haberi duyuyoruz. Heyecanlanmalı mıyız, korkmalı mıyız derken yapay zekanın hayatımızda olmasına alışmaya başladık.

Yapay Zeka ile dünya değişiyor

Türkiye’de geçen yıl inşaat işçilerinin grevleri ve bu yıl motorlu kuryelerin düşük maaş zamlar nedeniyle yaptığı protestolar, çalışanların artık adaletsiz çalışma dinamiklerini gözardı edemediğinin bir göstergesi. Küresel ölçekte, özellikle ABD’de de artan sendikalaşma faaliyetleri, çalışan sınıfın dertlerinin ülkelerin sınırlarının ötesinde bir sorun olduğuna ve kolektif aksiyon alınmasının gerektiğine yönelik bir işaret. Nitekim Insider’a göre, ABD’de sendika üyesi olmayan işçiler, sendika üyesi olanlardan yaklaşık %17 daha az maaş alıyor ve haklarını aramakta daha çok zorlanıyor.<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sendikanın düşüşü ve yükselişi</h3>ABD’de sendikalaşma oranı, &nbsp;ilk kaydedilmeye başlandığı yıl olan 1983’ten bu yana %20,1’den %10,3’e düştü. Pandemi nedeniyle çoğu çalışanın ücretsiz izne ayrılması, işten çıkarılması, maaşlarının düşürülmesi veya pandemiye rağmen çalışmaya zorlanması nedeniyle 2020’de sendikalaşma oranı, bir önceki yıla göre %0,5 artarak %10,8’e yükseldi.Cornell Üniversitesi’nden Ileen DeVault, işsizliğin arttığı ve kötü ekonomik şartların oluştuğu dönemlerde işçilerin işverenler karşısında genelde elinin zayıfladığını belirtirken "Büyük Buhran" gibi istisnaların da bulunduğunu ifade ediyor. Vault, Büyük Buhran’da %25’leri bulan işsizlik oranlarının, işçilerin örgütlenmesini sağlayarak bazı hak ve korumaları elde etmelerinin önünü açtığını ve aynı durumun pandemiyle birlikte yeniden gözlenmeye başlandığını belirtiyor.&nbsp;Pandemiden önce 2018’de ABD’deki öğretmen protestoları ve “Fight for $15” gibi hareketlerle zaten yavaş yavaş başlamış olan örgütlenme faaliyetleri, pandeminin katalizör etkisiyle yüzeye çıkma fırsatı <a fr-original-style="" href="https://edition.cnn.com/2021/02/28/business/labor-union-amazon-alphabet-nurses-biden/index.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buldu</a>. 2020’de sendikalaşma oranında görülen bu artış, her ne kadar 2021’de 2019 seviyelerine gerilese de pandemi, işçilerin örgütlenmesini ve işverenlere karşı pozisyon alma motivasyonunu destekledi.&nbsp;<h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">2021 neden sendikalar için önemli bir yıldı?</h3>ABD İşçi İstatistikleri Bürosu, 2021’de sendika üyeliğinde gözlemlenen yaklaşık 320 bin kişilik düşüşü “sendikasız işçi sayısında büyük artış ve sendikalı işçi sayısında azalma” olarak tanımlarken ABD merkezli analitik ve danışmanlık şirketi Gallup’un Eylül 2021 araştırması, kamuoyunun %68’inin sendikal faaliyetleri desteklediğini ortaya koyuyor. Bu oran, 1965’ten bu yana görülen en yüksek <a fr-original-style="" href="https://www.businessinsider.com/union-membership-fell-in-2021-strikes-labor-movement-wants-change-2022-1" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">oran</a>.Kamuoyu desteğinin yanı sıra 2021, birçok işçinin örgütlendiği, protestolar yaptığı ve rekor oranlarda işten çıktığı bir yıl olarak tarihe geçti. Geçen yıl, ABD’deki sendika sayısı 573 yeni sendikayla 890’a <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/us-news/2021/dec/21/labor-organizing-pandemic-decline" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı</a>.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Warrior Met Coal: Guardian’a göre, Alabama merkezli kömür madenciliği şirketine bağlı işçilerinin önceki sözleşmede verdiği tavizlerin ardından gelen maaş artırım talepleri, 2021’in en önemli protestolarından biri oldu. İşçiler sendikalaşmış madencilik şirketlerinde sağlanan imkânların kendilerine de sağlanmasını istediği için geçtiğimiz nisan ayından beri protestolara devam <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/politics/2022/jan/25/alabama-coalminers-warrior-met-coal-strike-10-months" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ediyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Amazon: Şirketin tarihindeki ilk sendikacılık girişimi, 2021 yılında gerçekleşti. İşçiler seçimi kaybettikten sonra ABD Ulusal İşçi İlişkileri Masası, seçimde Amazon’u hatalı bularak seçimin tekrarlanmasını talep etti.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Starbucks: 9 Aralık’ta şirketin Buffalo’daki dükkânı, sendikal seçimleri kazanarak ABD’nin ilk sendikalaşan Starbucks dükkânı oldu. 2022’de ise sendikal seçimler yapmak isteyen dükkân sayısı 54’e <a fr-original-style="" href="https://www.npr.org/2022/01/31/1076978207/starbucks-union-push-spreads-to-54-stores-in-19-states" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yükseldi</a>.</li></ul><h3 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Destekleyici güçler</h3>ABD’de sendikal aktivitelerin ve artan desteğin arkasında üç ana destekleyici güç bulunuyor: Çalışanların artık düşük ücretlere razı gelmemesi, Joe Biden’ın sendikalaşmayı desteklemesi ve milenyum ve Z kuşağı.Kuzey Virjinya İşçi Federasyonu başkanı Virginia Diamond, yeni nesillerin bu şartlar altında önceki nesillerle aynı imkânlara sahip olamayacağını bildiğini ve çoğunun borçlarla uğraşırken temel ürün ve servislere ulaşamadığını <a fr-original-style="" href="https://wamu.org/story/20/05/13/the-pandemic-is-inspiring-a-wave-of-unionization-efforts-will-it-lead-to-greater-protections/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiyor</a>. Bu durum, düşük ücretlere çalışmak istemeyen grupların sendikalaşma isteğini körüklüyor. Joe Biden ise göreve geldiğinden beri sendikalaşma taraftarı bir başkan olduğunu dile getiriyor ve bununla ilgili çalışma kolları oluşturarak adımlar atıyor.ABD’nin en büyük işçi federasyonu AFL-CIO’nun başkanı Liz Shuler, Örgütlenme Hakkının Korunması Yasası’nın (PRO ACT) sendikalaşma faaliyetlerinin önünü açacağını ve 2021’in bu alanda sadece bir başlangıç olduğunu ifade ediyor:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(0, 180, 127); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Bundan 100 yıl sonra geriye bakacak olursak, daha önce hiç olmadığı kadar örgütlediğimiz ve ülkedeki her çalışana sendikalaşma fırsatını getirdiğimiz an bu andır.”</blockquote>

