Sevdiğimiz isimlere “içinde yaşamak istedikleri film ya da diziyi” sormaya devam ediyoruz. 59. konuğumuz <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/enginertan79" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Engin Ertan</a>, seçtiği filmse <a fr-original-style="" href="https://mubi.com/de/films/house" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Ev / Hausu&nbsp;(1977).</a>“İçinde Yaşamak İstediğiniz Film?” sorusuna bir lanetli ev hikâyesiyle cevap vermek garip bir tercih sayılır. Ne de olsa, korku sinemasının kuralları gereği, lanetli evler sığınılan değil kaçılan mekânlardır. Ya da karakterler kalmakta ısrarcıysa evin “arındırılması” gerekir. Oysa ben, her izleyişimde tanıdık ve çok sevdiğim bir yere dönmüş olmanın keyfini tattığım Hausu'nun tek bir karesinin dahi değişmesini istemezdim. Yine de “içinde yaşamak istediğim” yerine, biraz çeviri kokacak ama “tekrar tekrar ziyaret etmekten asla sıkılmadığım” diyeyim. Evet, o filmlerden birisi hiç kuşkusuz Nobuhiko Ôbayashi’nin Hausu'su, yani “Ev”.Bu nevi şahsına münhasır filmi, Japonya dışında yaşayan çoğu sinemasever gibi, ben de geçtiğimiz on yıl içerisinde keşfettim. Çocukluk yıllarım 80’lere denk düşüyor, sinemaya büyük bir tutkuyla bağlanışım da... Aile filmlerinin masumiyetiyle yetişkinlere hitap eden korku ve fantastik filmlere dair kimi imgeleri birleştiren, çoğunlukla Steven Spielberg veya Joe Dante’nin yönettiği filmleri, ben ve yaşıtlarımın “video dönemi” diye andığımız o yıllarda büyük bir iştahla silip süpürdüğümü söylememeyse gerek yok. Acaba bir 80’ler filminde videokasetleri yutan bir çocuk var mıydı? Tıpkı Videodrome'da karnında açılan vajina benzeri yarığa bir VHS kaset yerleştiren Max Renn gibi... Neyse, bir 80’ler çocuğu olarak Hausu'nun inanılmaz bir naiflikle hayaletler, korkunç cinayetler, kopan uzuvlar gibi unsurları bir araya getiren, rengârenk ve çizgi roman benzeri dünyasından büyülenmemem elbette imkânsızdı. Bana yer yer Indiana Jonesserisinin ikinci filmi Lanetli Tapınak'ı, Poltergeist'ı, İnanılmaz Öyküler'in bazı bölümlerini ya da favori Noel filmim Gremlinler'i anımsatan Hausu1977 yapımı olduğuna göre, Ôbayashi’nin 80’ler Amerikan sinemasına özgü geleneklerden etkilenmesi mümkün değildi. Fakat çok daha sonra öğrenecektim ki ünlü Japon yapım şirketi Toho, Jaws'un uluslararası başarısı sonrasında, kısa deneysel filmleri ve televizyona çektiği reklamlarla tanınan Ôbayashi’ye dönemin Amerikan gişe filmlerini taklit eden bir proje sipariş etmiş ve Hausuböyle ortaya çıkmıştı. Yani Spielberg benzetmesi hiç yanlış değildi. Diğer yandan Hausu John Carpenter’ın Halloween'inin ya da Dario Argento’nun masalsı korku başyapıtı Suspiria'nın anime versiyonu gibiydi âdeta. Resimli bir kitaptan fırlamış gibi duran, Oz Büyücüsü ya da Rüzgâr Gibi Geçti'nin Technicolor dünyasını anımsatan bir kareyi havada uçan ve insanlara saldıran kesik bir kafa takip edebiliyordu.Yetişkinlerin “sadece anlayabildikleri şeyler üzerine düşünmeleri”nden şikâyetçi Ôbayashi, kendisine sipariş edilen filmin senaryosu üzerinde çalışırken on iki yaşındaki kızı Chigumi ile konuşmaya başlar. Bir grup kız öğrencinin çıktıkları tatilde başlarına gelen fantastik ve korkunç olaylar ya da film içerisindeki kimi gerçeküstü fikirler Chigumi’nin kâbuslarından çıkıp senaryoya sızar. Hausu'nun rasyonele meydan okuyan bu hâli Ôbayashi’nin hayal gücü önündeki sınırları da tamamen ortadan kaldırır. Filmde gördüğümüz doğaüstü olaylar bir yana, sinemasal anlatımdan alışılmış kurallar da Hausu'nun evreninde geçersizdir. Örneğin izlediğimiz bir flashback’e şimdiki zamandaki karakterler yorumlarıyla eşlik edebilir.Sayısız çılgın fikirle dolu Hausu'nun herkes için aynı ölçüde keyifli bir seyirlik olmayacağının farkındayım. Zaten Japonya’da gösterime girdiği dönemde büyük bir gişe başarısı elde etmesine rağmen eleştirmenler tarafından yerden yere vurulmuş. Uzun yıllar Japonya dışında izlenememiş olması da bundan kaynaklanıyor olsa gerek. Fakat Batı’da keşfedildikten sonra hızlıca bir kült filme dönüşen ve eleştirmenler nezdinde de itibarını geri kazanan Hausu'ya bir şans verin. İzledikten sonra buzdolaplarına, piyanolara, şiltelere, karpuzlara ve kedilere aynı gözle bakmayacağınız kesin.

