Yazan: Doç. Dr. Arzu Baloğlu, Marmara Üniversitesi, IT Uzman Mentör, Denetçi, Yazar.Fosil yakıtların aşırı kullanımı ile tetiklenen iklim değişikliği sorunları, alternatif enerji kaynaklarının önemini açıkça vurgulamaktadır. Yenilenebilir enerjinin kullanımını teşvik eden üç temel faktör; enerji güvenliği, ekonomik etkiler ve günün sonunda karbondioksit emisyonunu zamanla azaltmaktır.OECD (2012) verilerine göre uygun koşullar sağlandığında rüzgâr, en rekabetçi yenilenebilir enerji kaynağı türüdür.Temiz Enerji Teknolojileri kavramı iki şekilde ele alınmaktadır:<ol fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji arzı teknolojileri.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Enerji verimliliği teknolojileri.</li></ol>Enerji arzı teknolojileri, kavram olarak rüzgâr, hidrotermal, akarsu ve güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi için kullanılır. Enerji verimliliği teknolojileri ise enerji verimliliğini artırmak için kullanılır. Örneğin, Kombine ısı ve elektrik santralleri (KIES), sanal santrallar (VS), tüketimi ve performansı doğru bir şekilde ölçen ve yöneten akıllı sayaçlar buna örnektir. Enerji sektörünün dönüştürülmesi ve geleneksel enerjinin yenilenebilir enerji ile değiştirilmesinin, teknolojik değişim ve pazar oluşumu ile ilişkili evrimsel bir süreç olduğuna dikkat etmek gerekir.Yenilenebilir Enerji Tedarik Teknolojileri:Yenilenebilir enerji arzı mevcut yeni teknolojiler ile sürekli olarak artmaktadır. Son yıllarda yapılan büyük yatırımlar ve gelişmiş teknolojiler, ülkelerin yenilenebilir enerjiyi farklı kaynaklardan ve daha uygun maliyet ile üretmesini sağlamıştır. Çeşitli kaynaklardan alınan bilgiye göre ise önümüzdeki yıllarda 100 MW'ın üzerinde yenilenebilir enerji üreten ülke sayısının önemli ölçüde artacağı tahmin edilmektedir.Geleneksel enerji üretimiyle gelen bazı olumsuz ve geri dönüşümsüz dış faktörler nedeniyle, yenilenebilir enerji tedarik teknolojilerinin geliştirilmesi ve teşvik edilmesine çok ihtiyaç vardır. Bu teknolojiler birim üretim maliyeti açısından geleneksel yakıtlara göre uyumsuz olabilir. Ancak çevresel ve sosyal etkiler gibi ilgili dışsal faktörler hesaba katılırsa, uyumlu hale gelebilirler. Ayrıca, ölçek ekonomisinin birim üretim maliyetini düşürmede kilit rol oynayabileceğine dikkat edilmelidir. Üretim ve dağıtım maliyetleri ve teknolojileri, her iki ana enerji türü arasında fazla farklılık göstermez.Hidroelektrik Teknolojileri:Hidroelektrik, dünya çapında elektrik üretiminde kullanılan en büyük yenilenebilir enerji kaynağıdır. Hidroelektrik enerji üretimi OECD verilerine göre son 50 yılda önemli ölçüde artmıştır.Şu anda hidroelektrik geliştirme, yüksek ilk yatırımı (düşük işletme maliyetine rağmen yüksek sermaye maliyeti) ve ortaya çıkardığı çevresel kaygılar nedeniyle zor bir döneme girmiştir. Büyük nüfusların yerinden edilmesi nedeniyle sosyal dengeyi bozmakta ve bu nedenle yerel halk için bazı sorunlar yaratmaktadır. Ayrıca baraj yapımının kalıcı bir yatırım olması, enerji şirketlerinin batık maliyetlerinin çıkarılamaması ve büyük mühendislik çalışmaları sebebiyle çevrenin olduğu kadar yatırımcılar da hidroelektrik santrali inşaatından etkilenmektedir.Öte yandan hidroelektrik tarım, evsel ve endüstriyel kullanım için su temin edebilmesi, temiz olması ve enerji depolama yeteneği olması nedeniyle caziptir.Dünyadaki ilk en&nbsp;büyük kurulu güce sahip hidroelektrik santrali, Brezilya ve Paraguay tarafından ortaklaşa geliştirilen Parana Nehri üzerine kurulmuş olan Itaipu'dur.Santralin ilk kapasitesi, 1984 yılında 12,6 GW iken 2006 yılında 14 GW'a çıkarılmıştır. 2020 yılı itibariyle dünyanın en fazla ikinci enerji üreten barajıdır. Her biri 700 MW sağlayan 20 adet jeneratör ünitesine sahiptir. Dünyanın en büyük hidroelektrik santrali ise Çin de Yangtze Nehri üzerindedir. Bu barajın kapasitesi 22.500 MW'dir.Hidroelektrik santral inşaatı projelerinin yerel ekonomileri canlandırabileceğini iddia edenler vardır. Öte yandan doğanın katliamı, bir başka şekilde kaynaklardan istifade yerine daha çok zarar verme şeklinde düşünenler ve itiraz edenlerin haklı tarafları kaçınılmaz.Rüzgâr Enerjisi Teknolojileri:Günümüzde rüzgâr türbinleri, geleneksel enerji santralleri kadar elektrik üretebilmektedir. Rüzgâr enerjisinde en önemli katkıya sahip ülkeler sırasıyla 62, 47 ve 29 GW kurulu kapasite ile Çin, ABD ve Almanya'dır. Küresel kümülatif rüzgar enerjisi kapasitesi 2023'te 1021 GX'a ulaşmıştır.Fosil yakıtla çalışan sistemlerle ekonomik olarak en çok rekabetçi konumda olan yenilenebilir teknoloji, rüzgâr türbinleridir. Genel olarak yenilenebilir enerji teknolojileri; güneş, rüzgâr ve biyokütle gibi enerji kaynağına göre sınıflandırılır. Fakat her yenilenebilir enerji türünün güneş radyasyonu, kütle çekim &nbsp;kuvvetleri ve radyoaktif bozunmadan kaynaklanan ısı olmak üzere üç temel enerji kaynağından birinden geldiği vurgulanmaktadır. Rüzgâr, hidro, dalga, okyanus termal ve biyokütle enerjisi de dolaylı olarak güneş enerjisiyle üretilmektedir.<img src="https://images.aposto.com/2024/3/1/1714408062590.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.15" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Güneş Enerjisi Teknolojileri:Son birkaç on yılda araştırmacılar, konut, ticari ve endüstriyel tüketim için güneş enerjisinin ekonomik fizibilitesini araştırdılar. Doğal kaynakların sınırlı olması nedeniyle Japonya ve Almanya gibi sanayi ülkeleri, güneş enerjisi gibi alternatif enerji kaynaklarını aramaya yöneldi.1990'ların başlarında Japonya, daha sonra da Almanya güneş fotovoltaiklerinden (PV) büyük ölçekli elektrik üretiminden yararlanmaya başladı. Şu anda, her iki ülke de milyarlarca dolarlık güneş enerjisi sanayi ile güneş enerjisi teknolojilerinin üretiminde öncü konumdadır. Sanayi ihtiyaçları açısından Çin, kapsamlı bir güneş enerjisi kapasitesi geliştirmiş, ucuz işgücü ve devlet sübvansiyonlarından yararlanarak da güneş enerjisi üretim maliyetlerini düşürmüştür.Öte yandan, güneş teknolojilerinin bazı olumsuz etkileri de vardır. Bunlar: binaların estetiği üzerindeki görsel etki, rutin ve kazara kimyasal madde salınımı, arazi kullanımı, büyük PV sistemlerinin ekosistemler üzerindeki etkisi ve güneş termal enerji için gerekli inşaat faaliyetleridir.Güneş PV pazarı, son 5 yılda olağanüstü bir büyüme tanık oldu. Pazar, 2007'de 9.564 MW'tan 2011'de 69.371 MW'a yükseldi. Dünya genelinde güneşten elektrik kapasitesi 2023 yılında 800 gigawatın üzerine çıkmıştır.Rüzgâr enerjisine benzer şekilde, güneş enerjisi de hava koşullarına bağlıdır. Bulutlar ve hava kirliliği gibi hava koşullarındaki değişiklikler güneş enerjisi üretimini etkileyebilir. Güneş enerjisinin sadece gün ışığı saatlerinde kullanılabilir olması nedeniyle rüzgâr ve güneş enerjisi arasında önemli bir fark vardır. Bu nedenle güneş enerjisi üretimi mevsime, konuma ve günün saatine göre değişir.Jeotermal Enerji Teknolojileri:Jeotermal enerji, Dünya'da üretilen ve depolanan bir tür termal enerjidir. Jeotermal enerji, Dünya çekirdeğinde 4.000°C'ye ulaşan ana sıcaklık ile radyoaktif bozunma sonucu oluşur. Kullanım alanlarına ise sıcak su, ısıtma-soğutma, kaplıca, termal turizmi, sera ve gıdaların işlenmesi örnekleri verilebilir.Jeotermal enerjinin erişilebilirliğini ölçmek için tek baskın faktör, jeotermal gradyan değildir. Kayaların geçirgenliği, yüzeye akan ısı hızını belirleyen faktördür ve jeotermal enerjinin kullanımında önemli bir başka ölçüm olarak kabul edilir.&nbsp;Jeotermal enerjinin rüzgâr ve güneş enerjisine göre büyük bir avantajı vardır ki bu da yıl boyunca 7/24 saat kullanılabilir olmasıdır. 73 jeotermal santralinin incelendiği bir araştırmadan elde edilen verilere göre, jeotermal kaynaklar tarafından üretilen CO2 emisyonunun 55 g/kWh olduğu tahmin edilmektedir. Jeotermal sıvı tekrar yer altına enjekte edilirse bu değer sıfıra düşebilir.Dünyada jeotermal elektrik üretiminde ilk 5 ülke ABD (3,722 MW), Endonezya (2,276 MW), Filipinler (1,918 MW), Türkiye (1,710 MW) ve Yeni Zelanda (1,037 MW)'dır. Yine jeotermal ısı ve kaplıca uygulamalarındaki ilk beş ülke Çin, ABD, İsveç, Türkiye ve Japonya'dır. 2015-2020 yılları arasında jeotermal elektrik üretimi büyümesinde Türkiye dünya birincisiydi. 2020-2023 yıllarında ise ABD'nin ardından ikinci sırada yer almıştır.Diğer Yenilenebilir Enerji Kaynakları:Biyokütle, okyanus dalgaları ve gelgitler dâhil olmak üzere bazı başka yenilenebilir enerji kaynakları vardır. Biyokütlenin çok bilinen tanımı bitkiler, insanlar, deniz yaşamı ve hayvanlar tarafından yapılan canlı bitki ve organik atıklar olarak ifade edilebilir.Biyokütleden elektrik, yakıt, kimyasal hammadde gibi çeşitli enerji türleri elde edilebilir. Hammadde olarak biyokütlenin kükürt içeriği kömürden daha düşüktür. Bu nedenle yanma sonucu daha düşük emisyon oluşur.Bu makalede yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimine ana katkılarından dolayı hidro, rüzgâr, güneş ve jeotermal enerjiler kısaca kavram olarak araştırılmış ve paylaşılmıştır.&nbsp;<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sevgili Okuyucularımız,Fütürist Bülten hakkındaki görüş ve önerilerinizi bulten@futurizm.org adresine e-posta atarak bizlere iletebilirsiniz.

