Biray Kolluoğlu, Evren M. Dinçer, Zafer YenalBiyografik filmler sinemanın her zaman popüler ürünlerinden. Bunun nedeni pek de gizli saklı değil. Hakkında film yapmaya değer bir hayat yaşadıysanız, iyi bir yapımla büyük bir gişe başarısı neredeyse garanti. Hatta bu şekilde Oscar’a kadar uzanmak bile mümkün.Ray Charles’ı canlandıran Jamie Foxx, Freddie Mercury’yi canlandıran Rami Malek, Truman Capote’yi canlandıran Philip Seymour Hoffman, onlar kadar popüler ve ikonik bir isim olmasa da Erin Brokovich’i canlandıran Julia Roberts’ın kazandıkları Oscar ödülleri bu durumun yakın zamandaki örneklerinden. Oscar’ı bizce hak etmiş olsa da adaylıkla yetinen ve muhteşem Iris Murdoch’ı anlatan Judi Dench’in Iris’ini de anmadan geçmeyelim tabii.Ünlü yönetmen David Fincher’ın The Social Network (Sosyal Ağ) adlı filmi ile Tom Hooper’ın The King’s Speech (Zoraki Kral) adlı filmi ise hem çok sayıda Oscar adaylığı hem de büyük gişe başarısı ile yine hemen aklımıza gelen örnekler arasında. Çok sayıda adaylık ve ödülüyle Lincoln’ü, The Aviator (Göklerin Hakimi) ve Milk’i de unutmayalım. Hitler’i anlatan Downfall (Çöküş) bu janr kapsamında en ilginç işlerden. Stalin’in Ölümü ise alt türe tamamen farklı yaklaşan bir komedi/hiciv filmi. Kadrosundaki çok büyük isimlere rağmen yeteri kadar ses getirmeyen Trumbo filmini de izlemediyseniz mutlaka öneriyoruz.Sinema tarihi de mega biyografik filmlerle dolu. Spike Lee’nin Malcolm X’i, Milos Forman’ın Amadeus’u, dahası Arabistanlı Lawrence, Akıl Oyunları, Gandhi, Son İmparator… Sinema biyografik filmlerden hiç vazgeçmiyor. Gişe, prestij ve ödül bu kadar yakın olunca finansman bulmak kolaylaşıyor, iyi kaynak ve finansmanla daha iyi işler çıkıyor. Görece küçük bütçeyle yapılan Hitchcock gibi filmler bile hikayenin cazibesi sayesinde Anthony Hopkins ve Helen Mirren gibi dev isimleri çekebiliyor.Kısacası beğeniler, teknolojiler değişse de biyografik filmlerin her zaman izleyicisi var. Biyografik filmler tematik trendlerdeki kaymalara, teknolojik değişimlere kolayca ayak uyduruyor. Filmlerin ötesine geçip dizi formatına bakarsak başta Türkiye olmak üzere tüm dünyada biyografi eksenli yapımlarda son yirmi yılda bir patlama olduğunu söylemek mümkün. Alanın ilk ve en başarılı örnekleri arasında tabii Kanunî Sultan Süleyman’ı anlatan Muhteşem Yüzyıl var. Ayrıca Diriliş Ertuğrul, Payitaht: Abdülhamid, Alparslan Büyük Selçuklu, Barbaros Hayreddin: Sultanın Ferman gibi dizileriyle TRT bu hızla giderse yakında “Türk tarihinin” tüm isimlerine dair bir diziyi tamamlayarak dünya rekorlar tarihine girecek.&nbsp;Biz filmlere geri dönelim. Bu filmler tek tip değil. Bazıları iki-üç saate sığmayacak büyük hikayelerin kahramanlarının bütün hayatını anlatmaya çalışırken bazıları bu kişiliklerin yaşamının bir dönemine odaklanıyor. Malcolm X ve Ray, karakterlerin tüm hayatına öyle ya da böyle değinmeye çalışan filmler arasındayken Hitler’in son iki yılını anlatan Çöküş ikinci kategoride. <a fr-original-style="" href="https://www.newyorker.com/culture/the-front-row/rocketman-and-the-inevitable-shortcomings-of-the-hollywood-pop-star-bio-pic" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Kimilerine göre</a> birincisi çok riskli, sonuçta büyük tarihîisimlerin tüm hayatını anlatmak kolay bir iş değil. Öte yandan ikincisinin de kaynak israfı olduğunu söyleyenler var: Müşterisi bu kadar hazır bir hikayeyi neden harcayalım?2023’te de çok ses getiren filmler arasında iki biyografik film vardı: Napolyon (Ridley Scott) ve Oppenheimer (Christopher Nolan). Bizim kategorizasyonumuza göre Napolyon daha çok birinciye, Oppenheimer ise ikinciye uyuyor. Buna karşın her iki film de gişede kötü bir performans sergilemedi. Hatta Oppenheimer, Barbie ile birlikte o kadar büyük bir reklam bombardımanı ile gösterime girdi ki film neredeyse iki ay hiç gündemden düşmedi. Sıradan izleyicinin fark edemeyeceği kadar küçük teknik detaylar günlerce konuşuldu. Bunlardan ne kadarının aklımızda kaldığı şüpheli tabii…&nbsp;Napolyon’un medyatik ödül şansı zayıf gibi görünse de Oppenheimer lobiye devam ediyor. Sonuçları yakında göreceğiz.