Longyearbyen’de yeni gün doğuyor. Aslında batar gibi yapan ve yalnızca ufkun biraz altına inen güneş sayesinde havanın pek kararmadığı gece, bir tül perde gibi ortalıktan kalkıyor. Karla kaplı dağlar önce gri-mor arasına sonra sarıya, sonra beyaza dönüyor.Kahvaltı ederken otelin duvarında asılı olan kutup ayısı postu dikkatimi çekiyor. Svalbard’da neredeyse her doldurulmuş veya postu kullanılan ayıların yanında ölüm tarihi ve vurulma nedeni yazıyor. Kimisi uyarı atışlarına rağmen insanlara yaklaşmaya devam ettiği için, kimisi kanser gibi acılı hastalıklara yakalandığı için vurulmuş. Son yıllarda bu sayı oldukça azalsa da bir ayı vurma durumunda ciddi bir soruşturma ve gereklilik araştırması yapılıyor. Postun yanına gidiyorum ve hep merak ettiğim bir şey kontrol ediyorum. Dev pençeleri elime alıp büyüklüklerini kontrol ediyorum. Neredeyse kafam genişliğinde pençelerden buz üstündeki o kusursuz yürüyüşü destekleyen uzun tırnaklar çıkıyor. Sanki ayıyla tokalaşır gibiyiz.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875359412.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">🤝<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Uğur ile güne Svalbard Müzesi'nde başlamayı planlıyoruz. Longyearbyen’i uçtan uca geçen ve toplamda 10 dakika yürünen ana caddeden geçiyoruz. Yan sokaklardan bir yerlere yetişmeye çalışanların çıkarttığı kar motoru sesleri var. Sabah trafiği dünyanın her yerinde olan kaçınılmaz bir gerçek&nbsp;diye düşünüyorum. Yürüyüşün sonunda müzeye varıyoruz. Müze girişinde banklar ve açık raflar var. Çoğu mekanda olduğu gibi burada da ayakkabılar çıkıyor. Kömür ocaklarında çalışanların mekanlara girerken ayakkabı çıkartmasıyla başlayan bu gelenek Svalbard’da hâlâ devam ediyor. Otellerden müzelere, neredeyse her mekanda ayakkabı çıkartıyorsunuz.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875772550.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Longyearbyen<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Müze oldukça geniş alana kurulmuş bir mekân, içeride Svalbard ile ilgili neredeyse her şey var. Ancak girişte ilgimi bölgeye gelen ilk insanların kullandıkları kıyafetler çekiyor. Kuzey kutup dairesinin tepesinde yer alan, neredeyse çoğunlukla donmuş denizle çevrili bu ada grubuna yüzlerce yıl önce varan ilk insanlar -50’lere varan hava sıcaklılarından nasıl korunmuşlardı diye incelemeye başlıyorum. Yün kıyafetler, kürkler, kat kat giyilen ceketler ve kilolarca ağırlığı olan kalın botlarla burada keşif yapan insanlara saygım tekrar arşa çıkıyor. Bizler en ileri teknik kıyafetlerle, botlarla bile yer yer soğuğa karşı direnç gösteremezken geçmişteki insanların kısıtlı imkan ve teknolojiyle yaptıklarını aklım almıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875482850.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Svalbard Müzesi'nde<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Müzenin önemli bir kısmı da hayvanlara ayrılmış durumda. Sadece kara canlıları değil deniz canlıları da Svalbard için önemli bir unsur. Bunun en başında balina avcılığı&nbsp;geliyor. Şu anda yasak olsa da bölge zamanında önemli bir balina avcılığı merkeziymiş. Norveç Krallığı’nın Güney Avrupa’ya sattığı balina yağı ile aydınlanan şehirler modern dünyanın yeni fikirlerinin doğduğu noktalar olmuş. Müzede Svalbard’a dair ne varsa inceliyorum. Açıkçası bu kadar ücra bir noktaya yerleşen insanlığın adaptasyon gücüne büyük bir saygı duyuyorum. Hiçbir fazlası olmayan, hatta bir çok canlıya göre çok daha kırılgan olan insan türünün dünyada tutunabilmesinin en temel nedeninin adaptasyon oluşu her defasında beni şaşırtıyor. Öte yandan yaklaşık 100-150 yıl önce para kazanmak adına ülkelerinden kopup bu buzlu dünyadaki madenlerde hayat kuran insanların çaresizliklerini düşünüyorum.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875758157.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kar motorları<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Bu düşünceler içerisinde müze gezisini tamamladıktan sonra Uğurla dışarı çıkıyoruz. Hava -20 derece olsa da güneş bulutsuz mavi gökyüzünde asılı duruyor. Pek bir ısıtma fonksiyonu olmasa da en azından tepemizde olduğunu bilmek güzel. Biraz şehrin dışına doğru yürümeye başlıyoruz.Solumuzda Longyearbyen’in kurulduğu ufak körfezin devamı uzanıyor ancak donduğu için karşı tarafa insanlar kar motorlarıyla geçiyorlar. Sağımızda bir köpek çiftliği var. Kar motorlarının yaygınlaşmasıyla kullanımı azalsa da köpek kızakları hâlâ önemli bir ulaşım unsuru Svalbard’da.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875822842.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Köpek kızakları<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Yaklaşık yarım saat sonunda şehrin sınırını gösteren kutup ayısı tabelasının önüne geliyoruz. Bu noktadan sonrasına silahsız geçmememiz gerekiyor. Tabelanın üstünde Norveççe “Svalbard’ın her yerinde var.” gibi bir uyarı yazıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/9/2/1664875888649.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Burası onların toprakları, bizler sadece misafiriz. Ancak dünyanın en yıkıcı misafiriyiz. Evlerine yerleştiğimiz tüm canlıları yavaşça evlerinden edip bir de soylarını tüketen garip bir misafir türü. Uğurla şimdi kutup ayısı gelse ne yaparız sorusuna komik cevaplar verirken geri dönüşe geçiyoruz. Dünya üzerinde yaşayan en büyük ayı türünden kaçmak adına Zihni Sinir Proceleri üretirken yol bitiyor ve az da olsa insanlar arasına, Longyearbyen’e dönüyoruz.