Pareto

ABD’de artan sendikal aktivitelerin arkasında üç ana destekleyici güç bulunuyor: Çalışanların artık düşük ücretlere razı gelmemesi, Joe Biden’ın sendikalaşmayı desteklemesi ve milenyum ve Z kuşağı.

Sendikalaşma faaliyetlerinin yılı: 2021

Amazon, ABD’de Ulusal Çalışma İlişkileri Kurulu (NLRB) ile bir anlaşma imzalayarak geçmiş ve mevcut yaklaşık 1 milyon çalışanını örgütlenme hakları hakkında bilgilendirmeyi ve sendikalaşma konusunda esneklik sağlamayı kabul etti. Anlaşma, çalışanların vardiyalarından önce veya sonra dinlenme odası ve park alanı gibi alanlarda bulunmalarını yasaklayan şirket kuralını kaldırırken NLRB’nin olası işçi hakları ihlalleri durumunda Amazon’a dava açmasını da kolaylaştırıyor.Neden önemli?&nbsp;Amazon, ABD’de yaklaşık 800 bin kişiyi istihdam ediyor. Bir başka deyişle, ABD’de her 186 işçiden biri Amazon’da çalışıyor. Dolayısıyla anlaşma, çok geniş bir çalışan kitlesini ilgilendiriyor.Bir adım geriden:&nbsp;Pandemi sırasında e-ticarete talebin artmasıyla Amazon, geniş kapsamlı bir işe alım süreci yaşadı. ABD’nin Walmart’tan sonra en büyük ikinci özel işvereni olan şirket, iş gücü genişledikçe ve pandemi çalışma koşullarını zorlaştırdıkça giderek artan bir çalışan baskısı ile karşı karşıya kaldı. Çalışanlarının örgütlenmesini istemeyen şirket, daha önce "Şirket olarak, sendikaların çalışanlarımız için en iyi cevap olduğunu düşünmüyoruz," açıklamasında bulunmuştu. Son dönemde yaşanan bazı gelişmeler şöyle:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">NLRB’ye göre, pandeminin başından bu yana Amazon hakkında haksız emek uygulamaları suçlamasıyla 75’ten fazla dava açıldı.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">ABD’nin Alabama eyaletindeki depolarda çalışan işçiler, sendikalaşmak için oylama yapmış; ancak sonuç olumsuz çıkmıştı. NLBR, Amazon’u Alabama'da işçilerin sendikalaşma oylamasına müdahale etmekle suçladı ve yeniden oylama talep etti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Geçen hafta, ABD'nin New York şehri Staten Island bölgesindeki Amazon depolarında çalışan 2 bin 500'den fazla işçi, imza toplayıp sendikalaşmak için yeniden başvuruda bulundu.</li></ul>Geniş perspektif:&nbsp;ABD’de hâlihazırda Starbucks, Kellogg ve Deere&amp;Company gibi birçok şirket, artan sendikalaşma faaliyetleri ile karşı karşıya. Wall Street Journal'a açıklamalarda bulunan Cornell Üniversitesi akademisyenlerinden Risa L. Liberwitz, “Bu anlaşma, Amazon’da ve ABD’de faaliyet gösteren tüm büyük şirketlerde örgütlenmeyi muazzam bir şekilde artırabilir,” diyor.

