apéro

İstanbul’un kuzeyinde yürütülen kentleşme politikaları bölgesel bir ekolojik yıkıma sebep olurken sulak alanlar kaybediliyor, meralar yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor. Bu süreçte yaşam alanları tarumar olan mandalara ne oluyor?

Bir gıda egemenliği mücadelesi: Manda Müşterekleri

Bu kadar basit mi? Elbette değil. Biraz yöre, biraz kültür, biraz mikroorganizmayla elde edilen ekmeğin kimlik ve gelenek hikâyesi.

Erman Girgin'le: Un, su, tuz

Günümüz tüketim anlayışıyla bölgesel gıda sistemlerinin büyümesine sebep oluyoruz. Küresel anlamda çiftçilerin daha fazla gıda üretme telaşıyla ekosistemlere yayılmalarını teşvik ederken ortaya çıkan sonuçtan herkes muzdarip hâle geliyor. Var olan sistemi iyileştirmek istediğimiz noktadaysa ihtiyacımız olan gıdanın önemli kısmını doğrudan şehirlerimizde büyütmek kulağa oldukça iyi bir fikir gibi geliyor. Kentsel tarımın insan ve doğayı yeniden bir araya getirip şehirleşme sonucu ortaya çıkan birçok sorunu çözmek için faydalı bir konsept olabileceğine ikna olmaya hazırlanırken birçoklarının aklında bazı sorular beliriyor: Kentsel tarım sistemleriyle şehir sınırları içinde gıda üretmenin gerçekten kayda değer sosyal veya çevresel faydaları var mı? Yoksa kentsel çiftçilik birkaç şehirlinin iyi niyetli ama nihayetinde önemsiz bir hobisinden fazlası değil mi?<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Geçmişten günümüze: Kentsel tarım</h2>Uygarlığın başından beri hayatın bir parçası olan tarımın, avcılık ve toplayıcılıktan sonra, hâkimiyetinin artmasıyla medeniyetlerin yiyeceğin peşinde hareketlilik hâline artık ihtiyaç duyulmuyordu. Şehirler genellikle yoğun nüfuslu olduğu için tarımsal üretimin devam ettirebileceği yeterli alanı bulmak antik zamanlarda bile zor olabiliyordu. Bu sebeple, tarımsal faaliyetlerin çoğu kırsal alanlarda ya da civar köylerde gerçekleştiriliyordu. Ancak bu durum tarımsal üretimin kentsel alanlara da yayılmasına mâni olamadı.Kentsel tarımın belgelenmiş ilk örnekleri; Babil'in Asma Bahçeleri ve Yunan şehirlerinin kutsal toprakları. Çin bahçelerinden Arap bahçelerine; aromatik bitkilerden gelen kokular, çiçeklerden oluşan manzara ve kuş sesleriyle çeşitli duyusal deneyimleri birleştirirken Orta Çağ döneminde şehrin surlarının ötesindeki tarım toprakları daha organize hâle gelerek şehre taşındı ve “hortus” adı verilen mutfak bahçeleri ortaya çıktı. Sonraki yüzyıllardaysa Yunanlılar, Romalılar, Bizanslılar ve Persler tarafından bitkiler genellikle manastırlarda geçim kaynağı olarak keşişler tarafından üretilip işleniyordu.&nbsp;Sanayi Devrimi’yle birlikte, tarım teknolojileri ve teknikleri geliştirilerek şehirlerde tarım modernleşip endüstriyel hâle geldi. Fabrika işçileri bahçecilik yapmaya başladı; bahçeler hem gıdalarını üretip hem de dinlenip stres atabilecekleri alanlara dönüştü. İkinci Dünya Savaşı zamanlarındaysa kent bahçeleri, şehirlere taze sebze sağlamak için teşvik edildi. Bunun örneği olarak da savaş sırasında milyonlarca ABD’li arka bahçelerine "zafer bahçeleri" kurup kendi yetiştirdikleri meyve ve sebzelerle toplumun gıda ihtiyacının önemli oranda karşıladı. Savaş sona erdiğindeyse bu kentsel tarım alanları ortadan kalkarak yerini büyük ölçekli kırsal tarım alanlarına bıraktılar.Tarım insanlık tarihi boyunca kent kültürlerinin büyümesine ve gelişmesine katkıda bulundu. 21. yüzyılda kentsel tarım, toplumdaki ve teknolojideki ilerlemelerle ilişkilendirilip birçok inovasyon ve girişimde bulunuluyor. Özellikle kentsel alanda dikey tarım teknolojisi gibi inovatif fikirler şehir tarımının geleceğinin oldukça parlak olduğuna işaret ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kentsel tarım neden popülerleşti?</h2>Şehir nüfusu hızla artarken her geçen gün kentte tarım daha da popülerleşiyor. Gıda arzı ve tedarik zincirlerine yönelik artan endişelere karşı kentte tarım yöntemlerinin gıda üretimini daha sürdürülebilir, yerel ve sağlıklı bir şekilde devam ettirmeye yardımcı olacağı düşünülüyor.Avrupa Birliği’nin hazırladığı <a fr-original-style="" href="https://www.iss.europa.eu/sites/default/files/EUISSFiles/ESPAS_Report.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">rapor</a>a göre 2030 yılında dünya nüfusu 8,6 milyara, 2050'deyse 9 milyara ulaşacak ve bu nüfusun üçte ikisi şehirlerde yaşayacak. Bu veriler küresel gıda üretiminin %50'den fazla artırılması gerektiği sonucunu doğururken buzdağının ardındaki bir gerçek olarak ekilebilir arazi kapasitesinin %12'den fazla artma ihtimalinin düşük olduğu söyleniyor. Tüm bu bilgiler ışığında yanıtı merak edilen bir soru: Gelecekte gıda talebi nasıl karşılanacak?