Bu Hafta Ne İzlesem?

Haftanın konuğu Engin Ertan.

Ev / Hausu

2023'ün bu ilk günlerinde geride bıraktığımız yılı düşündüğümde, Sinematek/Sinema Evi'nin geçtiğimiz yıl yaptığım sinemasal keşiflerde ne denli önemli bir rolü olduğunu hatırlıyorum. İstanbul Film Festivali ve Filmekimi'ne ev sahipliği yapan salonlarında Hindistan'dan Danimarka'ya, Senegal'den Fransa'ya farklı ülkelerden yepyeni yönetmenler ve dünyalar keşfetmemin yanı sıra, kendi programları sayesinde Jean Renoir'dan Georges Méliès'ye birçok ismin sinemasıyla o salonda tanışmışım.Sinematek/Sinema Evi, yeni yılı üç yeni gösterim programıyla karşılıyor şimdi: 80'ler Türkiye Sinemasında Kadın, Canlandırmanın Dünü Bugünü ve bu sayının odağındaki, 10 Ocak - 31 Mart tarihleri arasındaki gösterimlerle sürecek Genç Alman Sineması programı.<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672934931394.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="2.01" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Sinematek/Sinema Evi'nin Ocak-Mart 2023 sezonu afişi | Fotoğraf: Deniz SabuncuBabamızın sineması öldü!&nbsp;Film programını hazırlayan sinema yazarı Engin Ertan, “Genç Alman Sineması diye tabir edilen akım dünyanın farklı yerlerinde benzer hareketlenmeleri gördüğümüz bir şeyin karşılığı. Fransa’daki Yeni Dalga olsun, Çekoslovakya’daki Yeni Dalga olsun, bunun benzerlerini görüyoruz.” diyor.&nbsp;II. Dünya Savaşı sonrasında Avrupa’yı sarmış öğrenci hareketlerinin, ’68 mayısına doğru giden politik oluşumların; Fransa’nın kendi sömürgeci geçmişi ve Cezayir savaşıyla, Almanya’nın savaş suçlarıyla yüzleşememesine tepki gösteren gençliğinin bir uzantısı olduğunu söylüyor Genç Alman Sineması’nın. Her şey 1954 yılında Uluslararası Oberhausen Kısa Film Günleri’nde düzenlenen “Papas Kino ist tot!” (Babamızın sineması öldü!)&nbsp;başlıklı basın toplantısı ve yayımlanan bir manifestoyla başlamış: “[Genç Sinemacılar] genç bir sinema istiyorlar, tarihle yüzleşen bir sinema istiyorlar, sorgulayan bir sinema istiyorlar ve en önemlisi de [sanatın] ticari bağımlılıktan kurtulması gerektiğini söylüyorlar.”Berlin x Münih. Engin, akımın öncülerinin karşı çıktığı II. Dünya Savaşı sonrası Almanya'sında hüküm süren sinemayı daha ziyade insanları eğlendirmeye yönelik bir “eğlence” ya da “kaçış sineması” olarak tanımlıyor. Öte yandan, merkezde yer alan Genç Alman Sineması’na tepkilerle gelen genç yönetmenler de olmuş. Bunlar arasında Münih ve Hamburg’dan çıkan ve biraz daha tür sinemasına yakın yönetmenler de var. “Bu çatışma hâlâ Almanya'da güncelliğini koruyor. Bugün de Münih'ten çıkanlar biraz daha ticari sinemaya meylederler. Daha aksiyon, komedi gibi [türlere] yakındırlar. Berlin'den çıkanlar biraz daha arthouse'a - festival filmleri diye tabir ettiğimiz, daha karakter psikolojisine odaklanan filmler çekerler diyelim.”<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672934991731.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Engin ve Emre, Genç Alman Sineması hakkında konuşuyorlar. | Fotoğraf: Deniz SabuncuFassbinder, Herzog, Wenders.&nbsp;Program hazırlarken önceliğinin ne olduğunu soruyorum. Baktığımda hem çok bilinen isimler hem de keşif niteliğindekiler dikkatimi çekiyor çünkü. “Aslında tam buydu! İkisini biraz dengelemek…” diyor Engin: “Seyircinin tanıdığı, bildiği isimler ve onların seyirciyi çekmesi tabii ki gözardı edilmesi imkânsız, önemli bir şey. Fassbinder, Herzog, Wenders, bu akımın en bilinen, yıldız yönetmenleri. Dolayısıyla onları dahil etmek kaçınılmaz. Zaten onlarsız bu programı yapmak da mümkün değil.”Tematik ve zamansal çeşitlilik.