&nbsp;Peki bu iki film bize ne gösteriyor? Oppenheimer, yönetmen Christopher Nolan’ın söylediği gibi tarihin en büyük hikayelerinin başında geliyor. Ama film hikayeyi ve etkisini irdelemeyi kendisine hiç dert edinmemiş; herhalde bu noktalarda herkesin hemfikir olduğunu düşünüyor. Atom bombasının ve açtığı pandoranın kutusunun neleri dönüştürdüğünü anlatmak yerine bir fizik profesörünün işyerinde yaşadığı gerilimlerden, bu gerilimlerin etkilediği özel hayatından başka izleyiciye bir şey sunmuyor. Oppenheimer’ın büyük sorunlar yaşadığı siyasi figürün ismini buraya yazmayacağız. Çünkü filmin üçte ikisini meşgul etse de bu kişinin kim olduğunu ve önemini muhtemelen çoktan unuttuk. Filmin derdi de bunu bize anlatmak olmadı hiçbir zaman… Karşımızda olağanüstü bir iş yaptığını zaten filmden önce de bildiğimiz birisi ve onun yaşadığı kişisel sorunlar vardı. Düşün dünyasına onlarca milyon dolardan geriye ne kalacak belirsiz.Atom çağına dair yapılmış bir sürü film var ve Oppenheimer harcanan bütçeye karşın bize orijinal bir içerik sunmuyor. Kubrick’in absürt Dr. Strangelove’ı ya da Kurosawa’nın pek çok başyapıtından biri olan Korku İçinde Yaşıyorum’unu izlediğinizde bu yıkıma, daha doğrusu tarihin en büyük hikayesine dair çok daha yoğun bir içerikle karşı karşıya kalırsınız. Oppenheimer’ın da değinmeye çalıştığı girift karar alma süreçlerine dair bir hiciv olarak Dr. Strangelove’dan, bombanın yarattığı derin travmalar üzerine ise Korku İçinde Yaşıyorum’dan çok daha fazla şey öğrenmemiz mümkün.Napolyon ise yelpazenin diğer ucunda. Modern dünya tarihinin en dönüştürücü isimlerinden biri, Josephine’e dair saplantılı aşkı ve tarih derslerinde sıkça anlatılan birkaç anekdotla karşımızda. Bir tanesi taç giyme töreninde papadan tacı alıp kendi kafasına koyması, bir diğeri Waterloo Savaşı’ndaki hâli, belki bir üçüncüsü de askerlerin müdahalesi sayesinde zor kurtulduğu darbe girişimi. Tarih meraklıları Moskova’nın yanışını, Rus çarıyla sohbet sahnesini, Saint Helena’da geçirdiği zamana dair kesiti de beğenmiş olabilir.&nbsp;Ancak pek çok detay Napolyon’un karmaşık tarihine ya hiç değinmiyor ya da üstünkörü geçiyor. Napolyon ilk sürgüne gittiği Elba’da yan gelip yatarken can sıkıntısı ile ülkeye geri gelmiş birisi gibi görünürken, biraz da Phoenix’in oyunculuğu nedeniyle sadece saplantılı bir adam gibi karşımıza çıkıyor. En önemlisi bu tür eleştiriler kendisine yöneltildiğinde Scott açıkça hiç de önemsemediğini söylüyor. “Napolyon destanı yapmak için tarihçilere ihtiyacım yoktu” deyip geçiyor.Peki o zaman neden biyografik filmler yapılıyor? Freddie Mercury’nin hayatının hâlâ hayatta olan arkadaşlarının filme danışman olmalarına rağmen değiştirildiğini biliyoruz. Oppenheimer ve Napolyon’un gerçekçilik ya da gerçekliği niye anlattığına dair bir çerçeveye sahip olmamasının ne önemi var? Lincoln çıktığında bir eleştirmen “Film Lincoln’ü değil Obama’yı anlatıyor” <a fr-original-style="" href="https://www.theglobeandmail.com/arts/film/spielbergs-lincoln-holds-a-mirror-up-to-barack-obama/article4832613/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">demişti</a>. Bu iki filmde böylesi bir bugünden Napolyon’a veya bugünden atom bombasına bakış var mı? Keşke. İzleyici olarak ona bile razıyız.Peki o dönemleri daha iyi kavrama şansımız oldu mu? Oppenheimer’da takım elbiselerin bugüne kıyasla daha sıkı oluşu ve akademik giyim kuşamın henüz serbestleşmediğini görmek dışında ne hatırlıyoruz? (Trumbo filmini bu nedenle tekrar öneriyoruz.) Bu kadar büyük kaynaklar, bu kadar büyük hikayeler ama çerçeveden yoksun ve amaçsız anlatılar. Belki de bu filmler sadece bugün altından da verimli bir çağ yaşayan sinema-televizyonun girdiği konu krizini anlatıyordur.&nbsp;Tabii bir de şu var: Neredeyse yarım asırdır pazarın yavaş yavaş her alanı teslim alarak toplumsallığın kumaşının eprimesine yol açtığı, “Her koyun kendi bacağından asılır,” “Rekabetçi olmak lazım, ayakta kalmak için öne geçmek lazım” söyleminin içinde nefes aldığımız (bazen de alamadığımız) bir dönemden geçiyoruz. Belki de bu dönemde artık görüp görebildiğimiz veya görmek istediğimiz (ve hâliyle bize gösterilen) de sadece bireylerin mücadeleleri, nasıl kazandıkları veya nasıl kaybettikleridir.&nbsp;Yine belki de bu filmler günümüzü anlayıp anlamlandırmakta zorlandığımızın, gelecek tahayyüllerimizin zayıfladığının, geçmişe bakışımızın derinlikten yoksun bir hâle büründüğünün işaretidir. Son beş senede sizi sarsan, hâlâ hatırladığınız, sahnelerinin gözünüzün önünden gitmediği kaç film izlediniz? Aklınızdaki sayı bir elin parmaklarını geçmiyorsa ve son yıllarınız süper kahramanlarla, aynı hikayenin türevlerini anlatan fantastik eserlerle ve <a fr-original-style="" href="https://aposto.com/s/dunya-yaniyor-ailenize-sarilin" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">her yolun aileye çıktığı filmlerle</a> geçtiyse belli ki hepimiz gibi sinemacılar da zorlanıyorlar geçici, akışkan, uçucu olanın içinde kalıcı olanı tespit etmekte. Onları da anlamak lazım…

