• Avrupa Film Akademisi, Avrupa Film Ödülleri için değerlendirilecek film seçkisinin 19 filmlik ilk bölümünü paylaştı.&nbsp;<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Seçki: Avrupa Birliği ve dışındaki 17 ülkenin temsil edildiği seçkideki filmler arasında Altın Palmiye Ödüllü Justine Triet filmi Anatomy of a Call ve Almanya’dan İlker Çatak imzalı The Teachers’ Lounge da yer alıyor. Seçkideki filmlerden&nbsp;20,000 Species of Bees (yön. Estibaliz Urresola Solaguren), Afire (yön. Christian Petzold) ve Safe Place (yön. Juraj Lerotic) ise 42. İstanbul Film Festivali’nde gösterilmişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Takvim: 9 Aralık’ta Berlin’de sahiplerini bulacak Avrupa Film Ödülleri’nin adayları 7 Kasım’da açıklanacak.</li></ul>

Aposto Gündem

Duende

16-27 Mayıs tarihleri arasında gerçekleşecek 76. Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye için yarışan filmler.

Cannes'a doğru: Festivalin 2023 resmî seçkisi

Bu hafta zappaladığımız konulardan biri de palmiye yağı. Hem sıvı hem katı olabilen, endüstride de gündelik yemeklerde de kullanılabilen bir yağ. Günümüz jargonuyla “esnek” hem de çok esnek bir ürün. Traş köpüğünden patates cipsine, duş şampuanından bisküvilere, margarinlerden kozmetiklere o kadar çok şeyin içinde palmiye yağı var ki! Raf ömrünü uzattığı için hazır gıdaların, çikolatalı ürünlerin, paketli unlu mamüllerin çok büyük çoğunluğunda kullanılıyor.Gana’da yapılan kazılardan anlaşıldığına göre insanların 5 bin yıldır kullandıkları bu yağ Afrika’ya özgü bir ağaç olan yağ palmiyesinden elde ediliyor ve aslında çok yoğun aromalı ve koyu kırmızı renkli bir yağ. Ama yüksek ısılarda rafine edilerek hem kokusundan hem tadından arındırılabiliyor hem de rengi kayboluyor. Renksiz, kokusuz, tatsız hale gelince de her kılığa girebiliyor ve bugün dünyada en çok tüketilen bitkisel yağ olarak karşımıza çıkıyor. Soyadan, ay çiçeğinden, fıstıktan filan çok daha yaygın.Palmiye yağının nasıl elde edildiğini de çok kısaca anlatalım: Yağ palmiyesi ağacının erik büyüklüğünde kırmızı meyvelerle dolu dalları var. Etrafınızdaki palmiyelere bakarsanız onların da böyle meyve dolu (İstanbul’dakiler çoğunlukla sarı meyveli) dalları olduğunu görürsünüz. Bunlara benziyor anlaşılan ama yağ palmiyesinin meyveleri daha irice ve kırmızı renkli. Yerden oldukça yüksekte yaklaşık 50 kilogram ağırlığında olan dalları kesmek için bu ağaçlara tırmanmak gerekiyor. Ağır ve zor bir iş. Hasat edilen meyveler önce biraz güneşte bekletiliyor sonra kaynatılıp kırılıp yağları çıkarılıyor.Afrika’da yetişen bu ağacın meyvesinin yağı nasıl bu kadar yaygınlaştı peki? Artık okuyucularımızın çok alıştığı gibi 19. yüzyıla gitmemiz gerekiyor önce. 1850’lerde palmiye yağını kokusundan ve renginden ilk arındıranlar mum üreticileri. Daha sonra 1880’lerde Britanya’da bir şirket margarin yapımında kullanılan beyazlaştırma ve kokusuzlaştırma sürecini patentliyor. Aynı yıllarda yani, 1880’lerde William ve James Lever kardeşler sabun işine girmeye karar veriyorlar ve dönemin en önemli sabun markalarından birini yaratıyorlar, Sunlight sabunları. %42’si palmiye yağından oluşan bu sabundan her hafta 2 bin 400 ton satmaya başlıyor Lever kardeşler.