Amazon’dan sendikalaşmaya onay

Bu yaz tüm dünya, bilim kurgu filmlerinde izlerken bile hayrete düştüğümüz birçok felakete sahne oldu. Yangınlar, seller, mevsim normallerinin üstünde seyreden hava koşulları ve sıcaklık nedeniyle artık yaşanamaz duruma gelen bölgeler… İklim değişikliğinin yıkıcı etkisini tam anlamıyla hissettiğimiz bir yazla vedalaşırken tarım sektörü için de çanlar çalmaya başladı. İklim krizi üzerinde yoğun etkisi olduğu bilinen sektör, iklim değişikliğinden de fazlasıyla etkileneceği için ürkütücü senaryolarla karşı karşıya...<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İklim değişikliğinin tarıma etkisi</h3>İklim değişikliğiyle tarım sektörünün iki boyutlu bir ilişkisi var. Tarım, bir yandan hızla değişen iklim koşulları yüzünden ciddi bir zarara uğrarken bir yandan da iklim değişikliğini körükleyen sektörlerin başında geliyor. İlk olarak iklim değişikliğinin tarıma etkilerine gelecek olursak; yağış düzenlerinde meydana gelen değişiklikler, artan sıcaklıklar, uzun ve sık kuraklıklar ve seller; mahsul verimini, başlıca hububatların besin kalitesini ve hayvancılık faaliyetlerinin verimliliğini düşürüyor. Mevcut tarımsal üretimi korumak ve dünya çapındaki gıda talebini karşılamak için üretim ve kaliteyi artıracak yatırımların önemi her geçen gün artıyor.Cornell Üniversitesi tarafından gerçekleştirilen bir <a fr-original-style="" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2021/04/210401112554.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">araştırmaya</a> göre, iklim değişikliği 1960’lardan bu yana küresel tarımsal üretimin %21 oranında azalmasına neden oldu. Bu, 2013 yılında verimlilik artışında duraklama tuşuna basmak ve o zamandan beri herhangi bir gelişme yaşamamakla eşdeğer. Öte yandan, değişen iklim koşulları neticesinde tarımsal üretimin her geçen gün daha büyük zorluklarla yüzleşmesi ve dünyanın birçok bölgesinde verimliliğin düşmesi bekleniyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tarımın iklim değişikliğine etkisi</h3>Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli'ne (IPCC) göre, sera gazındaki artışın temel nedenleri arasında fosil yakıtlar, arazi kullanımı ve tarım yer alıyor. En kirletici endüstrilerden biri olan tarım, ormanlar, meralar ve çayırlar gibi tarım dışı arazilerin tarım arazilerine dönüştürülmesi yoluyla iklim değişikliğine neden oluyor. Bunların yanı sıra sektör, pirinç ekimi ile metan salımı, gübre üretimi ile nitröz oksit salımı ve özellikle büyükbaş hayvancılıktan kaynaklı metan üretimi ile doğrudan sera gazı emisyonlarına katkıda bulunuyor.2010 yılında tarım, ormancılık ve arazi kullanımının küresel yıllık emisyonların %20-25'ine katkıda bulunduğu tahmin ediliyordu. Avrupa Birliği, 2020'de yayımlanan bir raporla gıda ekosisteminin toplam sera gazı emisyonlarının %37’sine katkıda bulunduğunu ve bu rakamın nüfus artışı ve beslenme değişikliği nedeniyle 2050’ye kadar %30-40 oranında artacağını <a fr-original-style="" href="https://www.sapea.info/wp-content/uploads/sustainable-food-system-report.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı.</a><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">İkilemi nasıl çözeriz?</h3>ABD merkezli yayın kuruluşu Nature Food’da <a fr-original-style="" href="https://www.nature.com/articles/s43016-021-00225-9.epdf?sharing_token=y-L7MT6CNg8uBcJZAzGmUtRgN0jAjWel9jnR3ZoTv0P_PEPIAmxUgB4MJaaTPg3pHBq0m44_l99rZf8mXoPIGFIMcOtPgGmv4MFkQRYyFIfH1MiU_ZMX22DwFCb8ouKiKEZzyKcroiQQta9oASkXB7Y8z4K6WelSlXjwim5ASRp0KTrT9ixk5zWayzdHQ8lECi1WchPzhxvrhhWwl8z1BV1W_N2GbYHKnzq5BK0_WVk%3D&tracking_referrer=www.usnews.com" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yayımlanan bir çalışma</a>, küresel sera gazı emisyonlarının üçte birinden fazlasının gıda üretimi, dağıtımı ve tüketiminden kaynaklandığını ortaya koyuyor. Rapora göre, tarımın iklim değişikliğine olumsuz etkisini azaltmak için sürdürülebilir teknoloji yatırımlarının artırılması ve tüm sektörün yenilikçi çözümlerle baştan şekillendirilmesi gerekiyor. Tarımdan kaynaklanan emisyonları azaltmak için alınması gereken önlemler 3 ana noktada birleşiyor:<ul fr-original-style="" style="margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tarım sektöründe teknoloji kullanımını artırmak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yoğun et içeren beslenmeden uzaklaşmak</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Gıda zinciri boyunca israfı azaltmak</li></ul><h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Uzmanlar ne diyor?</h3>Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) ve İklim ve Temiz Hava Koalisyonu tarafından yakın zamanda yapılan <a fr-original-style="" href="https://www.ccacoalition.org/en/resources/global-methane-assessment-full-report" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir değerlendirme</a>, tarımla ilgili metan emisyonlarının azaltılmasının iklim değişikliğine karşı mücadelede kilit rol oynayacağını ortaya koyuyor.UNEP Sürdürülebilir Gıda Sistemleri ve Tarım Programı sorumlusu James Lomax, “İşe, tarımsal ekim ve hayvancılık üretimine yönelik yaklaşımlarımızı yeniden düşünerek başlamamız gerekiyor,” diyor. Bunun için ise yeni teknolojilerden yararlanmayı, bitki açısından zengin beslenmeye geçmeyi ve alternatif protein kaynaklarını benimsemeyi öneriyor.BAE İklim Değişikliği Özel Elçisi Hana AlHashimi ise tarımda sürdürülebilir çözümler için verimi en üst düzeye çıkarabilecek, kaynakları optimize edebilecek ve karbon emisyonlarını azaltabilecek teknolojiler geliştirmenin gerekliliğini <a fr-original-style="" href="https://wtop.com/news/2021/07/experts-say-agriculture-requires-innovative-solutions-to-climate-change/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">vurguluyor.</a> Hashimi, “Su pompalamadan soğutmaya kadar gıda değer zincirinin her segmentinde yenilenebilir enerjinin hidrokarbon enerjisinin yerini aldığını görmek istiyoruz,” diyor ve ekliyor "Minimum miktarda toprak ve su gerektiren gıdalar geliştirmeliyiz.”