Zappa Zamanlar

Belki de bu filmler günümüzü anlayıp anlamlandırmakta zorlandığımızın, gelecek tahayyüllerimizin zayıfladığının, geçmişe bakışımızın derinlikten yoksun bir hâle büründüğünün işaretidir. 

Biyografik filmler ne işe yarar?

Freddie Mercury, müzik evreninde türünün nadide örneklerinden bir sese sahip ve son derece karizmatik bir yıldızdı. Yakın zamanda ortaya çıkan kişisel fotoğraf koleksiyonu, bir ikona dönüştüğü yıllarda sahne hayatı dışında ona neşe veren şeylerin üzerindeki perdeyi kaldırdı. Sotheby’s, Mercury’nin özel dünyasını tasvir eden, daha önce hiç görülmemiş 265 fotoğrafın yer aldığı bir koleksiyonun satışını gerçekleştirdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tanımadığımız Freddie Mercury:&nbsp;Çoğunluğu 1980’li yıllara ait polaroitlerden oluşan fotoğraflar, Queen solistinin 1991’deki vefatından bu yana hiç ortaya çıkmamıştı. Freddie Mercury, ölümünün ardından Londra’daki evini ve tüm eşyalarını yakın arkadaşı Mary Austin’e bıraktı. Austin, geçtiğimiz nisan ayında BBC’ye verdiği demeçte koleksiyonla ilgili “Fotoğraflar sizi tanıdığınız Freddie Mercury’nin daha derinlerine götürüyor,” demiş ve “Hayatımdaki bu çok özel bölümü kapatmak için zor bir karar almamın vakti geldi,” diye de eklemişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Farklı bir hikâye: Mercury’nin tüm stadyumlara hükmettiği ikonik anlarla büyük bir tezat oluşturan bu fotoğraflar, rock yıldızı hakkında farklı bir hikâye sunuyor. Londra’daki Sotheby’s’in kıdemli direktörü David Macdonald, Avustralya’nın ABC News kanalına verdiği demeçte “Bu fotoğraflar çok ama çok biyografik—ancak muhtemelen beklediğiniz şekilde değil,” dedi. Satışın küratörlüğünü de yapan Macdonald, resimlerin Freddie Mercury’nin etrafında inşa edilen mitolojiyi yıktığını açıkladı: “[Sanatçı, seçkide] mutfakta bir kediyle oturuyor. [Karelerde] tek bir vazo fotoğrafı veya bahçede sohbet eden arkadaşlar var. Burası farklı bir evren.”&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zamanın ötesinde: Fotoğraflar, Garden Lodge’daki malikânesinde Noel ve doğum günü kutlamalarından görüntülerin yanı sıra Mercury’nin Japonya’ya hayranlığını, çok sevdiği kedilerini ve boş zamanlarından bazı kesitleri kadrajlıyor. Macdonald, açıklamasını “Son 30 yılda Freddie Mercury hakkında çok şey yazıldı ve tartışıldı. Ancak daha önce hiç bu kadar yakından ve sadece sevdiklerinin bildiği kişisel dünyasına yaklaşma ayrıcalığına sahip olmamıştık,” sözleriyle sonlandırdı.&nbsp;</li></ul>Bu koleksiyon için gerçekleştirilen açık artırma 6 Eylül’de sona erdi. Fotoğraflar, 6.245 dolar ile 8,743 dolar arasında fiyatlara alıcı buldu. Bu satış, zamanının her daim ötesinde olan bir yıldıza hayran kitlesinin gösterdiği uzun süreli hayranlığın bir kanıtı.Editörün notu: Müzayededen daha fazla görsele göz atmak için Sotheby’s’in bu koleksiyonla ilgili sayfası <a fr-original-style="" href="https://www.sothebys.com/en/buy/auction/2023/freddie-mercury-a-world-of-his-own-the-evening-sale/freddie-mercury-a-significant-archive-of-c-265?utm_source=substack&utm_medium=email" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada</a>.<img src="https://images.aposto.com/2023/8/5/1695378005987.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury, Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/5/1695378033366.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury, Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/5/1695378055597.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.98" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury, Kaynak: Sotheby’s

Aposto Gündem

Queen’in solistinin daha önce hiç gün yüzüne çıkmamış 265 adet fotoğrafı Sotheby’s müzayedesinde satıldı.