Fütürist Bülten

Hidroelektrik, Rüzgar, Güneş ve Daha Fazlası

Yenilenebilir Enerji Teknolojilerine Giriş

Hızla gelişen ve dönüşen dünyamızda 21. yüzyılın en büyük sınavlarının başında iklim kriziyle mücadele geliyor. Küresel karbon salımını azaltmak için en kritik dönüşüm de enerji alanında yaşanıyor. Devletler ve özel sektör, enerjide yeşil dönüşüm için politikalarını aşama aşama devreye sokuyor.&nbsp;İklim kriziyle mücadele adımları kapsamında Türkiye, Paris Anlaşması'na uygun olarak "2053'te net sıfır emisyon" hedefi koydu. Hedefe giden yolda en kritik hamle, dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de yenilenebilir enerji kaynaklarına ilginin ve yatırımların artması.&nbsp;Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi (İPM) tarafından hazırlanan "<a fr-original-style="" href="https://ipc.sabanciuniv.edu/Content/Images/CKeditorImages/20231121-08115095.pdf" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Türkiye'nin Karbonsuzlaşma Yol Haritası-3: Dönüşümün Takvimi ve Coğrafyası (2020-2050)</a>" başlıklı rapora göre, Türkiye'nin sera gazı emisyonları 1990'dan bu yana %157 artarak 564 milyon tona ulaştı. Türkiye'nin toplam sera gazı emisyonunun %80'inin karbondioksit (CO2) emisyonu olduğuna ve karbon emisyon miktarının 452 milyon ton olduğuna işaret eden rapora göre Türkiye, dünya karbon emisyonu sıralamasında 175 ülke arasında 13. sırada bulunuyor.Peki yenilenebilir enerji yatırımlarında Türkiye ne durumda, hangi adımların atılması gerekiyor?Yenilenebilir enerji kaynaklarına elektrik üretimi için yatırım yapan şirketlerinin oluşturduğu çatı kuruluş Enerji Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök ile söyleşimizde Türkiye'nin röntgenini çektik. <h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye, yenilenebilir enerji yatırımlarında hangi noktada?&nbsp;</h3>Türkiye'de yenilenebilir enerji yatırımlarının nereye geldiğine öncelikle genel Türkiye kapasitesi içindeki yerini inceleyerek bakmak gerekir. Bunu yaparken lisanslı ve lisanssız olarak ikiye ayırarak incelemenin daha doğru sonuç vereceğine inanıyorum.Verileri incelediğimizde, 2021-2024 yılları arasında kapasitede yüksek azalış yaşayan bir enerji kaynağı bulunmamaktadır. Tüm enerji kaynaklarında ya istikrarlı bir artış ya da sabit bir kapasite görülmektedir.Ancak bazı kaynaklarda yıllık bazda küçük dalgalanmalar görülebilir. Örneğin, bazı fosil yakıt bazlı kaynaklarda oranlar bakımından dalgalanmalar yaşanmıştır. Fakat bu fosil yakıt bazlı kaynaklardaki dalgalanmalar uzun vadede gözle görülür bir azalışa işaret etmemektedir. Bir başka ifade ile karbon sıfır hedefleri için daha alınacak çok yol olduğunu söylemeliyiz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Fosil yakıt bazlı kaynaklardan enerji üretiminde ne durumdayız?</h3>Bu kaynakların yıllara göre toplam kapasite içindeki oranlarına bakacak olursak doğalgaz 2021'de toplam kapasitenin %28,71'ini oluştururken 2024'te bu oran %26,17'ye düşmüştür. Bu, doğalgazın toplam enerji kapasitesi içindeki oranında azalma olduğunu göstermesine rağmen unutulmaması gereken bir husus var: Doğalgaz karbon sıfır hedefine ulaşımda geçiş kaynağıdır. Doğalgazın azalışından ziyade kömür bazlı kaynakların azalması şu aşamada daha önemlidir.Barajlı hidrolik kapasitelerine gelince 2021'de %25,67 oranına sahipken, 2024'te %24,54'e düşmüştür. Bunun sebebinin barajlı hidrolik kaynakların Türkiye’de doğal sınırlarına ulaşması olduğunu söyleyebiliriz.&nbsp;İthal kömüre baktığımızda ise 2021'de %11,33 olan bu oranın, 2024'te %10,76'ya düştüğü gözlenmektedir. Linyitte ise 2021'de %10,06 olan oranın 2024'te %10,57'ye yükseldiğini göreceğiz. Türkiye, maalesef kömürden elektrik üretiminde Polonya’yı geride bırakarak Avrupa’da ikinci sıraya yerleşti. Aynı zamanda kömürden elektrik üretiminde dışa bağımlılık artmaya devam etti.&nbsp;Fosil yakıt bazlı ve hidrolik kaynaklar gibi geleneksel enerji kaynaklarının oranlarında da azalma yaşandı. Ancak bu azalma, yeni enerji kaynaklarının (özellikle güneş ve rüzgar gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının) artışıyla dengeleniyor. Bu da Türkiye'nin enerji karışımında yenilenebilir enerjilere doğru bir kaymayı yansıtıyor.Oransal olarak baktığımızda azalan konvansiyonel üretimin yerini yenilenebilir enerjinin aldığını görüyoruz.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de yenilenebilir enerji kapasitesinde hangi kaynaklar ön plana çıkıyor?</h3>Yıllara göre lisanslı yenilenebilir elektrik üretim kaynaklarının kapasite gelişimini incelediğimizde özellikle güneş, jeotermal ve rüzgar enerjisi kaynaklarının önemli değişiklikler gösterdiğini görüyoruz.2021'den 2024'e kadar, rüzgar enerjisi kapasitesi 8.936,54 MW'dan 11.788,47 MW'a yükseldi. Bu artış, 2.851,93 MW'lık bir mutlak artışa karşılık geliyor. Lisanslı yenilenebilir enerji kaynakları arasında en yüksek MW bazında artışı, rüzgar enerjisi sağladı. Yüzdesel olarak, toplamda %31,91'lik bir artış yaşandı.&nbsp;Ama duruma bir başka açıdan da bakmak lazım: 2008 yılından bugüne kadar Türkiye’de her yıl ortalama 730 MW rüzgar enerjisi santrali kurulmasına ve 2021 yılında 1,7 GW’lık yeni kurulumla rekora ulaşmasına rağmen, sektörde son iki yılda hızlı bir şekilde yavaşlama görülmektedir. 2023’te sadece 411 MW’lık yeni kurulum yapıldı. 2023 yılında rüzgar kurulu gücüne eklenen bu kapasite, aynı zamanda son 13 yılın en düşük yıllık kurulumu oldu. Maliyetlerdeki azalışlara rağmen yeni YEKA RES’lerin ihalelerinin olmaması bu azalışta önemli sebeplerden.Jeotermal hakkında konuşacak olursak 2021'den 2024'e kadar, jeotermal enerjinin kapasitesinin 1061.57 MW'dan 1.691,34 MW'a yükseldiğini söyleyebiliriz. Bu, 629,77 MW'lık mutlak bir artışa karşılık gelir. Yüzdesel olarak ise %59,32 artış yaşanmış. İstikrarlı bir artış göstermiş, ancak diğer kaynaklar kadar büyümemiş. Bunun sebebini, yatırım maliyetinin diğer kaynaklara göre daha yüksek olmasına ve yatırım sürecinin daha uzun olmasına bağlayabiliriz.Güneş enerjisi kapasitesi&nbsp;2021'de 445.85 MW'dan 2024'te 1668.81 MW'a yükseldi. Bu, toplamda 1222.96 MW'lık bir artışa karşılık gelir ve %274,3'lük bir artış anlamına gelir. Ne var ki lisanslı GES kapasitesi oransal olarak yüksek görülmesine rağmen mutlak artışı son 4 senede sadece yaklaşık 1200 MW’tır. Bunun çoğu da 2021 yılında 373,87 MWm, 2022 yılında da 560,96 MWm ve 2022 yılı sonu itibarıyla 1.000 MWm güce ulaşan YEKA 1 GES projesinin devreye alınmış olmasından kaynaklanıyor.&nbsp;Halbuki 2021 ve 2022'de toplamda 2000 MW GES YEKA ihalesine çıkıldı. Başka bir ifadeyle YEKA 1 GES’i çıkaracak olursak&nbsp;sadece lisanslı GES’lerde son 4 senede yaklaşık 600 MW’lık bir artış olduğunu görürüz. Bu da YEKA GES 3 ve GES 4 ihalelerinde dağıtılan kapasitelerin neden hâlâ sisteme bağlanmadığının araştırılmasını gerektiriyor.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de yenilenebilir enerjide atılması gereken politika adımları neler olabilir?</h3>Öncelikle ihale sistematiğinde değişiklik yapılması gerektiğine inanıyoruz. Rakamlar ortada, bu sistematikle dağıtılan kapasitelerin zamanında devreye alınması mümkün olmuyor.Bunun yanı sıra özellikle yerel yönetimler nezdindeki işlemlerin konunun uzmanı olan Bakanlık tarafından yapılması esas olmalı. Diğer taraftan yenilenebilir enerji santralleri için özel düzenlemeler getirilmeli; nevi şahsına münhasır bu kuruluşların standart yapılar için getirilmiş düzenlemelere maruz bırakılmasının önüne geçilmeli.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Güneş enerjisi özelinde neler yapılabilir?</h3>Güneş enerjisi sanayisinin gelişerek dünyada hak ettiği yere gelmesi arzu ediliyorsa marka hakkının yetkisiz kullanımı gibi eylemlerin, ticari değerlerin ve itibarın zedelenmesine neden olmasının önüne geçilmelidir. Zira biz yatırımcılar sadece marka hakkı ihlal edilen için değil ama bu tip eylemlerin günün sonunda piyasanın gelişimine de menfi yönde etki ettiğini bugüne kadar hep deneyimledik.Önemli olan hem yenilenebilir enerji sanayisi hem de enerji üretimi için güvenilir ve istikrarlı bir piyasanın oluşturulması.Lisanslı GES’ler patinaj yaparken lisanssız GES kurulumları rekordan rekora koşuyor. 2023 yılı sonu itibarıyla mevcut GES kapasitesinin %85’i lisanssız santrallerden oluşurken 2023 yılındaki yeni kurulumların %90’ı (1,8 GW) lisanssız santrallerden kaynaklandı. Yeri gelmişken lisanssız GES kurulumuna burada değinmek gerekiyor.Farklı sektörlerden çok sayıda şirket öztüketim amaçlı lisanssız GES kurulumu yapıyor. EPDK, 2023 sonu itibarıyla lisanssız GES başvurularının 35 GW seviyesine ulaştığını belirtti. Elektrik enerjisi maliyetlerinde oluşan dalgalanmalar, AB Yeşil Mutabakatı çerçevesi altında uygulamaya giren Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması ve lisanssız üretim tesislerinin tüketim noktasından farklı görevli tedarik şirketi bölgesi sınırları içinde kurulmasının önünün açılması 2023 yılında lisanssız üretime olan ilgiyi artırıyor.