İklim değişikliği ve günümüzdeki tarımsal uygulamaların yol açtığı etkiler birbirleri için karşılıklı zorluklar yaratıyor: yağışların düzensizleşmesi, doğal afetlerin sıklığı, aşırı sıcak ya da soğuk havalar, azalan kaynaklar, toprak bozulması, biyoçeşitlilik kaybı ve pestisitlerden kaynaklanan kirlilik. <a fr-original-style="" href="https://www.worldbank.org/en/topic/water-in-agriculture" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Dünya Bankası</a>'nın verilerine göre tarım su ekosistemlerinin %70'ini kullanırken <a fr-original-style="" href="http://faostat.fao.org/static/syb/syb_5000.pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)</a>, 2017'de toplam kara alanının %37'sinin tarımsal üretimde kullanıldığını paylaşıyor. Sera gazı emisyonlarının önemli sebeplerinin başında gıda üretiminin geldiğini de eklediğimizde bütün bunlar küresel gıda sistemlerinin uzun vadeli uygulanabilirliği konusunda çeşitli zorluklara zemin hazırlıyor.Kentsel tarım iklim değişikliği ve gıda güvenliği arasındaki bağlantılarda önemli rol oynayan alternatif olarak görülüyor. Kentsel tarım uygulamaları, yerel gıda üretimine katkıda bulunarak toplulukları beslemeye yardımcı olurken gıda güvencesi sağlıyor ve tarım sektöründe söz sahibi olan çiftçilerin ve aynı zamanda tüketicilerin ekonomisine destek oluyor. Kentsel tarım sistemleriyle yerel olarak yetiştirilen taze gıdaların tedarik zincirleri daha kısa ve izlenebilir olduğu için gıda üretimi ve tedarik süreci kaynaklı karbon ayak izlerini azaltıyor. Bunun yanı sıra kentsel tarım uygulamaları su kaynaklarının yönetimine, toprağın korunmasına ve kirliliğin azaltılmasına yardımcı oluyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Küresel kriz ve teknolojilerin etkisi</h2>Peki ya uluslararası krizlerin kentsel tarımın teşvikinde etkisi var mı? Covid‑19 salgınıyla ön plana çıkan gıda tedarik zincirlerinin kırılganlıkları, var olan gıda güvenliğinin büyük ölçüde ithalat ve ticaret anlaşmalarına dayandığının anlaşılmasını sağladı. Dolayısıyla, savaş ve siyasi gerilim zamanlarında uluslararası tedarik zincirlerine bağımlılığı azaltmak için önemli seçenek olarak kentsel tarımla gıda güvenliğinin artırılmasının sağlamak mümkün olabilir mi?Günümüz kentsel tarım sistemlerinin temelini oluşturan teknolojik yenilikler ve yapay zekâ mahsullerin yetiştirilme şeklini günbegün değiştiriyor. Daha fazla kaynak verimliliğini benimseyen yeni tarım yöntemlerinin geleneksel uygulamalara meydan okuması söz konusu olabilir mi? Kentsel tarım uygulamalarının yerel üretim ve tüketim odaklı gıda sistemleriyle yerel toplulukların gıda gereksinimlerine yanıt vererek gelecekte tarım sektörüne dair ekonomik ve çevresel baskıları azaltabileceği fikrinin yaygınlaştığı söylenebilir. Bunun sonucu olarak da kentsel tarım bazıları tarafından iklim değişikliği ve gıda güvenliği arasındaki problematik ilişkiye yanıt veren önemli bir alternatif olarak görülüyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gıda ve ötesi</h2>Tüm bu görüşlerin yanında kentsel tarım alanlarının en azından yakın gelecekte şehirleri besleyemeyeceği gerçeği aşikâr. Ancak kentsel tarım alanları, sağlıklı gıdaya erişim desteğinin yanı sıra şehir insanlarının gündelik hayatında iletişimini kaybettiği karmaşık ama bir o kadar da hayati olan gıda sistemlerinin nasıl çalıştığına dair bazı fikirler edinmesine katkı sağlayabilir mi? Böylece, yiyeceklerin değerini daha iyi anlamayı öğretebilir mi?Şehir çiftçisi Jason Mark, <a fr-original-style="" href="https://gastronomica.org/2013/09/05/summer-2013/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Gastronomica</a>'da yayımlanan yazısında kentsel tarımın bu yönüne değiniyor:&nbsp;"Bir brokoli için tohumdan hasata kadar birkaç ay harcayın ve çok geçmeden bağımlı olduğumuz doğal sistemler için çok daha derin bir takdir sahibi olacaksınız. Mahsullerin büyüdüğünü ya da bozulduğunu izlediğinizde dünyayla olan bağlantımız şaşırtıcı derecede açık hâle geliyor." ve ekliyor, "Belki de kentsel tarım bizi besleyen insanlar, tarım işçileri, kamyon şoförleri, işleyiciler ve paketleyiciler, aşçılar hakkında daha vicdanlı olmaya zorlaması açısından değerlidir."Kentsel tarıma yönelik söz konusu romantik yaklaşımı akademik bir çalışmayla ölçmek belki pek olası değil fakat tarımın zorlu koşulları ve gerçeklerinden habersiz büyüyen şehir sakinlerini doğadaki dengeler konusunda aydınlatma potansiyeline sahip olduğu söylenebilir.