📷 Freddie Mercury’nin kişisel fotoğrafları

Freddie Mercury, müzik evreninde türünün nadide örneklerinden bir sese sahip ve son derece karizmatik bir yıldızdı. Yakın zamanda ortaya çıkan kişisel fotoğraf koleksiyonu, bir ikona dönüştüğü yıllarda sahne hayatı dışında ona neşe veren şeylerin üzerindeki perdeyi kaldırdı. Sotheby’s, Mercury’nin özel dünyasını tasvir eden, daha önce hiç görülmemiş 265 fotoğrafın yer aldığı bir koleksiyonun satışını gerçekleştirdi.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Tanımadığımız Freddie Mercury:&nbsp;Çoğunluğu 80’li yıllara ait polaroitlerden oluşan fotoğraflar, Queen solistinin 1991’deki vefatından bu yana hiç ortaya çıkmamıştı. Freddie Mercury, ölümünün ardından Londra’daki evini ve tüm eşyalarını yakın arkadaşı Mary Austin’e bıraktı. Austin, geçtiğimiz nisan ayında BBC’ye verdiği demeçte koleksiyonla ilgili “Fotoğraflar sizi tanıdığınız Freddie Mercury’nin daha derinlerine götürüyor” demişti ve “Hayatımdaki bu çok özel bölümü kapatmak için zor bir karar almamın vakti geldi” diye de eklemişti.</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Farklı bir hikâye: Mercury’nin tüm stadyumlara hükmettiği ikonik anlarla büyük bir tezat oluşturan bu fotoğraflar, rock yıldızı hakkında farklı bir hikâye sunuyor. Londra’daki Sotheby’s’in kıdemli direktörü David Macdonald, Avustralya’nın ABC News kanalına verdiği demeçte “Bu fotoğraflar çok ama çok biyografik ancak muhtemelen beklediğiniz şekilde değil” dedi. Satışın küratörlüğünü yapan Macdonald, resimlerin Freddie Mercury’nin etrafında inşa edilen mitolojiyi yıktığını açıkladı: “Mutfakta bir kediyle oturuyor ya da bilirsiniz, bir vazo fotoğrafı var ya da bahçede sohbet eden arkadaşlar. Bu farklı bir evren.”&nbsp;</li><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Zamanın ötesinde: Fotoğraflar, Garden Lodge’daki malikânesinde Noel ve doğum günü kutlamalarından görüntülerin yanı sıra Mercury’nin Japonya’ya hayranlığını, çok sevdiği kedilerini ve boş zamanlarından bazı kesitleri kadrajlıyor. Macdonald, açıklamasını “Son 30 yılda Freddie Mercury hakkında çok şey yazıldı ve tartışıldı. Ancak daha önce hiç bu kadar yakından ve sadece sevdiklerinin bildiği kişisel dünyasına yaklaşma ayrıcalığına sahip olmamıştık” sözleriyle sonlandırdı. Bu koleksiyon için gerçekleştirilen açık artırma 6 Eylül’de sona erdi. Fotoğraflar, 6.245 dolar ile 8.743 dolar arasında fiyatlara alıcı buldu. Bu satış, zamanının her daim ötesinde olan bir yıldıza hayran kitlesinin gösterdiği uzun süreli hayranlığın bir kanıtı aynı zamanda.</li></ul>Müzayededen daha fazla görsele göz atmak için Sotheby’s’in bu koleksiyonla ilgili <a fr-original-style="" href="https://www.sothebys.com/en/buy/auction/2023/freddie-mercury-a-world-of-his-own-the-evening-sale/freddie-mercury-a-significant-archive-of-c-265?utm_source=substack&utm_medium=email" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sayfasını</a> ziyaret edebilirsin. Fotoğrafların bazılarına aşağıda ulaşabilirsin.<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215259359.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.00" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215300206.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.98" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215316761.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.49" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215329306.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.99" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215347027.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215362183.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.99" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215374730.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.27" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215388667.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.41" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215403974.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.56" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury &amp; Elton John | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215426587.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.51" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury, Queen ile Wembley Stadyumu’nda, 1986 | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215500929.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="0.68" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak: Sotheby’s<img src="https://images.aposto.com/2023/8/3/1695215512492.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.47" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Freddie Mercury | Kaynak:&nbsp;Sotheby’s

Duende

Freddie Mercury’nin daha önce hiç gün yüzüne çıkmamış 265 adet kişisel fotoğrafı Sotheby’s müzayedesinde satıldı.