Pareto

Küresel iklim kriziyle mücadelede enerjide dönüşüm büyük önem taşıyor. Peki Türkiye enerjide yeşil dönüşümün neresinde? Enerji Yatırımcıları Derneği (GÜYAD) Başkanı Cem Özkök ile Türkiye'nin yenilenebilir enerji yatırımlarını konuştuk.

GÜYAD Başkanı Özkök: Türkiye, enerjide yeşil dönüşümün neresinde?


• BIST 100 endeksi günü 150,1 milyar TL’lik işlem hacmi ve %2,12 değer kazancıyla 8.333 puandan kapattı. Güne yatay bir açılışla başlayan ve gün içinde 8.400 puan civarında seyreden endeks, kapanışa doğru gelen sert satışlar neticesinde 8.300 seviyesine kadar geriledi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Endekste haftalık artış %1,45 düzeyinde olurken aylık kazanç %2,36; yılbaşından bu yana kazanç ise %51,26 seviyesinde yer aldı.</li></ul>Sektörler: Günün en çok değer kazanan sektörel endeksi %4,96 artış gösteren BIST Spor Endeksi (XSPOR) oldu. BIST Bankacılık Endeksi (XBANK) günü %1,56 değer kaybıyla tamamlarken BIST Sanayi Endeksi (XUSIN) ise %2,03 azalış gösterdi.Kazananlar: BIST 100’e dahil olan şirket payları arasından günün en çok kazananları sırasıyla Kayseri Şeker (KAYSE), CW Enerji (CWEN), AlbarakaTürk (ALBRK), Karsan Otomotiv (KARS) ve Qua Granit (QUAGR) payları oldu.İşlem görenler: BIST 100’e dahil şirket payları içinden günün en çok işlem hacmine sahip olanları sırasıyla Türk Hava Yolları (THYAO), Tüpraş (TUPRS), Petkim (PETKM), Zorlu Enerji (ZOREN) ve Ereğli Demir Çelik (EREGL) payları oldu.