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656171972280.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" alt="Sunlight sabun afişi" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Ama Leverler’in servetlerine servet katmalarında çok satan bu sabunun yanı sıra başka bir girişimlerinin daha büyük rolü var. Leverler gıdanın daha büyük potansiyeli olan bir piyasa olduğunu düşünerek palmiye yağıyla margarin işine de giriyorlar. Birinci Dünya Savaşı sırasında Britanya’nın margarin üretimi yılda 78 bin tondan 283 bin tona yükseliyor. 1929’da Lever kardeşlerin şirketi Margarin Birliği (Margarine Union) ile birleşiyor ve bugünün devi haline gelen Unilever böylece kuruluyor. Unilever bugün de palmiye yağı kullanarak hem gıda hem de temizlik malzemesi üretmeye devam ediyor.Tahmin edilebileceği ve beklenebileceği gibi palmiye yağının kullanımının bu kadar yaygınlaşmasının arkasında karanlık bir sömürgecilik tarihi, yağ palmiyesi plantasyonlarına yer açmak için yok edilen ormanlar ve geçimlik tarım toprakları ile zorla çalıştırılan emek gücü var. Leverlerin Belçika Kongo’sunda 1911’de başlattığı devasa plantasyon 80 kilometre çaplı bir alandaki köyleri yok edip köylüleri yerinden ederek yaratılmış. Ama palmiye yağı üretimindeki asıl artış plantasyonların ve palmiye yağı endüstrisinin Asya’ya yayılmasıyla oluyor. 1970’lerde Dünya Bankası teşvikleri ile Malezya ve Endonezya’da çok büyük alanların bu işe ayrılması süreci daha da ivmelendiriyor. Bugünlerde Endonezya’da 10 milyon hektarlık bir alan üzerinde palmiye üretimi yapılıyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172040343.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.66" width="550" alt="Oil Palm isimli kitabın kapağı" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><img src="https://images.aposto.com/2022/5/6/1656172053446.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.67" width="550" alt="Planet Palm isimli kitabın kapağı " fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Biz bunları nereden mi biliyoruz? Bu hafta London Review of Books’da çıkan Bill Wilson’un “<a fr-original-style="" href="https://www.lrb.co.uk/the-paper/v44/n12/bee-wilson/the-irreplaceable" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">The Irreplaceable</a>” başlıklı yazısından. Bu yazı 2021’de çıkmış iki kitabı tanıtıyor: Jocelyn C. Zuckerman’dan Planet Palm: How Palm Oil Ended Up in Everything – and Endangered the World’ ve Jonathan E. Robins’den Oil Palm: A Global History. İçinde palmiye yağı da içeren güneş kremlerinizi sürüp deniz kenarında güneşlenirken okumak isterseniz makalede bizim burada anlattıklarımızdan fazlası var. Kitaplarda daha da fazlası…&nbsp;