İklim değişikliği hayatın her alanında etkisini hissettirirken tarım sektörü bu krizde hem etken hem edilgen olarak rol alıyor.

Bir ikilemin tam ortasında: Tarım ve İklim 

OpenAI 11 Haziran tarihinde sitesinden yaptığı açıklamada GPT-3 ürünüyle ilgili ayrıntılara yer verdi ve ilgili API’ı (Application Programming Interface)&nbsp;erişime <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZvcGVuYWkuY29tJTI1MkZibG9nJTI1MkZvcGVuYWktYXBpJTI1MkY="">açtı</a>. Yapay sinir ağlarının, yüksek sayıda parametrelerle büyük hacimli veri setleri üzerinde eğitilmesi sonucu geliştirilen model, özellikle dil odaklı görevleri yerine getirebilmesiyle biliniyor.<ul><li>GPT nedir? 2018 yılında Elon Musk’ın kurucuları arasında bulunduğu OpenAI şirketi ilk versiyon GPT’yi (General Pretrained Transformer) yayımlamıştı. Tam anlam karşılığı “Genel Eğitilmiş Dönüştürücü” olan modelin amacı verilen kelimelerden makale yaratımı gibi farklı dil görevlerini yerine getirmekti. İlk versiyonun üzerinden bir yıl geçmeden tanıtılan ve işlevsel kapasitesi artırılmış GPT-2 ise sahte haberler gibi topluma zarar verebileceği düşünülen eylemlerde kullanılması endişesiyle yaklaşık 9 ay boyunca halka açık kullanıma açılmadı. Unsupervised yani gözetimsiz bir modele sahip olan GPT-2’nin ürettiği yazıların bir makine tarafından mı yoksa bir insan tarafından mı yazıldığının anlaşılmasının oldukça zor olabileceğini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cudGVjaG5vbG9neXJldmlldy5jb20lMjUyRjIwMTklMjUyRjA4JTI1MkYyOSUyNTJGMTMzMjE4JTI1MkZvcGVuYWktcmVsZWFzZWQtaXRzLWZha2UtbmV3cy1haS1ncHQtMiUyNTJG"">belirten</a> uzmanlar, modelin sahte haberleri belirlemeye yarayabileceğini açıkladı. Cornell Üniversitesi’nden uzmanlarla yapılan çalışmalarda GPT-2’nin ürettiği yazıların neredeyse The New York Times makaleleri kadar özgün olduğunu düşünen okuyucu görüşleriyle artan kuşku, modelin gramer düzenleme ve sağlık alanında soru-cevap sistemi geliştirme gibi işlerde verimli olarak kullanıldığının <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ3d3cudGVjaG5vbG9neXJldmlldy5jb20lMjUyRjIwMTklMjUyRjA4JTI1MkYyOSUyNTJGMTMzMjE4JTI1MkZvcGVuYWktcmVsZWFzZWQtaXRzLWZha2UtbmV3cy1haS1ncHQtMiUyNTJG"">farkına varılmasıyla</a> kullanıma açıldı.&nbsp; &nbsp;</li><li>GPT-3 ve GPT-2 Farkı:&nbsp;Araştırmacılar tarafından, farklı görevler üzerinde sıfıra yakın ince ayarla çalışabilecek bir Doğal Dil İşleme (NLP - Natural Language Processing) modeli geliştirmek olarak tanımlanan hedef, OpenAI’ın önceki çalışmalarından da elde edilen deneyimlere göre daha geniş hacimli bir modelle mümkün görünüyordu. Bu doğrultuda modelin eğitileceği parametre ve veri setini genişleten ekip; GPT-2’de kullanılana kıyasla 100 kattan fazla parametre kullandı. GPT-2, 1,5 milyar parametrenin 8 milyon doküman ve Reddit’te paylaşılan yazılardan oluşan 40 GB boyutundaki metin dosyası üzerinde eğitilmesinden oluşan bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZvcGVuYWkuY29tJTI1MkZibG9nJTI1MkZncHQtMi0xLTViLXJlbGVhc2UlMjUyRg=="">modeldi.