Aposto Gündem

Enerji piyasasına dair tartışmalar, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından çok daha karmaşık ve farklı bağlamlarda ele alınıyor. Avrupa özelinde Rusya doğal gazına olan bağımlılığın azaltılması ana gündem olurken, artan enerji fiyatları da –özellikle tüketiciler tarafında– hayatımıza dokunan önemli bir değişken olarak takip ediliyor.Bu kapsamda hem dünyada hem de Türkiye’de tartışmaya açılan önemli bir kavram, "enerji yoksulluğu".<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nedir? Enerji yoksulluğu, enerji faturalarının tüketicilerin gelirinin yüksek bir yüzdesini oluşturması veya hane halklarının enerji tüketimini sağlıklarını ve esenliklerini olumsuz etkileyecek bir dereceye kadar azaltmaları gerektiğinde <a fr-original-style="" href="https://energy.ec.europa.eu/topics/markets-and-consumers/energy-consumer-rights/energy-poverty-eu_en#:~:text=Energy%20poverty%20occurs%20when%20energy,their%20health%20and%20well%2Dbeing." style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ortaya çıkıyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nasıl ölçülür? Enerji yoksulluğu yere ve zamana göre değişen çok boyutlu bir kavram olmakla ve farklı biçimlerde tanımlanabilmekle <a fr-original-style="" href="https://www.emo.org.tr/ekler/36be4fedbd65c97_ek.pdf?dergi=1291" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">birlikte</a>; yapılan çalışmalara göre toplam bütçesinin %10’undan fazlasını elektrik gideri için ayıran hanehalkları elektrik yoksulu; enerji harcamaları (elektrik+su+doğal gaz) yıllık bütçesinin %25’ini aşan haneler ise enerji yoksulu olarak <a fr-original-style="" href="https://www.gazbir.org.tr/uploads/page/Dunyada_ve_Turkiye_de_Enerji_Yoksullugu_Gorunumu.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">adlandırılıyor</a>.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli?&nbsp;Sağlığımızı garanti altına almak –yeterli düzeyde ısıtma, soğutma ve aydınlatmaya ulaşmak– ve temelde insana yaraşır bir yaşam standardına sahip olmak için enerjiye erişimimizin belirli standartların üzerinde olması gerekiyor.</li></ul><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Enerji yoksulluğunun nedenleri ve boyutları</h2>Küresel enerji fiyatları salgın sonrası toparlanma, fosil yakıtlara olan bağımlılık ve enerji talebi ile arzı arasındaki uyumsuzluk gibi birçok farklı faktöre bağlı olarak yükseliyor. Konuya daha analitik açıdan yaklaşan çalışmalarda hane halklarını enerji yoksulluğuna sürükleyen nedenler olarak ise düşük hane halkı gelirleri, yüksek enerji fiyatları ve konutların düşük enerji etkinliği de değerlendiriliyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Nature Energy’de yayımlanan ve 116 ülkede 201 harcama grubunun kapsandığı bir araştırmanın sonuçları, hanehalklarının toplam enerji maliyetlerinin %113’e ulaşan oranda arttığını <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/haber/artan-enerji-maliyetleri-141-milyona-yakin-kisiyi-asiri-yoksulluga-itebilir,1093243" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>. Enerji maliyetindeki artışın dünya ortalamasının üzerinde olduğu 19 ülke bulunuyor ve enerjiye bağlı olarak gıda ve diğer diğer kalemlerdeki artış da eklendiğinde, dünya genelinde 141 milyon kişinin aşırı yoksulluğa sürüklenebileceği ifade ediliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Uluslararası Enerji Ajansı’nın geçtiğimiz yıl paylaştığı verilere göre 2030 yılında 1,4 milyar kişinin elektriğe erişimin olmayacağı ve kırsal kesimde yaşayan her 4 kişinin birinin elektriksiz yaşamaya devam edeceği bekleniyor. Bu durum özellikle düşük gelirli ülkeler için büyük bir tehdit oluşturuyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Avrupa Birliği (AB) özelinde bakarsak da 2018-2022 döneminde enerji fiyatlarındaki (doğal gaz, sıvı yakıtlar ve elektrik) ortalama artış %41 <a fr-original-style="" href="https://www.haberturk.com/enerji-yoksullugu-cekenler-artiyor-3536850" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">seviyesinde</a>. 2021 yılında yaklaşık 30 milyon kişi (AB nüfusunun %8’i) evini yeterli düzeyde ısıtamadığını <a fr-original-style="" href="https://energy-poverty.ec.europa.eu/about-us/news/inability-keep-home-adequately-warm-indicator-it-enough-measure-energy-poverty-2023-02-03_en" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>. Evini ısıtamayan hanelerin oranları İspanya’da %14,2’ye, Portekiz’de %16,4’e, Kuzey Makedonya ve Bulgaristan’da %24’e, Arnavutluk’ta ise 36’ya ulaşıyor.&nbsp;</li></ul>Enerji yoksulluğu, beraberinde kamuoyunun artan tepkisini de getiriyor. Sosyal refah mekanizmalarının kısıtlı olduğu ülkelerde yaşanan toplumsal sorunların maliyeti çok daha yüksek oluyor. Bu noktada çözüm olarak, genellikle, sosyal yardımlar tartışmaya açılıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Türkiye’de enerji yoksulluğu</h2>Türkiye bağlamında tartışıldığında enerji sektöründe dışa bağımlılığımız, döviz kurundaki yükseliş ve artan enerji fiyatları; tüm sektörler genelinde ve hane halklarında yüksek fiyatla enerji tüketiminin önünü açıyor. Bugün Türkiye’de yoksulluk sınırı 33 bin 752 TL seviyesinde seyrederken; her yedi haneden birinin faturasını ödeyemediği, 2019’da uygulamaya konan Elektrik Tüketim Desteği’nin kapsadığı hane sayısının da üç sene içinde 1,3 milyondan 3,7 milyona çıktığı <a fr-original-style="" href="https://www.birgun.net/haber/enerji-yoksuluyuz-433091" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">belirtiliyor</a>.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2018-2020: Her ne kadar Karadeniz gazının devreye alınmasının –konutların bir aylık doğalgaz faturasının devlet tarafından karşılanacağının ve bir yıl boyunca 25 metreküp doğal gaz için de para alınmayacağının açıklanması– <a fr-original-style="" href="https://medyascope.tv/2023/06/02/erdoganin-secim-vaadi-olan-ucretsiz-dogalgaz-emeklinin-ve-memurun-cebinden-cikacak/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etkisiyle</a> enerji fiyatları mayıs ayında %21 ile yüksek oranda <a fr-original-style="" href="https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/34f4d523-349b-4eb4-9d13-22db53014dba/afiyatmayis23.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-34f4d523-349b-4eb4-9d13-22db53014dba-oyfwmaH" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerilese</a> de; özellikle 2018 sonrasında enerji tarifelerindeki artışlar büyük tepki toplamıştır. 2018-2020 döneminde elektrik tarifeleri %82 oranında artış gösterirken aynı dönemde nominal asgari ücretlerdeki artış ise %65 ile bu oranın gerisinde kalmıştır.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">2020 sonrası: Pandemi koşullarında yaşanan gelir kayıpları nedeniyle 2021 yılında hükümet elektrik tarifelerinde dördüncü dönem artışını yapmamış ve böylece elektrik tarife artış endeksi, enflasyon endeksinin gerisine <a fr-original-style="" href="https://www.emo.org.tr/ekler/36be4fedbd65c97_ek.pdf?dergi=1291" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">düşmüştür</a>. Ancak 2022 yılında yapılan yüksek oranlı zamlarla, vergiler dâhil, mesken elektrik fiyatları 8 kWh ve altı için %37 oranında; 8 kWh üstü için ise %106 oranında artmıştır. 2022 Haziran ayında yapılan zamlarla da mesken elektrik fiyatlarındaki artış, enflasyonun üzerinde seyretmiştir.&nbsp;</li></ul>Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de enerji yoksulluğu karşısında alınan geniş kapsamlı önlemler olarak sosyal yardımlar öne çıkıyor. Fakat 2019 yılındaki elektrik tüketim desteğine rağmen 2021 yılında 2 milyon 971 bin abonenin elektriği kesilmiş ve elektrikte ödenmeyen borç miktarı 850 milyon 141 bin 98 TL olarak gerçekleşiyor. Bu tabloya bir de doğal gaz tarafı eklendiğinde; aynı yıl doğal gazı kesilen abone sayısı da 1 milyon 78 bin olarak gerçekleşiyor. Bu durum, sosyal yardımlara karşılık gerçek yoksul sayısının çok daha yüksek olmasından kaynaklanıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Çözüm nerede?</h2>Yukarıda da bahsedildiği üzere enerji yoksulluğunun yapısal sebepleri arasında düşük gelir düzeyi, yüksek enerji fiyatları ve konutların enerji etkinliği yer alıyor. Ülkelerin ekonomik ve sosyal yapılarına bağlı olarak enerji yoksulluğunun farklı biçimleri öne çıkabiliyor ve çözüm yolları da bu doğrultuda şekillenebiliyor.&nbsp;Bu noktada tartışmaya açılan bir başlık da yenilenebilir enerjinin rolüne dair. İklim değişikliği ve sürdürülebilir kalkınma perspektifinden ele alındığında yenilenebilir enerji kaynakları, iklim değişikliği ile mücadelenin yanı sıra hem milyonlarca insana enerjiye erişim imkanı sağlanmasının hem de haneler içindeki ısı konforunun uygun maliyetlerle artırılmasının önemli bir aracı olarak <a fr-original-style="" href="https://www.indyturk.com/node/589981/d%C3%BCnya/ye%C5%9Fil-enerji-enerji-yoksullu%C4%9Funa-%C3%A7are-olabilir-mi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">değerlendiriliyor</a>. Enerji fiyatlarını düşürüp küresel nüfusa fayda sağlayabilecek merkeziyetsizleştirilmiş ve daha dayanıklı bir enerji sistemi vaat ediyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yenilenebilir enerji kapasitesindeki artışın enflasyonda yaratacağı düşürücü etkinin yanında ithal yakıt maliyetlerini de önemli bir biçimde azaltabileceği ortaya konuyor. Sürdürülebilir Ekonomi ve Finans Araştırmaları Derneği tarafından yayımlanan <a fr-original-style="" href="https://sefia.org/arastirmalar/artan-elektrik-fiyatlari-ve-yenilenebilir-enerji-kaynaklarinin-piyasaya-etkisi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporda</a> belirtildiği üzere; bugün 19 gigavat olan güneş ve rüzgâr kurulu gücümüzün 36 gigavat olması durumunda serbest piyasadaki elektrik fiyatının 2021 yılı için %3,5, 2022’nin ilk altı ayı için ise %11,8 daha düşük olması öngörülüyor. Temmuz 2022 itibarıyla enflasyonda 7 puana varan gerileme sağlanabileceği belirtiliyor. 2022’nin ilk yarısında enerji ithalatının 3,3 milyar dolar düşeceği hesaplanıyor. 2022 yılı genelinde 13,4 milyon ton CO2 eşdeğeri karbon azaltımı yapılacağı ifade ediliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Öte yandan Solar3GW’nin yayımladığı basın bülteninde de 2020 yılından bu yana tüm dünyada güneş ve rüzgar yatırım maliyetlerinin kömür yatırımlarından daha düşük olduğu vurgulanıyor. Yapılan analizde geçtiğimiz 10 yılda planlanan güneş ve rüzgâr enerjisi kapasitesinin tamamının hayata geçirilebilmesi durumunda tüm kapasitenin iki katına çıkabileceği ve buna bağlı olarak da elektrik üretim fiyatının bugüne kıyasla %25 daha düşük olacağı ifade ediliyor.</li></ul>

