Öykü Sözlüğü'nde bugün sondan üçü anımsıyoruz. Leyla Erbil'le Vapur'da karşılaşıyor, Bilge Karasu'yla Yağmurlu Kentin&nbsp;Güneşçisi'yle tanışıyoruz. En son, önümüzde Nezihe Meriç'in Zor Yokuşu kalıyor. Hep öyle olmaz mı?

Duende

<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">(V)apur</h2>Leyla Erbil<img src="https://images.aposto.com/2021/7/3/1629284116950.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="Infinity" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable"><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Öyküye uzun bir alıntıyla başlıyor, ardından "Vapurun iskeleden kalkışını gören olmadı." cümlesini okuyoruz. Aslında, iki kişi dışında Vapur'u gören yok. Bir de, bizler varız, tanık olarak. Bu tanıklık, küçük bir kız çocuğu sayesinde oluyor.&nbsp;Ailesini, hikâyesini Vapur'la birlikte öğreniyoruz. Zaten bu Vapur sayesinde halka, İstanbul'a, tarihe bakıyoruz. Kayıtlarda bile yer almayan, görmezden gelinen Vapur'un bize söylemeye çalıştığı onca şey, beraberinde sorular da getirip götürüyor. Söz gelimi, "Uykularımızın içinde bugün bile düdük sesleri duyarak uyandığımızı biliyor mudur?"Gecede kitabında yer alan Vapur öyküsüyle 🌃 <a data-saferedirecturl="https://www.google.com/url?q=https://www.apos.to/i/isim-sehir-album&source=gmail&ust=1629367732039000&usg=AFQjCNHCOsWU8ki0uHoo5ulVIHk3zbvPLA" fr-original-style="" href="https://www.apos.to/i/isim-sehir-album" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İsim, şehir, albüm</a> sayısından.

<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">(V)apur</h2>Leylâ ErbilÖyküye uzun bir alıntıyla başlıyor, ardından “Vapurun iskeleden kalkışını gören olmadı.” cümlesini okuyoruz. Aslında, iki kişi dışında Vapur’u gören yok. Bir de bizler varız, tanık olarak. Bu tanıklık, küçük bir kız çocuğu sayesinde oluyor. Ailesini, hikâyesini Vapur ile birlikte öğreniyoruz. Zaten bu Vapur sayesinde halka, İstanbul’a, tarihe bakıyoruz. Kayıtlarda bile yer almayan, görmezden gelinen Vapur’un bize söylemeye çalıştığı onca şey, beraberinde sorular da getirip götürüyor. Sözgelimi,&nbsp;“Uykularımızın içinde bugün bile düdük sesleri duyarak uyandığımızı biliyor mudur?”Bu haftaki konuğumuz Gecede kitabında yer alan Vapur öyküsüyle Leylâ Erbil’di.Haftaya görüşmek üzere.