</a> Sonraki versiyon olan GPT-3’te ise 175 milyar parametre, aralarında Common Crawl ve İngilizce dilinde tüm Wikipedia’nın da bulunduğu farklı kaynaklara sahip olan 45 terabaytlık veri seti üzerinde eğitildi. Bu seviyede hacim farkına sahip olan veri setinin karşılığı da test sürecinde <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZhcnhpdi5vcmclMjUyRmFicyUyNTJGMTYwNi4wNjAzMXYx"">LAMBADA</a> dil modelleme görevinde yeni rekorun elde edilmesi gibi başarılarla alındı. Kullanılan veri seti ve sonuç bağlamında Moore modeline uygun ilerleyen GPT projesinin sonraki versiyonunda da benzer bir ilerleme beklentisi mevcut.&nbsp; &nbsp;</li><li>GPT-3 ve yapabildikleri:&nbsp;GPT-3 geniş bir işlev ağına sahip: Uzun yazılar yazmak, herhangi bir konuda tweet oluşturmak, şiir yazmak, gramer düzeltmek gibi işleri insan kapasitesine yakın bir şekilde yapabiliyor. Bunlara ek olarak müzik besteleyebilmesi, farklı yazarların tarzlarını taklit edebilmesi, farklı dillerden temel bilgi gerektiren sorulara yanıt verebilmesi ve kod yazabilmesi, GPT’nin en çok dikkat çeken fonksiyonları arasında yer alıyor. Özellikle geçtiğimiz hafta GPT-3’ün verilen görsel/fonksiyonel tariflere uygun olarak kod <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZhbmFseXRpY3NpbmRpYW1hZy5jb20lMjUyRm9wZW4tYWktZ3B0LTMtY29kZS1nZW5lcmF0b3ItYXBwLWJ1aWxkaW5nJTI1MkY="">yazabilmesi</a> birçok kişi tarafından paylaşılarak kısa süreli bir gündem oluşturmuştu. GPT-2’ye kıyasla daha geniş yelpazede çözümler üretebileceğini gösteren GPT-3’ün, tarifleri koda çevirebilmesinin ne kadar verimli olduğu ilk aşamada <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMjFmMjE5MTc4YjNhMDAwN2M3MGQzZiZ1cmw9aHR0cHMlMjUzQSUyNTJGJTI1MkZ0b3dhcmRzZGF0YXNjaWVuY2UuY29tJTI1MkZncHQzLXRoZS1kcmVhbS1tYWNoaW5lLWluLXJlYWwtd29ybGQtYzk5NTkyZDQ4NDJmJTI1M0ZnaSUyNTNEMjg3MjRkZTI5Yjgz"">sorgulanmaya</a> başlansa da metodolojik olarak önemli bir avantaj getiriyor. Pre-trained modellerin gerekli ince ayarlar yapılarak hedeflenen sorunlara çözüm geliştirmede kullanılması son zamanlarda NLP alanında yaygın olarak kullanılıyor. Öte yandan OpenAI’ın ince ayara olan gerekliliği ortadan kaldırma hedefi GPT-3’ü hepsinden farklı bir noktada konumlandırıyor. Dolayısıyla henüz ilk evre kullanıma açık olan modelin verimi ve geleceğe yönelik potansiyeli tam olarak bilinemese de alana getirdiği farklı yaklaşım ve ilgi çekici uygulamalar şimdiden teknoloji için büyük önem taşıyor.</li></ul>