Dünya genelinde 141 milyon kişi aşırı yoksulluğa sürüklenebilir

Enerji tartışırken atlanmaması gereken bir başlık: Enerji yoksulluğu

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) <a fr-original-style="" href="https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/06/20230606-2.htm" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Enerji Sektöründe Siber Güvenlik Yetkinlik Modeli Yönetmeliği</a>, 6 Haziran 2023'te Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.Detaylar: Enerji sektöründe kullanılan endüstriyel kontrol sistemlerinin siber güvenliğini sürekli olarak gelişen ihtiyaç ve tehditlere göre iyileştirmeye, asgari kabul edilebilir güvenlik seviyesini tanımlamaya ve bu kontrol sistemlerinin siber dayanıklılığına, yeterliliğine ve olgunluğuna ilişkin usul ve esaslar belirlendi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yönetmelik, elektrik iletim ve dağıtım lisansı sahibi, geçici kabulü yapılmış ve işletmedeki kurulu gücü 100 megavat elektrik ve üzeri lisansa sahip her bir elektrik üretim tesisi, boru hattıyla iletim yapan doğal gaz iletim lisansı, sevkiyat kontrol merkezi kurmakla yükümlü doğal gaz dağıtım lisansı, depolama lisansı (LNG, yer altı), ham petrol iletim lisansı ve rafinerici lisansı sahibi tüzel kişilerden oluşan kuruluşların endüstriyel kontrol sistemlerinin güvenliğine ilişkin uygulanacak hükümleri kapsayacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Organize Sanayi Bölgesi dağıtım ve üretim lisansı sahipleri ise kapsam dışında tutulacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yetkinlik modeli kapsamında üç temel yetkinlik seviyesi belirlenirken, yükümlü kuruluşların sahip olmaları gereken yetkinlik seviyesi, EPDK tarafından belirlenen sektörel kritiklik dereceleriyle tespit edilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kurum tarafından yapılacak güncellemelerle 3 yıllık periyotlarda kontrol maddeleri ve kontrol maddeleri için tespit edilen yetkinlik seviyeleri değiştirilebilecek.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">"Yetkinlik modeli" uygulama yükümlülüğü, Kurum tarafından kritiklik dereceleri belirlenip yükümlü kuruluşlara tebliğ edildiğinde başlayacak.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yönetmelik kapsamında denetim yapma yetkisi verilen firmaların unvanları, Kurumun internet sitesinde yayımlanacak.</li></ul>Ek olarak:&nbsp;Enerji Sektöründe Kullanılan Endüstriyel Kontrol Sistemlerinde Bilişim Güvenliği Yönetmeliği yürürlükten kaldırıldı.

Pareto Mevzuat

Enerji sektöründe kullanılan endüstriyel kontrol sistemlerinin dayanıklılığı, yeterliliği ve olgunluğuna ilişkin esaslar belirlendi

Enerji sektörüne siber güvenlik yönetmeliği

Uluslararası Enerji Ajansı’nın (IEA) Yenilenebilir Enerji Piyasa Güncellemesi <a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/renewable-energy-market-update-june-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">raporuna</a> göre yenilenebilir enerji kapasitesindeki büyümenin bu yıl –yüksek fosil yakıtları ve enerji güvenliği endişelerine bağlı olarak– geçen yıla göre %30’un üzerinde artması <a fr-original-style="" href="https://www.iklimhaber.org/iea-yenilenebilir-enerji-kapasitesinde-bu-yil-rekor-buyume-bekleniyor/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bekleniyor</a>.&nbsp;Rapor, yenilenebilir enerji piyasasında büyümenin önümüzdeki yıl da devam edeceğini ve dünyanın toplam yenilenebilir elektrik kapasitesinin Çin ve ABD'nin toplam güç üretimine eşit olan 4.500 gigavata (GW) yükseleceğini söylüyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Ana senaryo: Rapordaki ana senaryoya göre, yenilenebilir enerjide bu yıl beklenen 440 gigavatlık artış, bugüne kadar yıllık bazda kaydedilen en büyük büyüme olacak. Temiz enerjide devreye alınacağı öngörülen yeni kapasite, Almanya ve İspanya’nın toplam elektrik kurulu gücünün üzerinde.</li></ul><img src="https://images.aposto.com/2023/5/1/1685924347894.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.72" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Öte yandan, söz konusu genişleme, dünyanın başlıca pazarlarında yaşanıyor. Enerji krizi karşısındaki konumuna bağlı olarak; yenilenebilir enerji kaynakları, Avrupa'daki büyümesini hızlandırıyor. Yeni politika önlemleri, önümüzdeki iki yıl içinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Hindistan'da&nbsp;önemli artışları destekliyor. Çin, lider konumunu sağlamlaştırıyor. Hem 2023 hem de 2024'te küresel yenilenebilir enerji kapasitesindeki genişlemenin %55'ini Çin'in oluşturması bekleniyor.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dönüşüme güneş ve rüzgâr öncülük ediyor</h2>IEA İcra Direktörü Fatih Birol, küresel enerji krizinin, yenilenebilir enerji kaynaklarının güvenli ve uygun fiyatlı olduğunu da daha belirgin hâle getirdiğini vurguluyor. Mevcut değişim karşısında, politikaların da değişen pazar koşullarına uyum sağlaması gerektiğinin, elektrik şebekelerinin güneş ve rüzgârın potansiyelinden faydalanılarak genişletilmesi gerektiğinin altını çiziyor.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Güneş:&nbsp;Güneş enerjisindeki yeni kapasitenin, bu yıl sonunda yenilenebilir enerjideki toplam kapasite artışının %65’ini oluşturması bekleniyor. Yüksek elektrik fiyatları nedeniyle özellikle çatı tipi güneş enerjisi santrallerinin kurulumunun, bu büyümenin itici gücü olacağı belirtiliyor. Veriler, dünyanın 2030 yılına kadar, IEA'nın 2050 Net Sıfır Emisyon Senaryosu'nda öngörülen, güneş enerjisi üretim kapasitesine ulaşacağını gösteriyor.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Rüzgâr:&nbsp;Rüzgâr enerjisinde son birkaç yıldır yaşanan aksamanın bu yıl aşılacağı ve karasal rüzgâr enerjisinde %70 artışla 107 gigavat ilave kapasitenin devreye alınacağı belirtiliyor. Bu rakam, rüzgâr enerjisinde tüm zamanların en yüksek kapasite artışının yaşanacağı anlamına geliyor. Bu genişlemenin geleceği, hükümetlerin sağlayacağı politika desteği ile ilişkilendiriliyor. Güneşin aksine, rüzgâr türbini tedarik zincirindeki genişlemenin, emtia fiyatlarındaki artışa bağlı olarak, orta vadede artan talebi karşılayacak kadar hızlı olmayacağının da altı çiziliyor.</li></ul><h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Diğer önemli gelişmeler</h2>Avrupa'daki yenilenebilir kapasite ilavelerine ilişkin tahmin, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden öncesine kıyasla %40 yukarı yönlü revize edildi. İşgal, birçok ülkenin Rus doğal gazına olan bağımlılıklarını azaltmak için güneş ve rüzgâr kullanımını artırmasına yol açmıştı. Yüksek elektrik fiyatlarının küçük ölçekli çatı tipi güneş enerjisi sistemlerini mali açıdan daha cazip hale getirmesi ve özellikle Almanya, İtalya ve Hollanda olmak üzere önemli Avrupa pazarlarında artan politika desteği de bu süreci destekledi.Yeni kurulan güneş enerjisi ve rüzgâr kapasitesinin, daha pahalı olan fosil yakıt üretiminin yerini alarak 2021-2023 döneminde Avrupa Birliği elektrik tüketicilerine 100 milyar euro tasarruf sağladığı tahmin ediliyor. Öte yandan, Avrupa'daki toptan elektrik fiyatlarının, ek yenilenebilir kapasite olmasaydı 2022 yılında %8 daha yüksek olacağı ifade ediliyor.&nbsp;Rüzgâr ve güneş enerjisinin rekabet gücü geçen yıldan bu yana iyileşirken, hükümet politikalarının değişen piyasa koşullarına, özellikle de 2022'de %16'lık rekor bir taleple düşük talep gören yenilenebilir enerji ihalelerine uyum sağlaması gerekiyor.