Kentsel tarımın çağlar boyu süren yolculuğu modern insan ve doğa arasındaki ilişkileri yeniden kurabilir mi?

Toprakla dengeye varmanın en kestirme yolu (mu?): Kentsel tarım

<a fr-original-style="" href="https://www.iea.org/reports/global-methane-tracker-2023" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Uluslararası Enerji Ajansı</a> (IEA), metan emisyonlarının 2022 yılında 135 milyon ton ile rekor seviyeye ulaştığını duyurdu.<ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Neden önemli? Metan gazı, Sanayi Devrimi'nden bu yana küresel sıcaklıklardaki artışın yaklaşık %30'undan sorumludur. Ayrıca, insan faaliyetleri sonucu oluşan metan emisyonlarının yaklaşık %40'ı enerji sektöründen kaynaklanmaktadır.</li></ul>

SEFiA İklim Gündemi

<a fr-original-style="" href="https://www.linkedin.com/in/selaledagalp?miniProfileUrn=urn%3Ali%3Afs_miniProfile%3AACoAAD99DLwBc6vvM8j5tymhZB4rPJBmih5EL-E&lipi=urn%3Ali%3Apage%3Ad_flagship3_search_srp_all%3BhnQvrMiIRbCZ%2FPQU67c9mw%3D%3D" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Şelale Dağalp</a>Don Miguel Ruiz, yaklaşık 15-25 bin yıl önce Meksika’nın güneyinde yaşayan, kadim spiritüel bilgileri ve uygulamaları korumak için bilim insanları ve sanatçılardan oluşan Tolteklerin bilgeliğini araştırdığı Dört Anlaşma adlı kitabında şöyle der:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(255, 255, 255); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">“Sevgimi ağaçlara dağıtmaya başladım.Bir parça Sevgi koyduğum her ağaç bana Sevgiyi geri verdi.Ağaçlarla bir oldum.Ama Sevgim yine durmadı, daha da büyüdü.Bir parça Sevgimi, her çiçeğe, çimene, toprağa verdim.&nbsp;Onlar da bana Sevgilerini geri verdi.Ve bir olduk...”</blockquote>İnsanın doğadan kopuşunun tarihi bizleri, pek çok kaynakta belirtildiği gibi 1760’lara, Sanayi Devrimi’nin başlangıcına götürüyor. Kabaca geleneksel alandan modern alana girdiğimiz bu adımla, insanlığın iklim krizini 'resmen' başlattığını bugün artık rahatlıkla söyleyebiliyoruz. Söz konusu yeni dünya düzeni ile insan ve doğa, birbirini dışlayan iki ayrı biyosfer arketipleri olarak karşımıza çıkıyor. Bugün doğa ve çevre terimleri başlı başına insan canlısından ayrı ele alınıyor. Aksi halde bugün tekrar “bir” olmaya çalışmak için bu kadar çaba gösteriyor olur muyduk? Yazıma bu sebeple, Ruiz’in kitabında Sevgi Duası olarak yer verdiği o naif kısımla başlamak istedim. Daha net bir ifadeyle, biz aslında “bir” dik ve bölündük, şimdi aslında zaten bizim olana, kendimize, doğal dünyamıza, biyosferimize özlem duyuyoruz ve eksik özümüze kavuşmak için çabalıyoruz. Bu perspektiften bakınca haksız sayılmayız! Aklın doğayla çatışmaya girdiği yeni dünya düzeni, Val Plumwood’un "Feminizm ve Doğaya Hükmetmek "adlı kitabında yer verdiğinden daha iyi ifade edilemezdi: “Çevre etiği üzerine yazan birçok yazarın da belirttiği gibi Batı’da, doğa basitçe insan amaçlarının aracı olarak görülmüş, yalnızca insanlara ahlaki kaygıyla yaklaşan ve “geri kalanları” da işine geldikçe yararlanacak alana ait sayan bir ahlaki ikiciliğin uygulanması yoluyla araçsallaştırılmıştır.”İnsanın doğanın efendisi ya da dış denetleyicisi olarak “ayrı” ve “yukarıda” durduğu yerel düzeyde; çalı çırpı, mantar gibi üremek, ağaç olmak, dal budak salmak gibi – deyimler çoğaltılabilir – doğanın oluşuna karşı özensiz, ötekileştirici ve kontrolcü bir perspektiften söz edersek aşırıya kaçmış olmayız belki de. Doğal dünya ve biyosferi artık yalnızca insan yaşamının ve kültür oyununun sergilendiği bir dekor ya da sahne olarak göremeyeceğiz. Çünkü artık biliyoruz ki biyosfer hep orada ve sürekli işler halde&nbsp;değil. Bizler “doğanın bir parçası” değil, doğanın kendisiyiz. Kaderimiz biyosferinkiyle bağlantılı, doğal yasalara tâbiyiz ve biriz.&nbsp;Bu noktada aklı/ bilinci, bedenden/ doğadan ayrı düşünemeyiz ve aslında toplumsal varlık olarak insan, nesiller boyu bu birliği devam ettirebilmek için her alanda beden-zihin pratiklerini uygulamaya ve devam ettirmeye özen göstermiştir. Paul Connertton, "Toplumlar Nasıl Anımsar?" kitabında belleğin kuşaktan kuşağa aktarılmasını araştırır. Ona göre toplumsal bellek kültürel bir beceridir ve törenler, ayinler, ritüeller, şölenler ve daha pek çok beden ve zihinsel pratikle nesillere aktarılır. O halde biz de kendi iklim kriziyle mücadele ritüelimizi yaratarak bunu gelecek kuşaklara aktarabiliriz. Yazımı William Martin’in “Modern Ailelere Bilgece Öğütler"inden çok sevdiğim bir alıntıyla bitirmek isterim. “Çocuklarınıza yaşamın tüm yaradılışlarındaki mucizelere hayret etmeyi öğretin.”&nbsp;