Birkaç gün önce Serdar Kuzuloğlu’nun <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm9wZW4uc3BvdGlmeS5jb20lMjUyRmVwaXNvZGUlMjUyRjVDZ2t4T2JJc3VwSEV1VFZ2TGlVSEYlMjUzRnNpJTI1M0R1NDBITGZVLVNMeTlGbVE2d3NfaDlR""""""">bir podcast serisinde</a> şu cümleyi duyunca bir an durakladım. “Hayatın akışını reddedip sabırsızlığımızla bir şeylerde telaş etmek ve bir şeylerin çabucak olmasını istemek büyük bir haksızlık.”&nbsp;Size de oluyor mu bilmem, bazen kendimi uzun zamandır İstanbul’da yaşıyormuş gibi değil de İstanbul benim onunla beraber yaşamama izin veriyormuş gibi hissediyorum. Demek istediğim, sanki o benim hayatıma girmiş değil de ben onun hayatına izinsiz girmiş gibiyim. Böylesine kalabalık ve telaş içide olan bir şehirde yavaşlamak sizce mümkün mü?Aklımdan bu düşünceler geçerken Kuzuloğlu devam ediyor ve anlamak ve durmak arasındaki ilişkiye dikkat çekiyor. İngilizce “to understand" (anlamak) kelimesinin içinde geçen “stand” (durmak) kelimesine değiniyor ve kısa bir süre içinde aklıma İstanbul’un vapurları geliyor. Benim için İstanbul’da anı en çok yaşadığım, yavaşladığım, durduğum, anlamak için durduğum yer; vapurlar…Sanat için vapur: Attila İlhan’dan Sunay Akın’a, Orhan Veli’den Vedat Türkali’ye kadar birçok şairin şiirlerine de konu ettiği, romantik ve naif duygularımızın mekânı olan vapurlar, boğazın ve İstanbul’un simgelerinden biri olarak <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRmxpc3RlbGlzdC5jb20lMjUyRmlzdGFuYnVsLXZhcHVybGFyaS10YXJpaGkta2lzaWxpayUyNTJG""""""">kabul edilir.</a> Ressam Ali Balkan, “İstanbul uzaktan değil, vapurdan güzel.” <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnJlc3NhbWFsaWJhbGthbi53b3JkcHJlc3MuY29tJTI1MkZ0YWclMjUyRnNhbmF0LXZhcHVyLWljaW5kaXIlMjUyRg==""""""">diyor ve ekliyor</a>, “Vapur öyle bir semboldür ki. Denizcilik alanındandır. Endüstri çağındandır. İstanbul’un yatay-dikey kontrastını çok iyi bir şekilde özetler. Ben vapurların İstanbul’dan gidebileceğini düşünmem.&nbsp; Ancak zamanla ebatları küçülebilir ve anıt değerini kaybedebilirler endişesini taşırım. (…) Hep dediğim bir şey 10 metrelik Eyfel Kulesi olmaz. Yine mesajımı vereyim, Eyfel Kulesi Paris için neyse, vapurlar da İstanbul için odur. İkisi de 19. yüzyılın ikinci yarısından. İkisi de demirden.”&nbsp;Vapurların tarihçesi Cevdet ve Fuat Paşaların girişimleriyle 1851 yılında kurulan Şirket-i Hayriye’ye dayanıyor. Osmanlı Devleti’nde kurulmuş ilk anonim şirket olan Şirket-i Hayriye’nin kuruluş amaçlarından biri de İstanbul ve Boğaziçi iskeleleri arasında daha önce kayıklarla gerçekleştirilen ulaşımı kayıklara göre daha konforlu ve güvenli olan buharlı gemilerle <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmk=""""""">sağlamakmış.</a> Vapurların 1858’den beri faaliyet gösterdiği Haliç hattında kurulu bulunan Haliç Vapurları Şirketi’nin 1941 yılında; Boğaz hattında vapur işletmek üzere 1851’de kurulmuş olan Şirket-i Hayriye’nin ise 1945 yılında kamulaştırılarak bütün haklarının Şehir Hatları’na devredilmesi ile İstanbul sularında vapur taşımacılığı tek çatı altında toplanmış. İkinci Dünya Savaşı sonrasında filosunu yenileme ihtiyacı hisseden ve adı Şehir Hatları İşletmesi olarak değiştirilen işletmeye 1950’lerin başlarında üç parti hâlinde Hollanda’da inşa edilen yeni yolcu vapurları katılmış.İstanbul Boğazı’nın bahçeleri: İstanbul’un vazgeçilmez simgeleri arasında yer alan ve “Bahçe Sınıfı” olarak adlandırılan Dolmabahçe, Fenerbahçe ve Paşabahçe vapurları, ismini İstanbul’un semtlerinden almış. Marmara Denizi sularında uzun yıllar hizmet veren bu vapurlardan Fenerbahçe, Rahmi M. Koç Müzesi’nde ziyaretçilerini <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmk=""""""">bekliyor</a>, Paşabahçe’nin ise yeniden Boğaz’la buluşması <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5jbm50dXJrLmNvbSUyNTJGdmlkZW8lMjUyRnR1cmtpeWUlMjUyRnBhc2FiYWhjZS12YXB1cnUteWVuaWxlbml5b3ItdmlkZW8=""""""">planlanıyor.</a> “Bahçe Sınıfı” olarak adlandırılan ve diğer gemilere göre daha büyük ve gösterişli olan bu üç vapur İstanbul sularında, Adalar hattında ve Yalova hattında çalışmış; uzun yıllar yolcuların gözdesi olmuş. İstanbul’da deniz ulaşımının yakın tarihine tanıklık etmiş bu üç vapurdan günümüze yalnızca Paşabahçe ve Fenerbahçe vapurları <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwJTI1M0ElMjUyRiUyNTJGaXN0YW5idWwuZ292LnRyJTI1MkZpc3RhbmJ1bHVuLW5vc3RhbGppay12YXB1cmxhcmklMjUzRg==""""""">ulaşmış</a>.Bir deniz şehrinde vapurun anlamı: Aslında İstanbul’un hızlı bir şekilde büyümesinde vapurların katkısı oldukça fazla. Şehir büyüdükçe vapurlar çoğalmış, vapurlar çoğaldıkça şehir daha fazla büyümüş. İstanbul sularında aralıksız 94 yıl sefer yapan Şirket-i Hayriye vapurları, iki meşrutiyet, bir cumhuriyet, iki dünya savaşı gördüler, birincisine bilfiil <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTYwMmVjYzllNmE5MzgwMDAwN2NiZDNlMSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWY3MDM3NzVlMDAxNmYwMDA4N2YyMDJiJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnRlemFyc2l2aS5jb20lMjUyRmlzdGFuYnVsLWJvZ2F6aW5kYS1jYWxpc2FjYWsteWVuaS1iaXIteW9sY3UtZ2VtaXNpLXRhc2FyaW1p""""""">katıldılar.</a> Belki de bu sebepten vapurlar, çalıştıkları yerle bu kadar çok özdeşleştiler.&nbsp;Kuzuloğlu’nun sözlerini yeniden düşünüyorum. Hayatın akışını reddedip sabırsızlığımızla bir şeylerde telaş ederek bir yerden başka bir yere ulaşım sağlamaya çalışırken vapur bizi İstanbul’da hem trafikten uzaklaştırıyor hem de ıslanmaktan kaçamadığımız telaş yağmurundan. Çeyrek kala-çeyrek geçe zamanlarını değil de özgürlüğümüzü bekliyoruz sanki farklı iskelelerde. Derin bir oh çekip, martıların, sıcacık çayımızın ve eşsiz boğaz manzarasının tadını çıkarıyoruz. Belki ortamın romantik ambiyansına kendimizi kaptırıp Ali Asker Barut’un dizelerini tekrarlıyoruz içimizden: “Karaköy’den kalkan vapurlar bilir / Yıllardır nasıl yangın Galata Kulesi / Kız Kulesi’ne”&nbsp;Öyle ya, İstanbul vapurdan çok güzel.

Vapur ile ilgili hikayeler