OpenAI'ın doğal dil işleme odaklı projesi GPT-3'ün, farklı yaklaşımları ve ilgi çekici uygulamaları şimdiden teknoloji için büyük önem taşıyor.

GPT-3 ile yapay zekâda yeni ufuklar

Warren Buffett: "Chuck hepimiz için bir model oldu. Hayatta doğru kahramanlara sahipseniz eve dönüş yolunun %90'ı geride kalmış demektir. Chuck Feeney işte böyle bir kahramandı."Charles "Chuck" Feeney, havalimanı perakendecisi Duty Free'yi ortağı Robert Miller'la kurduğunda yıl 1960'tı. Keşiş benzeri bir yaşam süren iş dünyasının duayen ismi, Warren Buffett ve Bill Gates gibi hayırsever iş insanlarının da kahramanıydı.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-09-17T09:19:39.520Z.jpeg" alt="Chuck ve Helga Feeney"><figcaption>Chuck ve Helga Feeney - Kaynak: The Atlantic Philanthropies</figcaption></figure><ul><li>Yaşarken verme fikrinin öncülerinden Feeney, Atlantic Philanthropies aracılığıyla son kırk yılda üniversite ve vakıflara 8 milyar dolardan fazla bağış <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMyMjJjYzE2Y2JhMDAwOWUzZGRkMiZ1c2VyPTVlNWJlOWZmMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YiZhdXRob3I9NWVjM2RjYzRlOWU4YTEzNDlhOTk1OWQyJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mb3JiZXMuY29tJTI1MkZzaXRlcyUyNTJGc3RldmVuYmVydG9uaSUyNTJGMjAyMCUyNTJGMDklMjUyRjE1JTI1MkZleGNsdXNpdmUtdGhlLWJpbGxpb25haXJlLXdoby13YW50ZWQtdG8tZGllLWJyb2tlaXMtbm93LW9mZmljaWFsbHktYnJva2UlMjUyRiUyNTIzMmQ5ZTU3NmEzYTJh""">yaptı</a>. Başka bir deyişle mevcut varlığının %375.000 üstünde bir miktarı bağışlamış oldu. 89 yaşındaki Feeney, emeklilik dönemine girerken kendisi ve ailesi için kenara yalnızca 2 milyon dolar koymuş durumda. Esasında tüm bu bağışları anonim olarak gerçekleştiren Feeney, Forbes'un merceğine takıldı. Kendisine "hayırseverliğin James Bond'u" lakabını bile takmışlar. &nbsp;</li><li>Bağışlar: Eğitime 3,7 milyar dolar bağışlayan Feeney'nin pastasından 1 milyar dolar, mezun olduğu okul olan Cornell Üniversitesi'ne gitti. ABD'deki idam cezasının kaldırılması için 62 milyon dolarlık hibe yapan iş insanı, Obamacare kampanyaları için 76 milyon dolar ödedi. Vietnam'da halk sağlığı için 270 milyon dolarlık hibe yapan Feeney'nin yaptığı sağlık odaklı yardımlar toplamda 700 milyon doları buluyor. &nbsp;</li><li>Cornell'de turizm ve otel işletmeciliği öğrenen, Avrupa'da ABD vatandaşı denizcilere gümrükten muaf içki satan duayen "Chuck" Feeney hakkında kısa bir <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmNjMyMjJjYzE2Y2JhMDAwOWUzZGRkMiZ1c2VyPTVlNWJlOWZmMDhlZGE3NzU0MjFhZmY4YiZhdXRob3I9NWVjM2RjYzRlOWU4YTEzNDlhOTk1OWQyJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzREM0RVlWWnllSWZ3""">video</a>. &nbsp;</li></ul>Bill Gates: "Chuck, diğer hayırseverlerin izleyebileceği bir yol yarattı. The Giving Pledge'i kurmadan önce onunla buluştuğumu hatırlıyorum. "İnsanları %50'sini vermeye değil, yaşamları boyunca mümkün olduğunca fazlasını vermeye teşvik etmeliyiz," demişti bana. Kimse buna Chuck'tan daha iyi bir örnek olamaz. Pek çok insan onun nasıl bir ilham kaynağı olduğundan bahseder bana. Gerçekten inanılmaz."

Havalimanlarındaki Duty Free'lerin kurucsu eski milyarder Chuck Feeney, 89 yaşında tüm mal varlığını bağışladı ve söylediğine göre "daha mutlu" olamazdı. 