Dünyahali

Çocuklarınıza yaşamın tüm yaradılışlarındaki mucizelere hayret etmeyi öğretin!

İklim Krizinin Antropolojisi

OECD'nin güncel verilerine göre, 2021'de OECD ülkelerinde bir çalışan ortalama 1.716 saat çalıştı. Meksika 2 bin 128 saatle mesai saatleri en fazla olan ülke olurken listede Türkiye 1.572 saat ile Slovakya, Slovenya, Letonya ve Japonya'nın hemen üzerinde <a fr-original-style="" href="https://data.oecd.org/emp/hours-worked.htm" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">yer aldı.</a>Haftalık çalışma süresi bazında bakıldığındaysa 2020'de Türkiye'de bir çalışan haftada ortalama 45,6 saat&nbsp;çalışırken Birleşik Krallık’ta bu süre 36,6, ABD’de 38,8, İspanya’da 36,4, Almanya’da 34,5 Slovakya ve Portekiz’de 39,3 olarak öne <a fr-original-style="" href="https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=ANHRS" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çıktı.</a> Öte yandan, çalışanların emekleri karşılığında elde ettiği asgari ücret 2020’de Birleşik Krallık’ta saatlik 11,2 dolar, ABD’de 7,6 dolar ve İspanya’da 10,7 dolarken Türkiye’de, İsrail’deki gibi 6,8 dolara karşılık geliyordu.&nbsp;OECD ülkeleri arasında çalışma süresi ortalamasının 37,2 saat olduğu 2010’da Türkiye, dünyada haftalık en fazla mesai saatine&nbsp;sahip ülkeydi. Türkiye’de haftada ortalama 50,8 saat çalışılırken Meksika’da bu süre 45, Kosta Rika’da 45,8 ve Kolombiya’da 49,4 saatti. Bu durum 2016’da Meksika’daki çalışma süresi Türkiye ile eşitlenene kadar bu şekilde devam etse de Türkiye haftalık çalışma süresi bakımından hâlâ birçok ülkenin önüne geçiyor.&nbsp;Bununla birlikte, yıllara göre veriler incelendiğinde emek yoğun Sanayi Devrimi’nden teknoloji ve verimlilik odaklı Endüstri 4.0 dönemine geçişin de etkisiyle, küresel ölçekte çalışma saatlerinin yıllar boyunca genellikle mütevazı ölçüde düştüğünü görmek mümkün. Örneğin; gelişmiş ülkeler, zaman içinde çalışma sürelerini kısaltmak için atılan&nbsp;"haftada 4 gün çalışma" uygulamasını denemek gibi adımlarla anılırken Türkiye’de tüm çalışanları kapsayan son düzenlemenin, haftalık çalışma saatinin 45 saat ile sınırlandırıldığı 2003 yılında yapıldığı görülüyor.&nbsp;<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Farklı bir örnek: Güney Kore</h2>Bu bağlamda, çalışma saatlerinin uzunluğuyla bilinen Güney Kore şaşırtıcı bir örnek oluşturuyor; zira ülkede 2018’de hayata geçen ve çalışma saatlerini kısaltan düzenleme, bu yaz mercek altına alındı. Çalışma Bakanı Lee Jeong-sik, hükümetin haftalık çalışma süresini standart 40 saat, fazla mesaileri ise 12 saat ile sınırlandıran sistemi "çalışma hayatında verimliliği ve esnekliği artırmak için" aylık bazda revize etmeyi değerlendirdiğini söyledi. Teklif kabul edilirse işverenler 1 ayda toplamda 52 saate ulaşabilen fazla mesai sürelerinin o ay boyunca herhangi bir zamanda geçirilmesini isteyebilir. Böyle bir senaryoda, ülkedeki Çalışma Standartları Yasası'nda 7 günlük çalışma haftasını yasaklayan herhangi bir hüküm olmadığı için haftada 7 gün çalışan bir kişinin ayda 40,5 saate kadar fazla mesai yapabileceği, haftada 69, günde ise 14 saate kadar çalışabileceği <a fr-original-style="" href="https://english.hani.co.kr/arti/english_edition/e_national/1071435.