Restoranların kasımdan beri kapalı olduğu bir gerçeklikten bildiriyor ve ne kadar daha süreceği belli olmayan bu süreçte Lipp’de tabakta kalmış boynu bükük ama bir yandan kendinden emin taze karabiberli sosu patatesle sıyırmak için kendi (hayalî) geri sayımımı başlatıyorum. Hazır geri sayımı başlatmışken; eşlik ettiği yemeğin tadını öne çıkaran yardımcı, bazen de spot ışığı çalan yıldız oyuncu sosların çıkış noktası; Fransız mutfağının beş ana sosundan bahsetmek istiyorum.Hemen hemen her sosun başlangıç noktası kabul edilen ana soslar adını Fransızcada anne anlamına gelen “mère” kelimesinden almıştır. Sosların bazen atası bazen anası olan toplamda beş sos vardır: Béchamel&nbsp;(beşamel), velouté (beyaz sos), espagnole&nbsp;(kahverengi sos),&nbsp;tomato (kırmızı sos), hollandaise (sarı sos). Yani anlayacağınız bugün bildiğimiz sosların çoğunun temelinde bu beş sostan biri bulunuyor. Bu yönden ana soslara baharat, çeşitli otlar, şarap ve benzeri eklemeler yapılarak türetilen soslar bu beş ana sosun bir nevi akrabalardır.&nbsp;Önce sosları tanıyalım: Beyaz meyane ve süt temelli bir sos olan béchamel&nbsp;en çok lazanya, croque monsieur&nbsp;gibi hamur işlerinde ve beyaz etlerde kullanılır. Mornay, nantua, soubise ve bohemienne béchamel’in türevlerindendir. Béchamel’e benzetilen velouté’nin yapımında süt yerine tavuk suyu kullanılır. Kendisi genellikle beyaz et ve deniz mahsullerinin yanına yakıştırılır. Suprême, albufera, allemande&nbsp;ve normande sosları velouté’nin türevlerine örnektir. Espagnole ise diğer ana soslardan çok daha güçlü bir tada sahiptir. Bu nedenle başka bir sos veya et suyuyla seyretilmeden servis edildiği nadir görülür.&nbsp;Espagnole et yemekleri için birebirdir. Sosun türevleri arasında Bordelaise, bourguignonne, poivrade, madeira, chasseur sosları bulunur. Tomato adından da anlaşılacağı üzere domates temelli bir sostur. Sos genellikle makarnada, kümes hayvanları ve kırmızı etle yapılan başlangıç yemeklerinde kullanılır. Bolonez, portuguese ve creole&nbsp;sosları tomato’nun en bilindik evlatlarıdır. Hollandaise ise yağ temelli bir sostur. Sosun en yaygın kullanım yeri; yeni nesil kahvaltıcıların demir başı benedict usulü yumurtalar ve kuşkonmaz gibi sebzelerdir. Béarnaise, maltaise, mousseline ve girondine sosları hollandaise’den türemiştir.&nbsp;Peki nereden çıktı tüm bu soslar ve sınıflandırmalar? Klasik Fransız mutfağının kurucusu olarak görülen Marie-Antoine Carême 19. yüzyıl başlarında Fransız mutfağındaki sosları dört temel sos grubuna ayıran ilk kişidir. Carême, 19. Yüzyılda Fransız Mutfağının Sanatı&nbsp;adlı kitabında sosların mutfaktaki kullanımını daha iyi kılmak amacıyla sosları rengine, kıvamına ve sıcaklığına göre sınıflandırmıştır. Bu dönemde velouté, béchamel,&nbsp;allemande ve&nbsp;espagnole olmak üzere dört ana sos karşımıza çıkar. Carême’in mutfağı özellikle bu dört ana sostan türettiği 100’e yakın sos çeşidiyle tanınır. Carême’in ardından yaklaşık 100 yıl sonra şef Auguste Escoffier sınıflandırmada bir dizi değişiklik yapar ve ana beşli tamamlanır. Escoffier,&nbsp;allemande sosun aslında velouté’nin bir çeşidi olduğunu ve bu yüzden ana sos olarak kabul edilemeyeceğini savunur. Escoffier, Carême’in önerdiği sınıflandırmayı 20. yüzyılın; çalışma yöntemlerine, ürün ve kullanımlarına adapte etmek için allemande’ı ana sos klasmanından çıkarıp domates ve&nbsp;hollandaise’i dâhil eder. Böylece günümüz yapı taşlarına bildiğimiz son hâlini verir. Bu da bizi “Değişimin kaçınılmazlığı ana soslarda tekrardan bir sınıflandırmaya neden olabilir mi?”&nbsp;sorusuyla &nbsp;yine baş başa bırakır.

Lipp ile ilgili hikayeler