📷 Freddie Mercury’nin kişisel fotoğrafları müzayedede satıldı

Yazan:&nbsp;Gökçen YÜCEL, Fütüristler Derneği Üyesi, Yapay Zekâ Hukuk MüşaviriSon dönemde teknoloji dünyasında adını sıkça duyduğumuz üretken yapay zekâ temel olarak ses, görüntü ve metin içerik üretebilen bir yapay zekâ teknolojisidir. Bu teknoloji ile daha önce var olmayan bir ses veya görüntü sentetik olarak üretilebileceği gibi bir başkasına ait ses veya görüntünün dijital kopyası da üretilebilmektedir. Örneğin; 1991 yılında hayatını kaybeden Dünyaca ünlü ses sanatçısı Freddie Mercury’in sesi yapay zekâ teknolojisi ile dijital olarak üretilmiş ve bu sese “Yalancı Bahar” şarkısı söyletilmiştir. Öte yandan Ziraat Bankası tarafından hazırlanan bir reklam filminde 2000 yılında yaşadığı kalp krizi sonucu hayatını kaybeden ünlü oyuncu Kemal Sunal “Deep Fake” adı verilen yapay zekâ teknolojisi yardımıyla oynatılmıştır. Öyle ki ülkemizde çok sevilen oyunculardan birisi olan Kemal Sunal’ı bir reklam filminde karşısında gören seyirci hem duygulanmış hem de bu duruma oldukça şaşırmıştır. Esasen bu filmde, Kemal Sunal yerine başka bir oyuncu oynamış ancak elde edilen video görüntüsündeki yüz deep fake yöntemi kullanılarak Kemal Sunal’ın yüzü ile değiştirilmiştir. Burada yapılan değişim o kadar orjinale yakındır ki Kemal Sunal’ın yüz mimikleri dahi gerçekte onu canlandıran oyuncunun yüz mimiklerine göre değişim göstermektedir. &nbsp;Ayrıca metin üreten yapay zekâ teknolojileri arasında en popüler olanlardan birisi olan ChatGPT’ye Mevlana’ya ait bir şiirin belirli dizeleri İngilizce’ye çevrilmek suretiyle verildiğinde ChatGPT bu dizelerin devamı niteliğinde ve bunlarla uyumlu olarak şiir dizesi yazmayı başarmıştır.Buraya kadar anlattıklarımız göstermektedir ki üretken yapay zekâ birçok farklı endüstriyi kökünden değiştirebilecek güçte bir dönüşümün ayak seslerini bizlere duyurmaktadır. Yıllar önce hayatını kaybetmiş ünlü bir ses sanatçısının sesi ve görüntüsü dijital olarak üretilerek dijital konserler verilmesi mümkün hale gelebilecektir. Üstelik bu ses sanatçının geçmiş dönemde verdiği konserlerden alınan ses ve görüntüler yapay zekâ tarafından işlenmek suretiyle onun sanal bir kopyası da üretilebilecektir. &nbsp;Böylece üretilen bu sanal kopya sanatçı verdiği dijital konserde seyircisiyle etkileşime girebilecek, seyircisinden gelen tezahürata ve şarkı taleplerine yanıt verebilecektir. Yine yıllar önce hayatını kaybeden dünyaca ünlü bir oyuncu üretken yapay zekâ sayesinde kendi sesi ve görüntüsüyle güncel bir filimde oynatılabilecektir.&nbsp;Bunun ötesinde daha önce hiç var olmamış bir ses sanatçısı veya oyuncu da üretken yapay zekâ teknolojisi kullanılarak dijital olarak üretilebilecektir. Üretilen bu ses sanatçısı kendi dijital konserlerini verebilecek ve kendi hayran kitlesini oluşturabilecektir. &nbsp;Üretilen oyuncu ise çeşitli filmlerde oynatılabilecektir. Buradan anlaşılmaktadır ki gerçek ses sanatçısı ve oyuncular ilerleyen yıllarda dijital rakipleriyle baş etmek zorunda kalabilecektir. Zira üretilen dijital ses sanatçısı ve oyuncular toplum nezdinde ne kadar fazla kabul görür ve hayran kitlesine ulaşırsa konser ve filmlerde onların kullanılması yaygınlaşacaktır. Bugün oldukça popüler olan Barbie bebeklerinin 1952 yılında Almanya’da yayımlanmaya başlayan bir çizgi roman karakterinden doğduğunu düşündüğümüzde, bir çizgi roman karakterinden çok ötede sesi ve görüntüsü ile dijital ortamda gerçek bir insan gibi var olan bir ses sanatçısı veya oyuncunun büyük bir hayran kitlesine sahip olamayacağını söylemek mümkün görünmemektedir.