İş dünyası keşişi 

Scream (Çığlık) serisindeki yeriyle dikkatimizi çekmiş olan "ses değiştirme" teknolojisi 2000’lerin başında biraz fütürist kaldığı için unutulmuştu. Yapay zekânın toplum nezdinde yeri de Terminatör filmlerindeki aksiyon dolu profilden nötr ve gündelik hayatı kolaylaştıran bir teknoloji kavramına gelişince bu iki teknolojinin birleşmesi "ses değiştirme" ya da daha doğru bir yaklaşımla "ses taklit etme" teknolojisinin hayatımıza yeniden girmesini sağladı.&nbsp;<ul><li>Cornell Üniversitesi'nin bilgisayar bilimleri departmanı tarafından <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzRjNDQ4ZWVkNTg4MDAwNjFjMTQzZSZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWVmOTExNjhjN2JkMzAwMDA3N2QyZTBlJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmFyeGl2Lm9yZyUyNTJGYWJzJTI1MkYxODA2LjA0NTU4"">yayımlanan</a> iki makalenin pratik <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzRjNDQ4ZWVkNTg4MDAwNjFjMTQzZSZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWVmOTExNjhjN2JkMzAwMDA3N2QyZTBlJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRDBzUjFyVTNnTHpR"">denemeleri</a>, yapay zekâ tabanlı sistemin bir sesi sadece beş saniye dinleyerek klonlamasına olanak sağladı. Hâlihazırda belli seviyede gelişmiş olan ses klonlama teknolojisi çeşitli örnekleriyle beraber telefon uygulamalarında ve özel yapım videolarda yer <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzRjNDQ4ZWVkNTg4MDAwNjFjMTQzZSZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWVmOTExNjhjN2JkMzAwMDA3N2QyZTBlJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy55b3V0dWJlLmNvbSUyNTJGd2F0Y2glMjUzRnYlMjUzRExTaDJ0UTZPeVpz"">almıştı</a>.&nbsp; &nbsp;</li><li>Neden Ünlüler? Ses klonlama teknolojisinin temelinde yapay zekâ yatıyor (evet doğru bildiniz). Yapay zekâ çok geniş bir konsept adı olmasının yanında makine öğrenmesi modeli, temel olarak bir bilgisayarın büyük hacimli verileri alması ve bir metodolojiye bağlı kalarak işlemesinden ibaret. Dolayısıyla bir modelin istenen veya tarif edilen bir işi yüksek verimle gerçekleştirmesi için çok sayıda örnek veriye ihtiyacı var. Tam da bu yüzden bir ünlünün filmlerdeki replikleri, söylediği şarkılar, televizyondan yayımlanmış olan röportajlar ve Youtube gibi kaynaklarda bulunan içerikleri o kişinin sesini; klonlamak için benzersiz bir aday hâline getiriyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>Normalde saatlerce süren ses kayıtlarıyla gerçekleştirilebilen bu klonlama işleminin beş saniyeye kadar inmesinin arkasında yatan metodoloji ise şimdiye kadar toplanmış verilerin sağladığı ses tanıma fonksiyonunun geri beslemeyle verimli bir şekilde yapılanmasına dayanıyor. Yazıdan ses üretimini yapay sinir ağlarını kullanarak oluşturan araştırmacılar, modelin kendisine daha önce öğretilmemiş olan sesleri de algıladıktan sonra konuşma yaratabildiğini belirtiyor. Bunu birbirinden bağımsız üç içerik ile mümkün kılıyorlar &nbsp;</li><li>WaveNet: DeepMind yapay zekâ şirketi tarafından geliştirilen ham ses oluşturucusu. Yapay sinir ağları, verilen dalga şekilleriyle oynayarak gerçekte var olmayan seslerin geliştirilmesini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzRjNDQ4ZWVkNTg4MDAwNjFjMTQzZSZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWVmOTExNjhjN2JkMzAwMDA3N2QyZTBlJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRvd2FyZHNkYXRhc2NpZW5jZS5jb20lMjUyRmhvdy13YXZlbmV0LXdvcmtzLTEyZTI0MjBlZjM4NiUyNTNGZ2klMjUzRDNmNWUxODUzM2ExNg=="">sağlıyor</a>.&nbsp; &nbsp;</li><li>Spektrogram: Ses bilgisinin grafiksel <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmMzRjNDQ4ZWVkNTg4MDAwNjFjMTQzZSZ1c2VyPTVmMTJmNWM0MTM5MzllMDAwODlkZGMxOCZhdXRob3I9NWVmOTExNjhjN2JkMzAwMDA3N2QyZTBlJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnZpYnJhdGlvbnJlc2VhcmNoLmNvbSUyNTJGYmxvZyUyNTJGd2hhdC1pcy1hLXNwZWN0cm9ncmFtJTI1MkY="">gösterimi</a>. &nbsp;</li><li>Birbirinden bağımsız gürültülü seslerden oluşan veri setinin işlenerek bir konuşmacı doğrulama görevi üzerine eğitilmesi sonucu hedeften alınan konuşmayı saniyeler içerisinde referans hâle getirmeye yarayan kodlayıcı ağ sistemi. &nbsp;</li><li>Girilen metinlerden bir spektrogram oluşturan, verilen sesi diziden diziye sentezleyen ağ sistemi. &nbsp;</li><li>Spektrogram üzerinden alınan bilgiyi ses dalgasına dönüştüren kendiliğinden öğrenmesini pekiştiren WaveNet tabanlı ses kodlayıcı. &nbsp;</li><li>Bu üç yapının birbiriyle bağlantısı sonucu oluşan sistem, ilk olarak dinlediği beş saniyelik sesi daha önce dinlediği seslerle ve öğrendiği nüanslarla karşılaştırıyor. Bu eşleşme sonrasında elde edilen uygun denkliklerden yola çıkarak benzer seslerin "fotoğrafları" en doğru model oluşturuluyor. Sesin söylemesi istenen yazı da yine daha önceki ses fotoğraflarından öğrenilerek yeni sese adapte ediliyor. Sonuç olarak da sadece beş saniyelik bilgi zenginleştirilmiş bir verimle çok sayıda cümleyi seslendirebilir hâle geliyor.&nbsp; &nbsp;</li><li>İşte şimdi; favori şarkıcınızın sesiyle arkadaşlarınızı arayıp şarkı söyleyebilmenizin, sesinizi başkalarına hediye edebilmenizin veya telefonda en yakın arkadaşınız sandığınız kişinin aslında başka biri çıkmasının sebebini biliyorsunuz!</li></ul>

Quando

Favori şarkıcınızın sesiyle arkadaşlarınızı arayıp şarkı söyleyebilmenizin arka planı.