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hesaplanıyor.</a><ul fr-original-style="padding-inline-start: 20px;" style="padding-inline-start: 20px; margin-top: 0px; margin-bottom: 1em; list-style-position: inside; box-sizing: border-box;"><li fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;">Bilgi:&nbsp;Güney Kore’de çalışanların, 2020’de saatte ortalama 8,9 dolar kazandığı belirtiliyor.&nbsp;</li></ul>Çalışma süreleri ve ücretleri ülkeden ülkeye farklılık gösterse de içinde bulunduğumuz yüksek enflasyon ve ekonomik kriz ortamında işverenlerin sağladığı asgari ücretin enflasyon karşısında eridiği, çalışanın alım gücünü koruyamadığı ve hem işveren hem çalışan için salt olumlu bir tablodan söz edilemediği belirtiliyor.&nbsp;Örneğin, geçtiğimiz günlerde Gazete Duvar,&nbsp;asgari ücretin 1.600 avro olduğu Almanya’da, yıl içinde kademeli biçimde 9,60 avrodan ekim ayında 12 avroya yükseltilen saatlik asgari ücretin kasım ayında açıklanan %10’luk enflasyon karşısında eridiğini ve Sol Parti ile uzmanların saatlik asgari ücretin 14 avroya yükseltilmesini talep ettiğini aktarmıştı.&nbsp;Buna ek olarak AB’de bakanlar, ekim ayında asgari ücretin çalışanların yaşaması için yeterli ve makul düzeyde olmasını sağlamak amacıyla yeni bir düzenlemeyi onayladı. Bu doğrultuda ücretin yaşam koşulları karşısında yeterli olup olmadığını sorgulamak için düzenli değerlendirmeler yapılacak ve medyan brüt ücretin %60 veya ortalama brüt ücretin %50’si referans aralığı olarak kullanılacak. Bu uygulamayı hayata geçirmek için ülkelere 2 yıl süre tanındığı, ancak sendikaların yaşam maliyetlerinin yükselmesiyle bu sürecin hızlandırılmasını talep ettiği aktarılıyor.Türkiye'de ise asgari ücret maratonu, komisyon bugünkü üçüncü toplantısında TÜRK-İŞ'in 9 bin liranın altına imza atmayacağını belirtmesi üzerine hâlâ devam ediyor. O sırada çalışma süreleriyle ilgili değişiklikler yapılıp yapılmayacağıysa gizemini koruyor. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin, yaz aylarında katıldığı bir etkinlikte şu ifadeleri kullanmıştı:<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9);" style="color: rgb(9, 9, 9); margin: 0px 0px 1em; border-left: 2px solid rgb(94, 53, 177); padding-left: 5px; box-sizing: border-box;">“8 saati biz normal olarak algılamaya başladık. Oysa yeni teknolojiler, insanın emeğini ikame eden yeni bilgiler üretim sürecine girdikten sonra 8 saat mesai artık eski alışkanlığımızın bir parçası olarak duruyor diye düşünmemiz, eleştirmemiz lazım. Bugün birçok ülkede 8 saatin aşağıya çekilmesine dönük çalışmalar var. Geçtiğimiz günlerde İngiltere’de bu konuda pilot bir uygulama başlatıldı. Bunlar yaygınlaşacak. Muhtemelen 25 yıl sonra 6 veya daha az saat fiziki çalışma, onun dışında uzaktan çalışmanın da olduğu çalışma biçimleri devreye girecek. Bu kaçınılmaz. Teknoloji emeği ikame ettikçe, teknoloji üretim sürecinin mekanla bağını kopardıkça bu değişmeler kaçınılmaz olarak ortaya çıkacaktır.”</blockquote>

Aposto Gündem

“Asgari ücret, azami mesai”