SEFiA İklim Gündemi

2023 yılında yenilenebilir enerji kapasitesindeki büyümenin, geçen yıla kıyasla %30’un üzerinde artması bekleniyor.

Güneş ve rüzgâr öncülüğünde rekor kapasite artışı

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ezgi-eyl%C3%BCl-hasvatan-gavas-4aa9b2a1/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ezgi Eylül Hasvatan Gavas</a>Enerji emtiası son birkaç yılda olağanüstü fiyat artışları kaydetti. Bunun sebepleri arasında pandemi, Rusya-Ukrayna Savaşı ve doğalgaz krizi başı çekiyor. Enerji fiyatlarının öngörülememesi, işletmelerin en büyük sorunlarından biri olarak karşımıza çıkıyor. Enerji maliyetlerini öngöremeyen şirketler kârlılığını ve nakit akışını&nbsp;yönetemiyor. Enerjide dışa bağımlılığa bağlı olarak ortaya çıkan ve öngörülemeyen enerji maliyetleri, şirketleri kara kara düşündürüyor.&nbsp;Peki, ne yapmalı? Özellikle enerji yoğun sektörlerde enerji tasarrufu, doğru enerji yönetimi ve sürdürülebilirlik nasıl sağlanabilir?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">GES’lere talep arttı, EPDK düzenleme yaptı</h2>Yenilenebilir enerji yatırımları, özellikle küçük, orta ve büyük ölçekli işletmelerin (KOBİ'ler) gündeminde yer alıyor. Kanunlar ve yönetmelikler, elektrik tüketicilerine kendi elektriklerini üretme hakkı veriyor. Birçok şirket, bu hakkını sonsuz bir kaynak olan güneş ile kullanıyor. Enerji sektörünü düzenleyen Enerji Piyasasını Düzenleme Kurumu (EPDK), ilk etapta herhangi bir dağıtım şirketinde tüketim noktası bulunan X bir şahıs ya da tüzel kişiye aynı dağıtım bölgesi içerisinde 1 MW’a kadar Güneş Enerjisi Santrali (GES) kurma hakkı verdi, böylece GES’lere yönelik yoğun bir talep oluştu. Kısa sürede çok sayıda güneş enerjisi santrali inşa edildi. Bir süre sonra enerji dağıtım şirketleri trafo merkezlerinde kapasite kalmadığı için başvuruları reddetmeye başladı.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/0/1682251169102.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bu dönemlerde satış yönünde herhangi bir limit yoktu ve satılan elektrik için döviz cinsinden 10 yıllığına alım garantisi veriliyordu. Bu sürecin aslında olumsuz bir yanı daha vardı; santral yapılırken şirketin ne kadar tükettiğine bakılmıyordu. Birkaç küçük elektrik aboneliği ile aynı dağıtım bölgesinde devasa bir elektrik üreticisi olunabiliyordu. Aslında ana amaç; elektrik tüketicilerinin kendi tüketimlerini aynı noktada, aynı nokta olmazsa aynı dağıtım bölgesinde sıfırlamasıydı.Günümüzde ise durum daha farklı bir hâl aldı. 2022 yılında yönetmelikte yapılan değişikliklerle satış yönünde limitler getirildi. Buna göre günümüzde,&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bir önceki takvim yılında tüketilen elektrik kadar satış yapılabiliyor,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Sözleşme gücünün en fazla iki katı büyüklüğünde santral kurulabiliyor,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Satış yönünde döviz cinsinden değil, tarife fiyatından fatura kesilebiliyor,</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En önemlisi de sadece aynı dağıtım bölgesinde değil tüm Türkiye’de yatırım yapılabiliyor.&nbsp;</li></ul>2022 Aralık ayı verilerine göre, Türkiye’nin elektrik üretim santrallerinin toplam kurulu gücü 103,809 MW. Bunun yaklaşık %9’u Güneş Enerjisi Santrallerine (GES) ait. GES’in toplam güçteki payı 9,425 MW. Bu yatırımların 2015-2016 yıllarında yapılmaya başlandığı düşünüldüğünde başarılı bir süreç işlediği söylenebilir. Buna göre, GES ile enerji üretiminde ortalama yıllık artış miktarı 1500 MW civarında.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">GES kendini ne kadar sürede amorti eder?</h2>Enerji yatırımları kararlarında işin fizibilitesi öne çıkıyor. GES yatırımı için fizibilite yapılırken birden fazla dinamiği göz önünde bulundurmak gerekiyor. Peki, bu işin fizibilitesi nasıl çıkarılıyor? GES yatırımı kendini kaç yılda amorti eder? Basitçe bir hesap yapalım:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">1 MW kurulu gücünde çatı GES’in maliyetini 800 bin dolar olarak kabul edelim. Ancak piyasada daha düşük rakamlar telaffuz edildiğini de belirtelim.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Yılda 8 bin 760 saat var. GES fizibilitelerinde bin 500 saat tam kapasite üretim yapılabileceği kabul ediliyor. Yani 1 MW’lık GES santrali yıllık 1,500,000 kWh elektrik üretebiliyor. Santralin konumu ve mevsimsel şartlara göre bu değişebiliyor.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">En önemli husus ise, elektrik fiyatının nasıl belirleneceği konusu. Elektrik tarifelerini baz alarak yapılacak hesaplamada yanlışlıklar olabiliyor. Serbestleşen piyasada gelecekte tüm şirketlerin maliyet bazlı fiyatlamaya maruz kalacağını düşünülüyor. Bu durumda, elektrik borsasının gösterge fiyatı olan Piyasa Takas Fiyatını (PTF) baz alarak hesaplama yapılması tavsiye ediliyor. Son yıllarda aşırı volatil bir fiyat var; fiyatlar 50 ila 200 USD/MWh aralığında değişiyor. Yaptığımız hesapta elektrik fiyatını 80 USD/MWh olarak alıyoruz.</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu rakama dağıtım bedeli ve fonların etkisini de ekleyerek, birim elektrik enerjisi maliyetini 100 USD/MWh olarak yapalım. Bu hesaba göre GES’ten elde edilen yıllık ciro ya da tasarruf 150 bin dolar oluyor.&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bu durumda GES yatırımı&nbsp;5 ila 5,5 yılda kendini amorti edebiliyor.</li></ul>Yukarıda yaptığımız basit ve güvenli bir hesaplamaydı. Fizibilitelerde göz önünde bulundurulması gereken başkaca etkenler de var: Mesela Avrupa Birliği’ne ihracat yapan bir sanayici, kısa sürede Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizmasına maruz kalacaktır. Eğer kendi elektriğinizi üretmiyorsanız ek vergi ödememek için I-REC (International Renewable Energy Certificate), GIO (Guarentee of Origin) ya da bizdeki YEK-G (Yenilenebilir Enerji Kaynak Garanti Belgesi) gibi sertifikalar satın alma maliyetlerine katlanmak gerekiyor. Bunlar da hesaba katıldığında yatırımın kendini amorti etme süresi biraz daha kısalacaktır.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">GES, üretime değer katıyor!</h2>Bu noktada şuna de değinmek gerekiyor; burada söz konusu olan sadece para değil. Fosil yakıtlara bağımlı kaldığımız sürece mavi gezegen, yaşam sunan özelliklerini yitirmeye devam edecek. Her geçen yıl daha büyük bir sorun haline gelen küresel ısınmaya, suya, gıdaya, enflasyona, yaşam kalitemize, sağlımıza yani kısacası yaşamımızdaki her şeye olumsuz etkilenmeye devam edecek. Herkes bu gidişatın farkında; devletler, Kyoto Protokolü ve Paris Anlaşması ile sorunun büyüklüğü konusunda mutabık kalmış durumda. Ancak uygulamada yaşanan gecikmeler, sorunun büyümesine yol açıyor.GES yatırımı, üretilen ürüne/hizmete değer katacaktır. Zira şirketin imajı için de çok önemli olan GES, daha&nbsp;rekabetçi&nbsp;ve sürdürülebilir olmayı sağlıyor. GES fizibilitelerinde bunlara yer verilmesi gerektiğine inanıyoruz. En önemlisi ise doğaya, dünyaya, hayata sunulacak katkıyı önemsemek gerekiyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Enerji yönetimini dijitalleştirin!</h2>GES’i kuran işletmeler eski enerji alışkanlıklarıyla elektrik tüketmeye devam etmemeli. Dijitalleşen dünyada teknolojinin nimetlerinden yararlanmak gerek. Hangi saatte elektrik tüketmeniz gerektiğini söyleyecek, sizin adınıza tüketim ve üretim mahsuplaşmanızı yönetecek, hatta gelecekte GES’inize depolamalı bir sistemi entegre ettiğinizde ne zaman şebekeden enerji tüketeceğinizi ne zaman şebekeye enerji vereceğinizi söyleyecek bir yazılıma ihtiyaç var.<img src="https://images.aposto.com/2023/3/0/1682251210334.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2023/3/0/1682251217448.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.97" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kanunlar ve yönetmelikler o kadar sık ve hızlı değişiyor ki en küçük ayrıntıyı bile gözden kaçırmamak gerekiyor. Saatlik ya da aylık mahsuplaşma, 2019 öncesi ve sonrasında kurulan tesislerin satış yönündeki fiyatlamaları, elektrik tedarikçisinin tüketim yönünde kestiği fatura, eğer şebekeye verişiniz olursa keseceğiniz fatura, satış yönündeki limit gibi ince detaylar var. Bu detaylardan gözden kaçan olursa yatırımınızın geri dönüş süresi uzayacaktır.Halen tüketiminizi sıfırlamadıysanız, geç kalmadan çalışmalara başlamanızı tavsiye ederiz. Yatırımı yaptıysanız ya da yatırım sürecindeyseniz; sadece tesisi yapmanın yeterli olmadığını, yatırımı yaptıktan sonra süreci işletme adına yönetecek bir teknoloji gerektiğini unutmayın.Sürdürülebilir ve daha yaşanabilir bir gelecek için hepimize büyük görev düşüyor.Bol güneşli günler dileriz!