Ruta

🛷 Longyearbyen’de doğan bir gün

Svalbard’ın ve dünyanın en kuzey kenti Longyearbyen’e inmek için alçalan uçağın penceresinden baktığımda aşağıda deniz yüzeyini kaplayan dev buz parçaları görüyorum. Bunlar bir yerden kopan buz parçaları değiller. Deniz yüzeyi donduğu için okyanusun üzerinde yüzüyorlar. Bazı yerlerde buz o kadar yekpare görünüyor ki insan nerede olduğunu bilmese karla kaplı bir ovanın üstünde olduğunu düşünebilir. Kısa süre sonra uçak çevresi karlarla kaplı piste iniyor. Uçaktan inmeden önce herkes üstüne kalın montları, bereleri, eldivenleri geçiriyor. O anda montumu yanıma almak yerine bavuluma koyduğum aklıma geliyor. Camdan sızan güneşe bakarak ne olacak ki, diyor ve yaklaşık -20 derecede üstümdeki uzun kollu ile dışarı çıkıyorum. Uçak kapısından çıkar çıkmaz sanki başka bir boyuta geçmişim hissi veren bir soğukla karşılaşıyorum. Zemheri bir ayaza duvara çarpar gibi çarpıyorum. Koşar adımlarla merdivenlerden inip terminal binasına kendimi atıyorum.Bagaj bandına varınca bizi kocaman bir sürpriz bekliyor. Hattın ortasında doldurulmuş bir kutup ayısı var. Bulunduğumuz coğrafyanın hakimini hatırlatmak amacıyla konulmuş gibi. Adada az sayıda da olsa insana saldırdıklarında vurulan bu muhteşem ayılar genelde bilimsel amaçlarla incelendikten sonra dolduruluyorlar. Bavulum gelir gelmez ilk işim çantamdan montumu çıkartmak oluyor. Bu nefes kesen soğukla iddialaşmaya hiç gerek yok. Beni bu maceraya sürükleyen Uğur ile dışarı yöneliyoruz.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1664266599581.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Havalimanı<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Şehir merkezine giden otobüse atlıyoruz. Alandan çıkar çıkmaz bembeyaz bir coğrafya ile karşı karşıya kalıyoruz. İlerideki tepelerden birinin önünde küçük bir kapı var. Dünyada yaşanacak bir kıyamet senaryosuna karşı oluşturulmuş tohum sığınağı&nbsp;burada bulunuyor. Gördüğümüz tepenin içine inşa edilmiş bu yapıda dünyanın her yerinden getirilen tohumlar sabit sıcaklıkta, özel bölmelerde ve bilim insanları eşliğinde korunuyor. Modern çağdaki Nuh’un Gemisi&nbsp;olması amacıyla inşa edilmiş bu yapının ayarlarını giderek bozduğumuz dünyadaki bir kıyamet senaryosunda işe yaramasını umut etmekten başka şansımız yok. Kısa süre sonra Longyearbyen’a ait sanayi yapıları başlıyor. Solumuzda liman, rıhtımla yol arasında ise depolar, balık fabrikaları ve sanayi kuruluşları var. Artık kullanılmasa da tepelerde eskiden kömür taşımak için kullanılan teleferik hatlarının direkleri uzanıyor.Yarım saatlik bu yolculuğun sonunda şehir merkezine geliyoruz. Kar ve buzla kaplı zeminde çantalarımı sürüyerek otele gitmeye çalışırken yine büyük bir hata yaptığımı fark ediyorum. Bu defa da berem ve eldivenim yok. 150 metre için bunlara ne gerek var&nbsp;demenin bedeli ellerime ve kulaklarıma binlerce iğne batması hissi oluyor. Otele girdikten sonra ilk işim ellerimi ısıtmaya çalışmak oluyor. Odaya eşyalarımızı koyduktan sonra biraz dolaşmak için dışarı çıkıyoruz. Bu defa aldığım dersler sonucu içlik ve bereyle, tam teşekküllü bir kıyafet var üstümde.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1664266651499.