Bu ay şehir hatlarından şehirler arası trene aktarma yaparak Eskişehir’e gidiyor, OMM’un yeni karma sergisi Yas ve Haz’da insan olmaya dair duyguları yas &amp; haz ikiliği özelinde ele alan 38 sanatçının çeşitli disiplinlerden eserlerini görüyoruz.Yas ve Haz 30 Temmuz’a, Ata Doğruel’in 40 gün boyunca karanlık bir odada yaşadığı performansı Işık Kaynağı ise 17 Aralık’a kadar OMM’da.OMM Sergiler Direktörü Zeynep Birced ve OMM Sergiler Editörü Bala Gürcan’la serginin merceğindeki kavramlara bakışını, OMM’daki diğer sergilerle diyaloğunu, temsil hassasiyetini ve sergiye paralel etkinlikleri konuştuk.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1669891932959.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="OMM Sergiler Editörü Bala Gürcan ve OMM Sergiler Direktörü Zeynep Birced" ratio="1.35" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">OMM Sergiler Editörü Bala Gürcan ve OMM Sergiler Direktörü Zeynep Birced&nbsp;Yas ve Haz, farklı şekillerde tezahür eden ve bambaşka kültürlerde bambaşka deneyimlere yol açan farklı beden algılarına hangi açılardan bakıyor?Yas ve Haz; duygusal, ruhsal ve toplumsal gerçekliklerin beden üzerinden farklı tezahürlerine odaklanıyor. Cinsiyet, ırk, yaş, sınıf ve fiziksel özelliklere dair kalıpların ötesinde bedenin karmaşık varoluşunu, parçası olduğu ilişkiler ağını ve benlikle ilişkisini inceliyor.Deneyimlerimizi beş duyumuzla ediniyoruz, dünyayı fiziksel olarak kavrıyoruz. Bedenlerimiz en temelde dünyayı anlamlandırma ve onunla ilişkilenme aracımız. Bireysel olduğu kadar kolektif bir yapıya da sahip olan bedensel süreçler, insan olmanın tarih ve zamanla sınırlı kalmayan en temel doğasına atıfta bulunuyor.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1669891989304.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Süpertüketiciler 4: Çiçekli (2019), Universal Everything. Fotoğraf: Barış Özçetin" ratio="1.34" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Süpertüketiciler 4: Çiçekli (2019), Universal Everything Fotoğraf: Barış ÖzçetinBir müzedeki sergiler bir öykü kitabındaki öykülere benzetilebilir. Farklı şeyler anlatsalar da aralarında tematik bir bağ veya anlatısal bir alışveriş olabilir. Yas ve Haz’ın OMM’un önceki sergileriyle ilişkisini nasıl değerlendirir, sonrası için nasıl öngörülerde bulunursunuz?Müzenin dördüncü ana sergisi olan Yas ve Haz; önceki sergilerde olduğu gibi seçilen konuya dair çok katmanlı, derin bir sorgulama içeriyor. Maziye Bakma Mevzu Derin, Türkiye’deki toplumsal süreçlerin birey üzerindeki etkilerine odaklanırken Günün Sonunda ise insanlığın Sanayi Devrimi’nden bugüne doğaya verdiği zararın ve ekolojik dengenin bozulmasının sonuçlarını ele almıştı. Konuları geniş bir perspektiften ele almaya özen gösteriyoruz. Çokseslilik, tüm sergileri birbirine bağlayan ana arter diyebiliriz.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1669892064693.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="x=y=z (2019), Filip Custic. Fotoğraf: Barış Özçetin" ratio="0.75" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">x=y=z (2019), Filip Custic Fotoğraf: Barış ÖzçetinSergide kariyerlerinin farklı noktalarında olan ve dünyanın çeşitli yerlerinden sanatçıların eserlerini görüyoruz. Temsil hassasiyetinizin sanatçı ve eser seçkisine nasıl yansımaları oldu?Serginin kapsayıcı bir çizgiye sahip olması ve farklı bedenlerin temsiliyeti ekip için çok önemliydi. Farklı coğrafyalara, yaşamın farklı evrelerine ve farklı kimliklere dair anlatılar içeren eserleri birlikte sergileyerek paralelliklerini ve ayrışma noktalarını görünür kılmak istedik. Beden algısının ciddi bir değişim ve dönüşümden geçtiği bu çağda, bedenin güncel düzlemde birey için ne ifade ettiğini farklı yaklaşımlarla ele alan sanatçılara yer verdik.Böylece seçkiye zenginlik ve çokseslilik gelirken eserler vasıtasıyla seyirci ile diyalog kurabildik. Tarih boyunca merak uyandırmış bir mefhum olan “beden”i güncel konjonktürde değerlendirirken doğru konumlandırmak için seçkiyi bir kanon olarak ele aldık.<img src="https://images.aposto.com/2022/11/4/1669892084989.jpeg" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" width="550" alt="Yumru #2 (2013), Francesco Albano. Fotoğraf: Hüseyin Atiş" ratio="1.50" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yumru #2 (2013), Francesco Albano Fotoğraf: Hüseyin AtişSergiye paralel etkinlikler Yas ve Haz’ı tamamlıyor ve zenginleştiriyor. Her yaşa hitap eden bu programın kaçırılmaması gerekenlerinden üç etkinlik önerseniz bunlar hangileri olurdu?Sergiye paralel Mekân ve Beden, Mekân ve Hareket, His ve Beden, Beden Temsilleri, Beden ve Mitoloji başlıklı yetişkin atölyeleri gerçekleştiriyoruz. Sergide bulunan eserleri odağına alan sanat disiplinleri atölyeleri de 7-14 yaş aralığındaki çocukları bekliyor.Aposto işbirliğiyle Yas ve Haz sergisinde eseri bulunan sanatçılarla söyleşilere yer verdiğimiz bir <a fr-original-style="" href="http://bit.ly/3H1aqeL" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">podcast serisi</a> de mevcut. Sergiye dair daha geniş bir perspektif edinmek isteyenler bu seriyi dinleyebilir.