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2023/7/3/1693423820947.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" ratio="1.52" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Diğer taraftan metin üreten ChatGPT gibi yapay zekâ teknolojileri kullanılarak çeşitli edebi eserler, şiirler üretilebilecektir. Günümüzde bu konuda en çok tartışılan hususların başında bu edebi eserlerin fikri mülkiyet haklarının kime ait olacağı konusu yer almaktadır. ChatGPT gibi teknolojilerin bu eserleri üretmesi için öncelikle bu teknolojilere bir takım metin içeriklerin verilmesi gerekmektedir. Örneğin, ChatGPT’ye lirik tarzda, sonbahar temalı, dört dizeden oluşan bir şiir yazmasını istediğimizi metin olarak bildirmemiz icap etmektedir. Ardından ChatGPT bu tarza uygun sonbahar temalı bir şiir üretebilecektir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus ChatGPT’ye istediğimiz şiirin detaylarını ne kadar iyi verebilirsek ChatGPT bizim isteklerimize en uygun şiiri üretmeye çalışacaktır. Bu nedenle ChatGPT’ye girilen ve komut satırı adı verilen bu metin üretken yapay zekânın istenilen çıktıyı üretebilmesi açısından kritik bir rol üstlenmektedir. Bu nedenle üretken yapay zekânın ürettiği eserlerin fikri mülkiyeti hususunda üretilen eserin komut satırlarını oluşturan gerçek kişinin hak sahibi olabileceği kanaatindeyim. Öyle ki bu komut satırlarının nasıl oluşturulması gerektiğine ilişkin “prompt engineering” adı verilen bir meslek dalı bile gündeme gelmiştir. Üretken yapay zekânın hayatımızın içerisine derinlemesine nüfuz etmesine paralel olarak yapay zekânın istenilen çıktıları üretebilmesi için kritik rol üstlenecek bu meslek dalına mensup uzmanlar dolgun ücretlerle iş bulma imkanına sahip olabilecektir.&nbsp;Sanayi devrimiyle birlikte bir kısım mavi yakalı insanların yerini alan makineler, üretken yapay zekâ ile birlikte artık beyaz yakalı insanların bir kısım işlerini de üstlenebilecek seviyelere gelmektedir. Hatta bugüne kadar tamamen insana özgü işleri yaptığını düşündüğümüz ses sanatçılığı, oyunculuk gibi meslekler dahi üretken yapay zekâ tarafından icra edilebilir bir hale gelmektedir. Bu dönüşüm gerçek ve dijital dünyanın sınırlarının daha da silikleşeceği web 3.0 çağında metaverse ve benzeri dijital ortamlardaki yaşamı daha cazip hale getirecektir. Dijital olarak üretilen ses sanatçısı veya oyuncuları bizim içerisinde bulunduğumuz gerçek dünyada keyifle izlemek pekala mümkündür. Fakat gerçek dünyadaki bizlerin onların dijital dünyasına girdiğimizde yaşayacağımız deneyim gerçek dünyanın yer çekimi gibi fiziksel yasalarını ortadan kaldıracağı için çok daha eğlenceli ve keyifli anlar içerebilecektir. Tam da bu nedenle üretken yapay zekânın metaverse gibi dijital dünyalara olan talebi tetikleyeceği ve gerçek dünyanın sınırlarından kurtularak daha farklı, eğlenceli ve keyifli vakit geçirmek isteyen insanların bu dünyalara doğru yaşamlarını kaydırabileceği kanaatindeyim.<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/gokcen-yucel-99426a7b/" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gökçen Yücel | LinkedIn</a><hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">Sevgili Okuyucularımız,Fütürist Bülten hakkındaki görüş ve önerilerinizi&nbsp;<a fr-original-style="" href="mailto:bulten@futurizm.org" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bulten@futurizm.org</a>'a e-posta atarak bizlere iletebilirsiniz.