Beş saniyede ses klonlamak

Camı kendi ruhunu, hissiyatını yansıtmak için kullanan Fy-Shan Glass Studio’nun kurucusu Felekşan Onar camı kendisini yansıtmak için bir araç olarak kullanıyor. Kendi geçmişini ve hayatınının yansımalarını aktardığı cam odaklı eserleri ile sanatçı 2000’li yılların başından beri aktif olarak üretiyor.&nbsp;Felekşan Onar, Ankara’da doğdu, Söke’de büyüdü ve lise hayatının başlamasıyla İzmir Amerikan Koleji’nde eğitimini tamamladı. Cam ile ilk olarak lise hayatında tanışan Onar, o zamanlar için çoğu sanat dersine karşı sıcak hissetmemesine rağmen camın kendisini rahatlattığını ve keyif aldığını fark etti. Hobi olarak gördüğü cam sanatının aslında ileride onun hayatının bir parçası olacağını bilmiyordu. Cornell Üniversitesi’nde ekonomi ve müzik eğitimini tamamladıktan sonra kendi alanında çeşitli yerlerde faaliyet gösterdi. 2000’li yılların başında girdiği arayış kendisini tekrar cam sanatı ile buluşturdu.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-03-02T19:09:19.129Z.jpeg"><figcaption>Perched</figcaption></figure>Öncelikle, Onar özel bir atölyede çalışmaya başladı. Daha sonra İstanbul Cam Ocağı'nda resmi eğitimini tamamladı. Böylelikle keyif aldığı cam tasarımını hayatının bir parçası haline getirdi. 2003 yılında kendi atölyesi olan Fy-Shan Glass Studio'yu kurdu. O zamandan beri düzenli olarak her türlü cam yapım tekniğinde eğitim alarak kendini geliştirdi; kaynaştırma, çöktürme, fırın dökümü, alev işleme, sıcak şekillendirme ve üfleme, soğuk işleme gibi malzemenin şaşırtıcı niteliklerini Fy-shan Glass Studio adı altında genişletti.Osmanlı’dan beri uğraşılan bir zanaat olan cam, geçmişten bugüne birçok tekniği barındırıyor. Sanatçı da bu alanlarda çalışıp oradaki detayları yakalayarak, kendisinin sanata bakış çerçevesinde yeni yorumlarla hayata geçiriyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-03-02T19:12:17.102Z.jpeg"><figcaption>Perched</figcaption></figure>Beyoğlu’nda bulunan Fy-shan Glass Studio, İstanbul’un en hareketli yerinde, her güne yeniden yeni bir heyecanla başlamasını sağlıyor. Bu bölgede yarınını bilmeyen, yolunu kaybetmiş insanlar ise onun aslında bir ilham kaynağı oluyor. Çalışmalarını sürdüğü böyle bir dönemde daha öncede sergisinin bulunduğu Berlin’de devam etmeye karar veriyor. Bu şekilde sanatının yurt dışında tanınmasına yardımcı olacağını düşünüyor. Bu süreçte aklında olan kuş figürü tam istediği ruhu ve hissi yansıttığından emin olmadığı karışık bir dönemde iken, her gün yolda yürürken insanların yüz ifadeleri orada bulunan belli bir grup insanın aynı Beyoğlu’ndaki gibi yolunu bilmeyen, hayatta bilinmezliği yansıtan yüz ifadeleri ve duruşları ile karşılaşıyor. Bu durum, aslında ona kuş figürünün olması gerektiği ve yansıtmak istediği ruhu bulmasına sağlıyor. Daha önce okuduğu ve çok etkilendiği Louis de Bernières’in Kanatsız Kuşlar eserini günümüzdeki yarınını bilmeyen birçok insanın hayatıyla bağlayarak oluşturmak istediği form olan ‘kanatsız kuş’ figürünün oluşturuyor.Gerçeğe yakın ölçüler kullanarak hayata geçirdiği cam formu için öncelikle çamur kullanan Onar, daha sonra teknik olarak kalıba üfleyerek yapacağı kuşlar için alçıdan modeli oluşturdu ve modelin üzerinden kalıp oluşturarak kuşlarını hayata geçirdi. Çok dayanıklı olmayan alçı kalıbı 4-5 seferde yenileyerek sanatına devam etti. Kuş formlarından oluşan camın sıcak halinde istediği dokunuşları yaparak çeşitli renklerde aynı görünen fakat hepsinin birbirinden farklı küçük detayları olan bir seri oluşturdu.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-03-02T19:13:57.649Z.jpeg"><figcaption>41X</figcaption></figure>Camı aynı biz insanlar gibi kırılgan fakat güçlü bir yapısı olduğunu vurgulan sanatçının eserleri, Victoria &amp; Albert Müzesi, Londra; Pergamon Müzesi, Berlin; Riihimaki Cam Müzesi, Finlandiya; Çağdaş Cam Sanatı Müzesi, Eskişehir, gibi yerlerde yer aldı. En son kişisel sergisi İzmir Arkas Müzesi'nde gerçekleşti. Temanın 'Bin Bir Gece' olması kendisini çok etkileyen bir konu olunca, çocukluğunu hatırlatan bu masalı kendi anıları ile birleştirmeye karar vererek eserini oluşturdu. Serginin gerçekleştiği oda da çocukluğundaki halının ve birkaç objenin serginin bir parçası haline getirerek, çocukluğundaki bin bir gece masallarını dinlemekten zevk aldığı ortamı yaratmaya çalışarak o ruhu yansıttı. Çanaklardan oluşan sergide ışık ve gölge oyunları kullanarak bir enstalasyon yarattı.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2021-03-02T19:14:56.513Z.jpeg"><figcaption>Encode</figcaption></figure>Son olarak, "ESMA" ile cam sanatçısı Felekşan Onar'ın kısa filmi “Murano-İstanbul: 10 Eylül 2019'da Venedik'e Kalan Cam Yapımı Yolculuk II” konulu Venedik Cam Haftası'nda gösterime girdi. 5-13 Eylül 2020 tarihinde gerçekleşen Venedik Cam Haftası için sıcak şekillendirilmiş ve metal döküm kuyruklu soğuk kesilmiş fare figürlerinden oluşan "ENCODE" u yarattı. Şimdiden 2022 planlarını oluşturan sanatçı, sanatsal çalışmaların uzun nefesli düşünmekten geçtiğini vurgulayarak cam ile arasında özel bir bağ olduğunu ve bu malzeme ile kendisinin nefes alıp yaşadığını vurguluyor.

Camı kendi ruhunu, hissiyatını yansıtmak için kullanan Fy-Shan Glass Studio’nun Kurucusu Felekşan Onar camı kendisini yansıtmak için bir araç olarak kullanıyor. Kendi geçmişini hayatını ve şuandaki güncel durumunu aktarmayı amaçlayarak camı bir malzeme olarak kullanmayı tercih eden sanatçı 2000’li yılların başından beri aktif olarak yer aldığı cam eserleriyle bu haftaki Kadınlar Gününe ithafen Tasarlayan Kadınlar başlığımızın altında yer alıyor.

Cornell Üniversitesi ile ilgili hikayeler