Aposto İstanbul

"Farklı coğrafyalara, yaşamın farklı evrelerine ve farklı kimliklere dair anlatılar içeren eserleri birlikte sergileyerek paralelliklerini ve ayrışma noktalarını görünür kılmak istedik."

Aynı bedende çelişkili hâller: Yas ve Haz

Bilindiği üzere "bizim zamanımızda gençler böyle miydi?" benzeri cümleler Aristo'dan bu yana var ve muhtemelen seleflerimizden gelen bu yapı gezegenler arası yolculukta da uzay boşluğunda çınlamaya devam edecek. Bana kalırsa değişen şey kavramsal olarak dönüşüm... Sanayi Devrimi ile gelişmeye başlayan teknolojik yapı bugün bambaşka bir yerde. O ilk etapta (toplumsal açıdan baktığımızda ileri dönemde) işçi haklarına dokunsa da bugün medyanın yapısından politikaya, popüler kültürden iş modellerine kadar her şeyin dönüşümünün parçası.Kimlik de bu dönüşümün aktörlerinden biri. Sosyoloji, felsefe, siyasal bilimler, edebiyat ve antropoloji gibi birçok alanda tartışılan bir konu olan kimlik bugünün karmaşasına rağmen bazı duygu, düşünce ve olguları sanki hiç değiştirmemiş gibi peşinden sürüklüyor. Özneyi başa koyan kimlik toplumsal sularda zamanın da telaşıyla şekil değiştirir: Kendisi; politikanın, medyanın, artık sosyal medyanın ve popüler kültürün ana öznesi olma yolunda ilerliyor, dün de yaptığı gibi.Postmodernizme küçük bir bakış atacak olursak Agnes Heller ve Ference Feher'in postmodernizmi eleştirisi şu şekilde;<blockquote fr-original-style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(48, 64, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px;" style="color: rgb(9, 9, 9); border-color: rgb(48, 64, 98); border-width: 4px; font-style: italic; padding-left: 10px; margin: 0px 0px 1em; border-left-style: solid; box-sizing: border-box;">Postmodernite, ne bir tarihsel dönem, ne de iyi tanımlanmış karekteristik özellikleri olan politik ya da kültürel bir eğilimdir. Tersine postmodernite; dış çizgilerini, moderniteyle ve moderniteye havale edilmiş sorunlarla problemi olanların, moderniteyi suçlamak isteyenlerin ve gerek modernitenin başarılarının gerekse çözümsüz açmazlarının bir dökümünü çıkaranların çizdiği, modernitenin daha geniş kapsamlı zaman ve mekânı içerisindeki bir özel kolektif zaman ve mekân olarak anlaşılabilir.*</blockquote>Evrimağacı'nda, "<a fr-original-style="" href="https://evrimagaci.org/postmodern-felsefe-postmodernizm-nedir-8238" rel="noopener noreferrer" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Postmoden Felsefe: Postmodernizm nedir?</a>" başlıklı yazıda yer alan bu eleştirinin kimlik ve günümüz kargaşasında bize yol olabileceğini düşünerek yer vermenin anlamlı olacağını düşündüm.Bugün istek ve ihtiyaçlarımızın belirlendiği, bilgiyi edindiğimiz ve iletişim kurup sosyalleştiğimiz sosyal alanlar aynı zamanda moda ve sanat gibi diğer disiplinlere de değiyor.Bauman’a göre kimlik, belirsizlikten kaçışa işaret eder.** Yani bireyin aidiyetinden şüphe ettiği zamanlarda, çevresinin ya da toplumun kendini nasıl göreceğini düşündüğü anlarda ortaya çıkan belirsizlik... Özellikle modernizme ve postmodernizme kaydığımız zamandan itibaren bu tanım bizim için daha da anlam ifade etmeye başladı. Sınırların dikenli telleri halen toplumlara zede vursa da dijital dünyanın da etkisiyle geçişken toplumsal yapı kimlik kavramını tekrar düşünmemize sebep oluyor.&nbsp;Kendimizi ifade ederken koşullara ve iyi hissedeceğimiz alanlara uzanmayı tercih ederiz. Yapı ve normlar değiştikçe kabul edilme dürtüsü daha da titrek çıkarmaya başlar sesini içeriden... Gerçeklik, aidiyet kabul edilme, karşı çıkma, hak arama gibi birçok farklı duygu devreye girer ve bir bilinç düzeyine erişir zihin... İşte o aşamada ya arayışlar ortaya çıkar ya da buluşlar.Uzam ve zamanın birbirine dolaştığı bu yeni dünya düzeninde kolayca ayırdına varacağımız yeni yapıları, bilginin hızı ve formu sebebiyle yeni yaşam formlarını (sosyal anlamda) keşfe çıkıyoruz. Dolayısıyla kimlikler yeniden değerlendirirken suç kavramı bile değişime uğruyor. Burada vermek istediğim bir örnek şu ki;&nbsp;Gerçek Bling Ring: Bir Hollywood Çetesi&nbsp;adlı gerçek bir olayı anlatan Netflix yapımı mini dizi. Popüler kültürün bilinçsizce kurguladığı kimlik süreçlerini ve sonuçları hatta farklı dönemlerin ve sektörlerin şekil alışlarını anlatıyor. Bu durumu aynı zamanda dünya savaşlarının sonrasında yaşanan buhranlara benzetiyorum. Özellikle I. Dünya Savaşı sonrası Avrupa'ya yayılan yoksulluk, korku onu II. Dünya Savaşı'na bağlayan ırk sorunsalları da başka yönden baktığımızda kimlik kavramının yerinden oynamasına ya da bir yerlere oturmasına olan çabasını gözler önüne sermişti.Kadınların giyim tarzından toplumdaki gerçekliğini kabul ettirme biçimine kadar uzanan bu süreç; sürekli aktörün aynı kaldığı, mekanın ve zamanın değiştiği bir anlama evriliyor. Bugün kimliği bireysel açıdan baktığımızda yaşamı düzene sokma, motivasyon, kendini tanı gibi popüler kavramlarla da nesneleştirebiliriz. Fakat elbette buna indirgeyemeyiz...Tartıştığımız kimlik konusunun fazlasıyla kaygan olmasına karşın olumsuz bir anlama vurgu yapmadığını belirterek metni bitiriyorum. Oldukça uzun ve derinlemesine tartışmamız gereken bu konuyu bir sonraki Page'te bağlantılı başka zeminleri konuşacağız. Arada yine röportajlara devam edeceğiz.* <a fr-original-style="" href="https://evrimagaci.org/postmodern-felsefe-postmodernizm-nedir-8238" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Postmodern Felsefe: Postmodernizm Nedir? - Evrim Ağacı (evrimagaci.org)</a>**12 Zygmunt Bauman, Parçalanmış Hayat, çev. İsmail Türkmen, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.Ece Zeren Aydınoğlu