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Longyearbyen<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Çevredeki yoğun kar motoru trafiği dikkatimi çekiyor. Sadece 40km’lik yol olan Svalbard’da diğer şehirlere ulaşım gemiyle, köpek kızaklarıyla veya kar motoruyla sağlanabiliyor. Şehir içinde bisiklete biner gibi kızakla dolaşan insanlar geçiyor çevremizden. Muhtemelen şehrin en büyük mağazası olan süpermarketin önünden geçerken silahla girilmez uyarısı dikkatimi çekiyor. Kutup ayısı riskinden dolayı çoğu insanın silah taşıdığını anımsıyorum. Ama bu silahların kullanımı genellikle sadece korkutma amaçlı oluyor.Yaklaşık&nbsp;2500 kişilik nüfusuyla&nbsp;Longyearbyen bir şehirden ziyade bir kasaba ortamı sunuyor. Kaçınılmaz şekilde modaya yön veren kamp malzemesi ve outdoor&nbsp;kıyafet dükkânları tek ana caddenin en güzel noktalarında yer alıyorlar. Kalan kısımlar ise farklı renklerdeki prefabrik veya ahşap kaplama evlerden oluşuyor. Arada tek tük betondan yapılmış binalar var. Bir kar fırtınasında insanların sığınması için veya kutup ayısı riskine karşı tüm evlerin kapıları açık. Hatta burada arabalar da kilitlenmiyor. Zaten çalınsa bulunmama ihtimali yok.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1664266681736.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ana cadde<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Trafiğe kapalı ana caddenin ortasında bir heykel var. Bir madenci Longyearbyen limanına bakıyor. Aslında bu heykel, şehrin tüm kuruluş hikâyesinin özeti gibi. İnsanların bu kadar kuzeyde, yaşaması bu kadar zor bir coğrafyaya yerleşmesinin tek nedeni aslında dönemin en önemli enerji kaynaklarından biri olan kömür. 1800’lerin sonunda yerleşilmeye başlanan adada, kömür yataklarının keşfiyle 1900’lerin başında madenler açılıp liman inşa ediliyor. Amerikalı girişimci John Munro Longyear’ın madenlerinde çalışanlar için kurulan şehir, onun adıyla anılıyor. Adanın başka yerlerinde 3-4 madenin günümüzde işlemeye devam ettiği Svalbard, kuruluş hikâyesine bir saygı duruşu olarak bu heykeli dikmiş.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/2/1664266709846.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Madenci heykeli<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Biz heykeli incelerken okuldan çıkan çocuklar yanımızdan kızaklarıyla geçiyorlar. Yaşadıkları coğrafyanın sertliği ve farklılığından habersiz, mutlu mesut, ayaklarıyla ittikleri kızaklarında evlerine gidiyorlar. Soğukta biraz daha dolaşıp, vücudumuzdaki enerjiyi iyice tüketince otele dönmeye karar veriyoruz.&nbsp;Gece olsa da güneşin batmaya pek niyeti yok.&nbsp;Kutup baharı yaklaşık 21-22 saatlik gündüzler sunuyor. Yorgunluğa rağmen karanlıksızlıktan uykum kaçıyor. Camdan dışarıyı seyretmeye başlıyorum. Bir anda camın önünden ren geyikleri geçmeye başlıyor. Heyecanla cama yaklaşıyorum. Buranın da inekleri, koyunları onlar. Kar altında bulunan otları bulup karınlarını doyurmaya çalışıyorlar.İçime&nbsp;başka bir yer&nbsp;hissi çöküyor. Ne kadar uzakta, ne kadar ücra bir köşede olduğumu o an idrak ediyorum. Gerçekten başka bir yerdeyim. Can Yücel’in dediği gibi “Denizi ayrı deniz, havası ayrı hava” bir coğrafyadayım. Bu kadar uzakta olmanın insanın içine düşürdüğü heyecan, tatlı gerginlik ve bilinmezlik hissiyle yatağa dönüp önümdeki günlerin hayallerine dalıyorum.

Ruta güneşin batmadığı Longyearbyen'de donarak ren geyiklerini izliyor.


🛷 Başka, bembeyaz bir coğrafya

❄️ Longyearbyen: Dünyanın en kuzeyindeki başkent. Şehir dışına tüfeksiz çıkmak önerilmiyor. Şehir kadar yaşan insanlar da pek değişik.

Longyearbyen ile ilgili hikayeler