Fütürist Bülten

Sanatın ve Gerçekliğin Sınırlarını Yeniden Şekillendiren Yapay Zekâ

Üretken Yapay Zekâ

• Queen, 8 plaklık dev koleksiyon seti The Miracle — Collector’s Edition'dan Freddie Mercury'in de vokallerde olduğu, daha önce yayımlanmamış yeni şarkısı Face it Alone'u paylaştı. Şarkı için söz eşlikçili bir de klip yayımlayan grup, 21 Ekim'de kapsamlı yeni bir klip daha çıkaracak.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Eski yeniler: Grubun Freddie Mercury'le kaydedilen sondan bir önceki albümü The Miracle'ın stüdyo kayıtlarından, daha önce yayımlanmamış şarkılarından, stüdyo içi konuşmalardan ve daha fazlasından oluşacak setle birlikte; Dog With a Bone, I Guess We’re Falling Out ve You Know You Belong To Me&nbsp;şarkıları da ilk defa gün yüzüne çıkacak.</li></ul>

• Queen grubu, pandemi yardım çalışmalarına bağış toplamak için 20 Nisan 1992’de Londra’daki Wembley Stadyumu’nda Freddie Mercury anısına gerçekleşen konseri YouTube kanalından <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.youtube.com/watch?v=PN7oGo6qlMA">yayımladı</a>. 90’ların en ikonik konserinde Queen grubu üyeleri Brian May, Roger Taylor ve John Deacon’a sahnede David Bowie, Robert Plant, Roger Daltrey, Axl Rose, Elton John, Tony Iommi, James Hetfield, Seal, George Michael ve Liza Minnelli gibi birbirinden değerli pek çok isim de eşlik ediyor. Konser kaydı 17 Mayıs Pazar günü saat 21.00’e kadar YouTube üzerinden erişilebilir olacak.