&nbsp;Genç Sinemacılar, 1958-1966 yılları arasında birçok kısa metrajlı, çoğu deneysel ya da belgesel türde filme imza atmış. Programda bu kısa filmlerden bir seçki de var: “Dünyada tanınmaya başlamadan önce Almanya’dan yönetmenler kendi içlerinde nasıl bir dil arayışı yapıyorlar, onu görme imkânı sağlayacak”. diyor Engin bu seçki için. 1966'dan başlayarak uzun metrajlı filmler ve bunların uluslararası festivallerdeki görünürlüğü artmış, 1970’lerden itibaren akımın temsilcisi yönetmenlerin daha çok tanınan isimlere dönüşmeye başlamaları söz konusu olmuş. “O&nbsp;dönem Almanya’nın kendi içindeki toplumsal değişimleri, hem Almanya’nın geçmişine bakan hem de o gününe bakan filmler arasında bir çeşitlilik ve denge olmasını gözeterek yaptık bu programı.”&nbsp;Çok bilinen isimlerin yanında avangart filmler çeken yönetmenlerin ve Türkiye’de az gösterilmiş filmlerin de seçkide olması önemli kıstaslarmış. Herzog ve Kluge’nin ilk filmlerini, Fassbinder’in Cannes’daki çıkışını, Wenders’in sinemaya dair iki filmini programda bulmak mümkün. Söz konusu zamansal çeşitliliğin odağında ise akımın kapsadığı düşünülen 1962-1982 yılları var: “1982’de Fassbinder’in ölmesi ya da Wenders’in ABD’ye gitmesi gibi gelişmelerle Genç Alman Sineması'nın akım niteliğinin büyük ölçüde dağıldığını görüyoruz.”<img src="https://images.aposto.com/2023/0/4/1672935035265.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.67" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Genç Alman Sineması programını hazırlayan Engin Ertan | Fotoğraf: Deniz SabuncuFeminist ve kuir sinema.&nbsp;Batı Almanya’da feminist sinema tartışması yine bu dönemden ve bu akımın içinden çıkmış. Bu yüzden Ulrike Ottinger, Helke Sander&nbsp;ve&nbsp;Ula Stöckl&nbsp;gibi feminist yönetmenlerin ve feminist sinemanın bir temsilinin programda olmasını özellikle istemişler. Batı Almanya’da çekilen ilk feminist film The Cat Has Nine Lives/Neun Leben hat die Katze&nbsp;filmi bunlardan biri.&nbsp;Keza kuir sinemayı temsilen Werner Schroeter’in bir filmi de seçkide yer alıyor.Dünün gençlerinden, bugünün gençlerine.&nbsp;Genç Sinemacılar dönemindeki isimler ve filmlerinin etkilerini çağdaş Almanya sinemasında ne ölçüde ve hangi isimlerde hissettiğimizi düşündüğünü soruyorum. “Fassbinder’in bazı filmlerinin etkilerini Christian Petzold’da görmek mümkün.” diyor. Ayrıca kadın sinemacılarda, özellikle Angela Schanelec’in sinemasında paralellikler hissettiğini söylüyor. Dominik Graf’ın sinemasının ise bir ara köprü gibi olduğunu…Diyor ki…<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(224, 101, 53); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Sinema tarihini ele aldığın zaman belli başlıklar, akımlar var. Genç Alman Sineması da bunlardan birisi, sinema okuluna gittiğinde bir noktada illaki sinema tarihi dersinde geçen başlıklardan. Sinematek/Sinema Evi de benim gözlemlediğim kadarıyla bu belli başlı akımları bir sinema okulu niteliğiyle toplayıp seyirciye ulaştırmayı planlıyor, başlıca görevlerinden biri bu belki.”</blockquote>Kadıköy Belediyesi Sinematek/Sinema Evi’nin “Genç Alman Sineması: Kluge, Fassbinder, Herzog, Wenders…” başlıklı gösterim programı, 10 Ocak Salı günü, akımın temsilcisi birçok yönetmenin bir arada çektiği Germany in Autumn&nbsp;/ Deutschland im Herbst&nbsp;(1978) filmiyle başlıyor.