GES, kendini ne kadarlık sürede amorti eder?

GES yatırımlarında sürdürülebilir enerji yönetimi nasıl yapılır?

Enerji Ve Tabii Kaynaklar Bakanı&nbsp;Fatih Dönmez,&nbsp;Karadeniz'deki gazın ne zaman kullanılabileceğine ilişkin "20 Nisan'da Cumhurbaşkanımızın teşrifiyle gazı bu tesise getireceğiz ve bazı kontroller yapacağız. Mayıs itibarıyla da ocaklarda kullanılmaya başlanacak. BOTAŞ üzerinden dağıtılacak. Maliyet kontrolleri yapıyoruz" <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/haber/enerji-bakani-donmez-tarih-vererek-acikladi-karadeniz-gazi-ocaklarda-kullanilmaya-baslanacak-dagitimi-botas-yapacak,1103125" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıklamasında bulundu.</a> Dönmez, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın gelecek haftalarda arife günü konuya ilişkin açıklamalarda bulunacağını bildirdi.&nbsp;Bakan Dönmez, 35 yıl boyunca ülkedeki tüm konutların ihtiyacını karşılayacak bir rezerv bulunduğunu "Buradaki keşfimiz 710 milyar metreküpe ulaştı. 35 yıl süreyle tüm konutların doğalgazını sağlayacak bir keşiften bahsediyoruz. Sanayiye de dahil ettiğimizde 15-20 yıl ihtiyacı karşılayacak bir keşif. Denizlerdeki en büyük keşif olarak literatüre girdi burası." ifadeleriyle anlattı.&nbsp;Neden önemli? Türkiye'nin enerjide dışa bağımlı olduğunu vurgulayan Bakan Dönmez,&nbsp;"Biz maalesef dışa bağımlıyız. Biz ülkede tükettiğimiz doğalgazın %99'unu ithal ediyoruz. Tükettiğimiz petrol ve petrol ürünlerinin de %99'u ithal. 95 milyar dolar civarında para harcadık geçen sene enerjiye. İthalatımız 350 milyar dolar civarında gerçekleşti. Bunun %30'unu enerji oluşturuyor." ifadelerini kullandı.&nbsp;Perspektif:&nbsp;Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden etkilenen alanlardan biri de enerji oldu. Enerji ihtiyacının üçte birini Rusya'dan karşılayan Türkiye'de özellikle iş yerleri yükselen elektrik ve gaz fiyatlarından etkilendi. Rezervin artan fiyatlar üzerinde etki oluşturması bekleniyor. Yaklaşık 710 milyar metreküplük rezervin 500 milyar dolar değerinde olduğu <a fr-original-style="" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-04-08/turkey-aims-to-deliver-gas-from-its-own-finds-to-homes-from-may?srnd=markets-vp&leadSource=uverify%20wall" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tahmin ediliyor.</a>&nbsp;Bir adım geriden:&nbsp;Cumhurbaşkanı Erdoğan, 21 Ağustos 2020'de, Türkiye tarihinin en büyük doğalgaz rezervi keşfinin Karadeniz'de gerçekleştirildiğini açıklamıştı. İlk etapta 2 bin 100 metre derinlikte 320 milyar metreküplük bir doğalgaz rezervi keşfedildi. Daha sonra yeni keşifler ve rezerv revizyonlarıyla birlikte rezerv 710 milyar metreküpe ulaştı.

Bakan Dönmez, gazın mayıs ayında kullanılmaya başlayacağını açıkladı. 