William M. Spellman'ın kaleme aldığı Ölümün Kısa Bir Tarihi bu alanda ünlü tarihçi Philippe Aries'nin literatüre kazandırdığı Batı'da Ölümün Tarihi adlı referans kaynağı kadar önemli bir kaynak. Ahmet Bora Pekiner'in çevirisiyle Tellekt tarafından Türkçeye kazandırılan Ölümün Kısa Tarihi, insalığın geçmişinden bugüne ölüm olgusu pek çok farklı disiplinle bir arada okura sunuyor. Biz de Raftan bu dikkat çekici kitabı indiriyoruz. Konuyla doğrudan ilgili olan Freddie Mercury’nin eşsiz yorumuyla Queen’den <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://link.apostonews.com/click?uri=aHR0cHM6Ly9saW5rLmFwb3N0b25ld3MuY29tL2NsaWNrP3N0b3J5PTVmYTNiM2YxYmVlMTM0MDAwNzY0NWZkNSZ1c2VyPTVlYjU0M2NmNzA2NDk0MjU1ZWNmNmE4MCZhdXRob3I9NWYzNGUxNGVlZWQ1ODgwMDA2MWM0OTcxJnVybD1odHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRm9wZW4uc3BvdGlmeS5jb20lMjUyRnRyYWNrJTI1MkYzU0dQOEl0NVdEbkNPTnlBcEpLUlRKJTI1M0ZzaSUyNTNEUVpoR05zdndUWkMxZnVDSVYzdUstdw=="">Who Wants to Live Forever</a> da bu yazın macerasına eşlik ediyor.&nbsp;Antik Mısır'da inşa edilen piramitlerin yapılmasındaki temel motivasyondan Antik Yunan'daki filozoflara, Romalı düşünürlerden de Orta Çağ ve günümüze kadar ulaşan geniş bir tarihi dönem Ölümün Kısa Bir Tarihi'nde yer alıyor.<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-11-05T18:30:07.193Z.jpeg" alt="The angel of death, Evelyn de Morgan 1881"><figcaption>The angel of death Evelyn de Morgan 1881</figcaption></figure>Antik Mısır’dan bugüne: Binlerce yıl önce yaşamış olan atalarımızın ölümden ne anladığı konusunda bir fikir sahibi olmak ne yazık ki çok güç. Çünkü arkeolojik kayıtlar en iyi ihtimalle imtiyazlı küçük bir kitlenin fiziki kalıntıları üzerine araştırma yapıp bulgular elde edebiliyor. Ancak bu bulgular o dönemki insanların tarih öncesi dönemlerden de kalma gelenekleri sürdürdükleri ve bir öteki dünya inancı taşıdıklarını gösteriyor.Bununla birlikte değer verdikleri insanlar tarafından değer görme arzusu ve bir bağ kurma ihtiyacı zaman içinde mezarların geniş halk kitleleri tarafından da benimsenen bir yapıya dönüştüğünü ortaya koyuyor. Bu duygusal bağın kurulmasıyla da ileriye dönük bir adım atılıyor ve bu süreç yazının önceki satırlarında da bahsettiğimiz Mısır’daki o görkemli piramitlere kadar uzanıyor.Birleşik Krallık ve genel olarak Avrupa tarihi konusundaki çalışmalarıyla da tanınan William M. Spellman, Ölümün Kısa Bir Tarihi kitabında kaçınılmaz bir şekilde antropoloji, arkeoloji ve felsefe gibi alanlara da temas ediyor. Antik Yunan, Roma ve Hint coğrafyasında ölümün algılanışı ve toplumların buna bakış açısını irdeleyen Spellman, filozofların yanı sıra dinlerin de bu konuya bakış açısını ele alıyor.İnsanlığın ölümle olan ilişkisini ve serüvenini kronolojik bir yaklaşımla ele alan Spellman, Aydınlanma Çağı’nın öncüleri Spinoza ve Descartes gibi düşünürlerin de konuya yaklaşımlarını değerlendirirken kuşkucu tavrı da kitabın sayfalarına taşıyor. Bu noktadan itibaren kitap daha önce de bahsetmiş olduğum Annales Okulu’nun temsilcilerinden Philippe Aries’nin Batı’da Ölümün Tarihi kitabı ile benzer bir düzlemde ilerliyor. Bu noktada Everest Yayınları tarafından Türkçeye de kazandırılmış olan kitabı da ilgili okura tavsiye etmiş olalım.&nbsp;Ölümün Kısa Bir Tarihi özellikle 17. yüzyıldan sonraki dönemi ele alışı ağırlıklı olarak felsefi düzlemde ilerlerken günümüz insanının ölümü gündelik hayatında nasıl soyutlandırdığı ve onu yok saydığına dikkat çekiliyor.Son olarak mevcut pandemi koşullarında bu kitabın Türkçeye kazandırılış olmasının ne kadar değerli olduğunun altını çizelim. İlerleyen dönemde de buna benzer tarihsel araştırmalarının Türkçede yer alabilmesi en büyük dileğimiz.

Freddie Mercury ile ilgili hikayeler