Duende

Sinema yazarı Engin Ertan'la, Sinematek/Sinema Evi'nin Genç Alman Sineması programı üzerine bir sohbet.

Kluge, Fassbinder, Herzog, Wenders

• Bir Oscar Boy geleneği olarak, sevgili Umur ekibi topladı. Oscar tahminlerimizle sezonun geri kalanı boyunca bir araya gelecek&nbsp;O Takım'da öyle isimler var ki, içlerinde olduğum için onur duydum: Ali Ercivan, Aras Bayram, Aslı Ildır, Engin Ertan, Enzel Yılmaz, Kaan Denk, Melis Behlil, Seda Artar, Umur Çağın Taş ve benden oluşan O Takım'ın 10 kategorideki Oscar tahminlerine <a fr-original-style="" href="http://www.oscarboy.com/o-takim/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">buradan</a> ulaşabilirsiniz. Bense tüm kategorilerdeki tahminlerimi <a fr-original-style="" href="http://emreeminoglu.com/oscar-predictions/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şurada</a> sık sık güncelliyorum.

• Konuşmanın yazmaktan zor gelişi ve kendi sesimi dinleme fikri beni yıllardır podcast dünyasından uzak tuttu. Fakat bu dünyaya, benim için çok özel bir konuyla giriş yaptım. Filmloverss Radyo'da yayınlanan, benim hazırlayıp sunduğum İki Film Arası ile (şimdilik) dört hafta boyunca, her bölümde farklı bir konukla İstanbul Film Festivali&nbsp;anılarımızı konuşacağız. Sinema yazarı Engin Ertan'ın konuk olduğu ilk bölümü Spotify'da dinleyebilirsiniz:<a fr-original-style="" href="https://open.spotify.com/episode/0NYsDgQfz1BUo3QSmHeKQD?si=14ad7fd241184491" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank"><img src="https://images.aposto.com/2021/3/2021-04-10T23:06:50.386Z_sm.png" ratio="3.40" style="width: 100%; max-width: 550px; vertical-align: middle; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" fr-original-style="width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"></a>

Engin Ertan ile ilgili hikayeler