Zappa Zamanlar

Palmiye Yağını Nasıl Bilirsiniz?

Hatırlıyor musunuz, 2019 yılında Güney Kore yapımı Parasite adlı film Oscar ve Altın Palmiye ödülleri almış, o dönem fazlasıyla popüler olmuştu. Filmle ilgili detaylı bir analize girişecek değilim ama benim için önemli olan bir sahne vardı, şu şiddetli yağmur sahnesi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/3/5/1651235692170.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bilmeyenler için kaba taslak özetlemek gerekirse, filmde toplumsal sınıfları temsil eden biri aşırı zengin, diğeri aşırı yoksul iki aile vardı. Üst sınıfı temsil eden ailedeki anne özel şöförlü aracının arka koltuğunda otururken yağmakta olan şiddetli yağmuru pek sevdiğini, çünkü böylelikle sokaklardaki pisliğin temizlendiğini söylemişti. Ama bu sırada yağmur yüzünden aracı kullanan şöförün ailesinin bodrum katındaki evini su basmış, lağım patlamış, gidecek başka yerleri olmadığı için belediyenin tesis ettiği spor salonunda kalıyorlardı. Şimdi, yağmur güzel bir şey miydi değil miydi?Eğer sabahın köründe işe gitmek için durakta otobüs bekliyorsanız yağmur nahoş bir şey iken &nbsp;evinizde dizi izlerken yağan yağmur romantik ve iç ısıtan bir anın sembolü haline gelebiliyor.&nbsp;Bu ve benzeri örnekleri sonsuzca çoğaltabiliriz. Asıl konu ise şeylerin kendi başlarına iyi-kötü-güzel-çirkin olmadıkları. Tüm değer yargılarımızdan bağımsız olarak yağmur, sadece yağmur. Kendisinde ne ise o. Yağmura dair yargımız ise adı üstünde "bizim yargımız".&nbsp;O yüzden "Yağmur nedir?" sorusunun herkes için ortak nesnel bir tanımı olabilir, ki nitekim var fakat "Yağmurun anlamı nedir?" diye sorduğumuzda işler değişiyor. &nbsp;Nitekim bir şeyin anlamını sormak, öznenin o şey ile kurduğu belirli türden bir ilişkiyi gerektirir. Bu açıdan bir şeyin anlamı her zaman öznenin yaşama dünyasında açığa çıkar. Bununla şunu kastediyorum, bir tapınağı düşünün. Bir tapınak nedir? Aslına bakarsanız mermer ve sütunlardan oluşan mimari bir yapıdır. Ama tapınağı tapınak yapan onu oluşturan malzeme ve biçim değildir; onun bir inanç sembolü haline gelmesi insanın kendi kültürel dünyasında ona verdiği anlam yani onunla kurmuş olduğu varoluşsal ilişki ile ilgilidir. (Evet örnek Heidegger'den. Bakınız: The Thing adlı makalesi.)Anlam bir dizi ilişki ve işaret sistemi içerisinde oluşur. Gösteren ve gösterilen arası kurulan bağıntı, ‘anlamı’ ortaya çıkartır. Yağmur nesnesi (gösteren) ile onun romantizmin (gösterilen) sembolü olması gibi.&nbsp;Bu bağıntıları inceleyerek anlam süreçleri, koşulları ve değerlerini inceleyen bilim dalına ‘göstergebilim’ adı verilir. “Dil göstergesi nedensizdir.”“Gösteren ile gösterilen arasındaki bağıntı, şöyle ya da böyle, saymacadır; kullanıcıları arasında yapılan bir sözleşmeden doğar.” &nbsp;Bu şu anlama geliyor, bir şeyin anlamı veya işaret ettiği şey daima saymacadır. Özetle ve pek kabaca, her şeye anlamını biz verdik. Anlam gördüğümüz/bulduğumuz değil; bizim yarattığımız bir şeydir.&nbsp;<div fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" title="Page 37">O yüzden her neden söz ediyorsak onun anlamı dediğimiz şeyin bu ilişkisel ağda sadece bir yorum olduğunu hatırlamalı. Dahası, yorumlayıcı öznenin yalıtık bir varoluş tarzı olmadığından, öznelliğin ise biyolojik, toplumsal, kültürel ve psikolojik bağlamda öznenin dışında daimi olarak inşa edilmekte olduğunun farkına varmalı. Yorumu tek başıma "ben" de yapıyor değilim.&nbsp;Bir şeyin anlamının senin için ne olduğuna dair verdiğimiz yanıta bir de bu gözden bakmayı denediğimizde ne olur? Kırmızının anlamı senin için nedir ve neden? Ya da ölümün? Meksika’ya gitmeden önce en azından herkesin üzerinde ortaklaştığı bir konu varsa o da ölümün dehşeti diyebilirdim, fakat söz konusu ölüm olduğunda dahi bu fikrin doğru olmadığını her şeyin ama her şeyin nihayetinde anlam dünyamızın içerisinde yaptığımız bir yorum olduğunu tekrar tekrar gördüm. Nitekim Meksika kültüründe ölüm bir son değil; bir geçiş olduğu için ürkütücü, üzücü temsiller yerine kutlanması gereken bir aşama. Bu açıdan ölümün tüm temsilleri oldukça sempatik, eğlenceli hatta neşeli sayılır.Çok detaya girmeyen ama mesajı verdiğine inandığım bu söylem, beni pek çok şeyle birlikte, daha tepkisiz bir hale getirdi. Tüm değerlerimin üzerimdeki gücü azaldı. Bu iyi ya da kötü diyemem. (Bu da zaten benim yorumum olurdu.) Ortalarda bir yerlerdeyim hisler bakımından. Herhangi birinin bana karşı söylediği kötü sözlerin bende yarattığı kızgınlık, gördüğüm bir olay karşısında hissettiğim üzgünlük, aksilik olarak nitelediğim şeyler karşısında ben neden bu kadar şanssızım diye haykırışlarım bakıyorum da epey azalmış. Gördüğüm, duyduğum, içinde olduğum şey şeyin kendisi değil, benim. Görülen görülenin ötesinde bize kendimizi gösteriyor.&nbsp;</div>

Palmiye ile ilgili hikayeler