10 sene önce Şili’nin başkenti Santiago’da parasız eğitim için barikatlarda polisle çatışan öğrenci lideri Gabriel Boric, 21 Aralık’ta oyların %55’ini alarak ülkesinin yeni başkanı oldu. Şili’nin 35 yaşındaki yeni lideri, geniş ve çok parçalı bir sol koalisyonun desteğiyle “neoliberalizmin beşiğini neoliberalizmin mezarı” yapma sözüyle iktidara geldi.<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1640786164278.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Reuters<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Makroekonomik göstergeler hayata yansımıyor</h2>1973’te gerçekleşen askeri darbeyle sosyalist başkan Salvatore Allende önderliğindeki Unidad Popular iktidarı devrilmiş, Genelkurmay Başkanı Augusto Pinochet’nin 17 sene sürecek diktatörlük dönemi başlamıştı.&nbsp;Dünyadaki neoliberal dönüşümün ilk laboratuvarıysa Şili olmuştu. Chicago Üniversitesi çıkışlı iktisatçı Thomas Friedman’ın tedrisatından geçmiş “Chicago Boys” adı verilen danışmanlar, ülkenin ekonomisini neoliberal ilkelere göre yeniden düzenlemişti.Pinochet’den sonra gelen sivil hükümetlerin de genel hatlarıyla bu politikadan ayrılmadığını söylemek mümkün. Sonuç kimilerine göre iyiydi. Şili’de kişi başına düşen milli gelir 15 bin 600 dolar. Güney Amerika’nın en zengin ülkelerinden biri. Öte yandan gelir eşitsizliğinde Türkiye’den bile beter durumda.Eğitim ve sağlığa erişim başta olmak üzere çoğu konuda özelleştirmelerin bedelini halk ödüyor. Yani alışık olduğumuz, zenginlerle fakirlerin neredeyse iki ayrı kast gibi yaşadığı, makroekonomik göstergelerin insanların büyük kısmının hayatına yansımadığı bir ülke.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Sokakta doğan hareket</h2>2011 öğrenci eylemleriyle siyasette parlayan Boric’i başkanlığa taşıyan da yine sokak hareketleri oldu. 2019’da eşitsizlik, özelleştirmeler, hayat pahalılığı ve yolsuzluklara karşı isyan eden milyonlarca insanın katıldığı eylemlerde 28 kişi hayatını kaybetti, 2 bin 500 kişi yaralandı.&nbsp;2011 eylemlerinin parlamentoya taşıdığı üç öğrenci liderinden biri olan Boric, bu toplumsal hareketin gücünü arkasına almayı bildi. Gösterileri bastırırken yapılan insan hakları ihlalleri sebebiyle İçişleri Bakanı’nın görevden alınmasında önemli bir rol oynadı.&nbsp;2019 hareketi, anayasanın değiştirilmesine halkın %80’inin evet oyu verdiği bir referandumla sonuçlandı. Yeni bir anayasa yapmak üzere bir Anayasa Konvansiyonu seçildi. Boric, bu süreçte bazı radikal destekçilerini uzaklaştırmak pahasına uzlaşmacı bir tavır sergiledi.<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1640785804870.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">"Yeni anayasa şimdi", ReutersKazandığı ivme, herkesi şaşırtan hızlı bir yükselişe yol açtı. Önce başkan adayı olması için gerekli imzayı son günde de olsa yetiştirdi. Ardından sol ittifakın muhtemel başkan adayı, güçlü örgütüyle nam salmış Komünist Parti’nin Recoleta Belediye Başkanı Daniel Jadue’i ön seçimde geride bıraktı.&nbsp;Başkanlık seçiminin ilk turunu aşırı sağcı, Pinochet yanlısı José Antonio Kast’ın gerisinde %25 oyla tamamladı. Birçok gözlemci, son 20 senedir ilk turu kazanan adayın ikinci turu da kazanmasından hareketle, eski öğrenci liderinin yolun sonuna geldiğini düşünüyordu. Ancak ikinci tur, Şili tarihinin en farklı seçim zaferiyle sonuçlandı.&nbsp;Son sınavına girmediği için hukuk fakültesini bitirememiş, parlamentoya kravatsız girip ülkeyi karıştırmış, vücudu dövmeli, obsesif kompulsif bozukluktan tedavi gördüğünü saklamayan, otonomcu siyasetten gelen biri bugün Şili’nin başkanı.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Dönüşümü sorumlu yürütmek</h2>Rakipleri ülkeyi Venezuela’ya çevireceği propagandasını yaysa da Boric, sol etiketli otoriter rejimlere karşı eleştirel. Filistin davasının da LGBTİ+ haklarının da kararlı bir savunucusu. Seçimin ikinci turundan önce merkez sol kökenli iktisatçıları ekibine katmasının ve dönüşümü sorumlu yürüteceği mesajları vermesinin de seçim zaferinde etkili olduğu söylenebilir.<img src="https://images.aposto.com/2021/11/3/1640786491729.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.79" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">VCGŞimdi önünde yeni anayasa var. Ardından neoliberalizmi nasıl tasfiye edeceğini izleyeceğiz. O bakımdan dünyadaki sol hareketlerin gözü uzun süre Şili’de olacak. 1973 darbesi tüm dünya solunu sarsmıştı. Ülkemizde o sarsılmanın yankısını 1976’da TİP’in düzenlediği Şili Halkıyla Dayanışma Gecesi, Rahmi Saltuk’un Venceremos yorumu, Bulutsuzluk Özlemi’nin Şili’ye Özgürlük şarkısında izlemek mümkün.Şili, solu yine sarsacak gibi. Fakat bu defa solun sarsılıp kendine gelmesine yol açabilir.&nbsp;

Salvatore Allende ile ilgili hikayeler