Karadeniz gazı mayısta kullanılmaya başlanacak

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/ezgi-eyl%C3%BCl-hasvatan-gavas-4aa9b2a1/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ezgi Eylül Hasvatan Gavas</a>Maliyetlerin son iki yıl içinde sekiz kat artmasıyla enerji, öncelikli gündemlerimizden biri haline geldi.&nbsp;Bu artışın bazı gerekçeleri var; 2020 yılının hemen başında pandeminin etkisiyle enerji emtiaları tarihi dip seviyeleri gördü. 2021 yılının ikinci çeyreğinde yeni normal dönemde enerji fiyatları yukarı yönlü hareketlendi. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ile de enerji fiyatları rekor seviyelere ulaştı. Tüm bu faktörler enerjinin stratejik önemini bir kez daha gözler önüne serdi. Bu sebeple enerjide sürdürülebilirliği ve tasarrufu artık daha çok konuşuyoruz.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Peki, ne yapmalı?</h2>Enerji, artık yeni bir para birimi. Enerji maliyetlerindeki öngörülemez artışın önüne geçmek adına şirketler, dövizi ve borsayı takip ettiği gibi enerji borsasını da yakından takip ediyor. Enerji faturalarının tahmin edilemez oluşu hesapları altüst ediyor. Böyle bir ortamda enerjide tasarrufa dair ne gibi önlemler alınabilir? Hiçbir yatırım maliyetine katlanmadan ve tüketimi düşürmeden enerji maliyetlerini azaltmak mümkün mü?&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/2/1680032631549.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.61" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Türkiye’de enerji piyasasında Piyasa Takas Fiyatı (Sistem Gün Öncesi Fiyatı), gösterge fiyat olarak kabul ediliyor. Bu göstergenin belirlenmesinde en büyük etken doğalgaz fiyatı. Peki, doğalgaz fiyatlarında nasıl bir durum var? Pandemi öncesinde 20-30 Euro/MWh seviyelerinde seyreden Avrupa doğalgaz fiyatı, pandemi sürecinde 10 Euro/MWh’a kadar geriledi. Pandemi sonrası Rusya-Ukrayna Savaşı, doğalgaz tedarikine olumsuz yansıdı ve doğalgaz fiyatı 340 Euro/MWh’lere kadar yükseldi. Bu rakam, pandemi sürecine göre doğalgaz fiyatlarında yaklaşık 35 kat artış anlamına geliyor!&nbsp;2022-2023 döneminde son yılların en sıcak kış aylarını yaşıyoruz. Ayrıca, doğalgaz depolarının kış öncesi doldurulmuş olması sebebiyle piyasa rahatladı ve doğalgaz fiyatları 45 Euro/MWh’e kadar düştü. Avrupa’nın LNG tedarikine ağırlık vermesi ve ABD’nin Rusya’ya ekonomik yaptırım için Brent petrol fiyatını baskılamasının da doğalgaz fiyatlarındaki düşüşte rolü var. Doğalgaz ve ithal kömür fiyatlarındaki bu değişimler, Piyasa Takas Fiyatını da benzer şekilde etkiledi. Aşağıdaki tabloda görüleceği üzere pandemi sürecinde 200 TL/MWh civarında oluşan fiyat, 2021 yılının sonlarında 1000 TL/MWh’leri gördü. 2022 yılının ikinci yarısında ise neredeyse 4000 TL/MWh seviyesine kadar ulaştı.&nbsp;Enerji maliyetlerini oluşturan faktörleri ve enerji borsasını takip etmeden enerjiyi yönetmek neredeyse imkansız hale geldi. Bu noktada şu soruların cevaplarına ihtiyaç var:<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Kullanılan elektriğin tarifesi doğru seçiliyor mu?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrik faturasında hata olabilir mi?&nbsp;</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Elektrik uygun fiyatlı saatlerde kullanılıyor mu?</li><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Reaktif (kompanzasyon) ceza ödüyor muyum?</li></ul>Bu sorulara sırasıyla cevap verelim:<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Doğru tarifede miyim?</h2>Elektrik tüketicilerinin yaklaşık %80’i yanlış tarife ve yanlış terim seçiyor. Bu sebeple şirketler, olması gerekenden %40 daha pahalı enerji tedarik ediyor. Şirketler enerji tüketim karakteristiğine en uygun terim ve tarife seçtiğinde %40’tan fazla tasarruf sağlayabilir. Enerji maliyetlerini etkileyen Tek Terim, Çift Terim, Çok Zaman, Sabit Fiyat, PTF+Yekdem gibi faktörlere çok iyi karar vermek gerekiyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/2/2/1680032667249.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.18" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Elektrik faturası hatalı mı?</h2>Her tüketici gibi şirketlerin de enerji tüketiminde en büyük handikaplarından biri elektrik faturalarını kontrol edememek ve doğruluğundan emin olamamaktır. Enerji yoğun tesislerde enerji ticareti alanında niş bir personel bulundurmak neredeyse imkansız, bu sebeple de elektrik faturaları kontrol edilemiyor. Bu sebeple yüz binlerce liralık faturaların hatalı olup olmadığı konusunda hiçbir garanti yok. Hele çoklu tesisatı olan tesislerde bu imkansıza yakın.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Elektrik kullanım saatleri uygun mu?</h2>Serbest piyasadan enerji alanlar için her gün saat 14:00’te, bir sonraki gün gerçekleşecek enerji maliyetinin bedeli belirleniyor. Üretim planı ve vardiyalar bu plana göre düzenleniyor ve böylece enerji maliyeti düşürülebiliyor.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/2/1680032679612.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yukarıdaki görselde 12:00-15:00 saatleri arası enerji maliyetinin ”0 TL” olduğu görülebilir. Bu şekilde çoğu firma kendi üretimini regüle edebiliyor. Mesela oteller ve hastaneler; çamaşırhanelerini ve ütülerini bu saatlerde çalıştırdı, soğuk hava depoları şoklamalarını bu saatlerde yaptı; fabrikalar vardiya planını ve üretimini uygun saatlere kaydırdı.<img src="https://images.aposto.com/2023/2/2/1680032695347.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yukarıda görüldüğü gibi müşteri, sektördeki diğer müşterilere göre elektriği ortalamanın %13 üzerinde pahalı kullanıyor. Yani sektördeki diğer tüketiciler kullanım saatlerini optimize ederken, yukarıdaki şirketin elektrik saatlerini pahalı saatlerde tükettiği görülüyor. Elektrik fiyatlarına dair sunulabilecek saatlik yapay zeka tahminleri ile enerji maliyetlerini düşürmek mümkün.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Reaktif ceza ödeniyor mu?</h2>Reaktif ceza, endüktif kapasitif ceza veya reaktif bedel aslında “kompanzasyon” cezasıdır. Ticarethaneler veya sanayi tesisleri, anlık olarak kompanzasyonu takip etmek durumundadır. Anlık bir ceza, faturaları yükseltebilir.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Şirketlere 360 derece enerji projeksiyonu gerekiyor!</h2>Piyasa Takas Fiyatı seçimden sonra yükselişe geçecek. Buna gerekçe olarak; kuraklık, döviz kuru dalgalanmaları, deprem sonrası sanayi işletmelerinin enerji talebinin artması ve Rusya-Ukrayna Savaşı’nın spot doğalgaz fiyatlarını tekrar yükseltmesi gösteriliyor. Bu sebeple şirketler, 360 derece enerji projeksiyonu ile bu faktörlerin etkisini ve enerji maliyetlerini minimize edebilir.

Enerji maliyetlerini azaltmaya yönelik ne yapmalı?

Enerji maliyetlerine yapay zeka çözümü

<a fr-original-style="" href="https://www.karar.com/guncel-haberler/birileri-goturdu-cezasi-millete-1737746" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Tahkim Mahkemesi</a>, 2014-2018 döneminde Irak Bölgesel Kürt Yönetimi’nin (IKBY) Türkiye üzerinden Bağdat’tan izinsiz petrol satması hakkında davayı sonuçlandırarak Türkiye’ye 1,4 milyar dolar ceza kesti. <a fr-original-style="" href="https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/enerji-bakanligi-petrol-davasinda-irakin-turkiyeye-tazminat-odemesine-hukmettigini-bildirdi/2857722" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı</a>, 28 Mart'ta yaptığı açıklamasında mahkemenin Irak'ın beş talebinden dördünün reddedildiğini, Türkiye'nin taleplerinin büyük çoğunluğunun kabul edilerek Irak'ın Türkiye'ye tazminat ödemesine hükmettiğini bildirdi. 2018’den sonraki dönemi kapsayan ikinci bir tahkim davası görülmeye devam ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ne olmuştu?</h2>Irak yönetimi 2014 yılında kendilerinden izin alınmadan Türkiye’nin IKBY’den petrol ithal ettiğini öne sürerek Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde dava açmıştı. 25 Mart’ta Irak lehine sonuçlanan davada Türkiye’nin Irak’a 1,4 milyar dolar tazminat ödemesi yönünde karar açıklandı. Bunun yanında IKBY’nin Türkiye’ye petrol akışı durduruldu. IKBY Başbakanı Mesrur Barzani&nbsp;Erbil’den bir heyetin sorunu çözmek adına Bağdat ile görüşeceğini açıkladı.Petrolu taşıyan şirket PowerTrans’ın sahipleri arasında Kuzey Irak’tan petrol taşınırken Türkiye Enerji Bakanı olan Berat Albayrak da bulunuyor. Petrol ithalatının durdurulması, Türkiye’yi İran ya da Rusya’dan daha çok ham petrol ithal etmek durumunda bırakıyor. Bunun yanında Enerji Bakanlığı’nın bu cezayı ödeyecek olması ve petrol taşıyan şirketle alakalı bir yaptırım bulunmaması muhalefetin tepkisini çekti.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Tepkiler</h2>CHP İstanbul Milletvekili Aykut Erdoğdu&nbsp;2015 yılında enerji yolsuzluğuyla ilgili yaptıkları araştırmada PowerTrans şirketine "imtiyazlı bir şekilde ihalesiz olarak Kürt petrollerinin taşınması işinin verildiğini" iddia ederek Kürt Irak Merkez hükümetinin onayını almadan bu petrolün İsrail’e satıldığını öne sürmüştü.İYİ Parti İzmir Milletvekili Aytun Çıray,&nbsp;“2013 Martında CHP adına gensoru vermiş ve demiştim ki; Sonuçta bazı şirketlere özel imtiyazla çıkar sağlamak için milli güvenliğimizi tehdit edecek gizli anlaşmalara imza atıldı” ifadelerini kullandı.Enerji politikaları uzmanı Necdet Pamir,&nbsp;sosyal medya hesabından “Senelerdir yazıp çizip söylüyoruz. Yaptığınız iş, Irak Anayasası’na ve Irak Türkiye Hampetrol Boru Hattı Anlaşması’na aykırı diye… Buyrun! Ödenecek bu para, babanızın parası mı?” açıklamasında bulundu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li dir="ltr" fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Editörün önerisi: Mehmet Y. Yılmaz | <a fr-original-style="" href="https://t24.com.tr/yazarlar/mehmet-y-yilmaz/berat-bey-in-arkadaslari-kazandi-biz-kaybettik,39335" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Berat Bey'in arkadaşları kazandı, biz kaybettik</a></li></ul>

Enerji ile ilgili hikayeler