Page

Belirsizlikten kaçış...

Postmodernizm ve kimlik

18. yüzyılda İngiltere’de başlayan Sanayi Devrimi, başta Avrupa olmak üzere tüm dünyada siyasi, ekonomik ve sosyal değişimlerin yaşandığı bir devrimler çağına kapı araladı. Sanayi devriminin etkisiyle şehirlerin genişlemesi, yeni kurulan fabrikaların işgücü ihtiyacının karşılanması için köyden kente göçlerin hızlı bir şekilde artması ve kent yaşamının yarattığı yeni yaşam tarzları sosyolojik dönüşümlere de ivme kazandırdı. Büyük siyasi ve teknolojik gelişmelerin de yaşandığı bu dönemde tarihin akışı bir nevi hızlandırıldı ve “modern dünyaya” adım atıldı.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Modernleşme ve muhafazakârlık&nbsp;</h2>Modernliğin ne olduğuna dair net bir tanım yapmak pek mümkün olmasa da Türkiye tarihinde yaygın bir şekilde kullanılan tanım temelde Avrupai hayat tarzı ve Avrupa ülkelerinin siyasi ve hukuki sistemlerini temel almıştır. Öte yandan, modernleşmenin yapıtaşlarından birini şehir ve şehir hayatı oluşturur. Şehirler veya kentler, aynı zamanda yerli ve yabancı insanların etkileşime girdiği ve her türlü düşüncenin dile getirilmesine olanak sağlayan modern kamusal alanların da ortaya çıktığı yerlerdir. Kırsal alanlardaki geleneksel, dışa kapalı, akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin güçlü olduğu yaşam tarzını benimsemiş geniş halk kitleleri Sanayi Devrimi'nin etkisiyle kitleler halinde büyük kentlere göç ettiğinde, burada bireyselliğin daha ön planda olduğu ve modernleşmenin geleneksel yaşam tarzlarını büyük oranda ortadan kaldırdığı yeni bir dünyaya adım attı.Hem Sanayi Devrimi'nin yarattığı ağır ve güvencesiz çalışma koşullarında ezilen hem de modernleşmenin hızlı ve yıkıcı etkileriyle geleneksel yaşam tarzlarının ortadan kaldırıldığını düşünen toplumsal kesimler geleneklerini, değerlerini ve kırsaldaki yaşam tarzlarını modernleşmenin etkilerine karşı korumak, muhafaza etmek ister. Dolayısıyla, muhafazakârlık (conservatism) modernleşmenin geleneksel hayat tarzları ve toplumsal değerler üzerindeki dönüştürücü ve yıkıcı etkisine karşı geleneğin veya dini değerlerin muhafaza edilmesini savunan bir ideoloji olarak Avrupa’da ortaya çıktı. Burada vurgulanması gereken husus, muhafazakarlığın modernleşmeye karşı bir tepkiden ziyade bir refleks olduğu ve modernleşmeyi reddetmekten ziyade modernleşirken geleneği de koruma arzusu olduğudur. Tanıl Bora’nın Cereyanlar adlı kitabında da ifade ettiği gibi “Muhafazakarlık, restorasyon ideolojisidir. Anti-modernist değildir,&nbsp;modernliği gelenekle terbiye etmeyi hedefler."Fransız İhtilâli’nin muhafazakârlığın doğuşundaki önemi de yadsınamaz ölçüde büyüktür. Aristokrasinin ve merkezi yönetimin yüzyıllara dayanan köklü bir tarihi olduğu Fransa’da devrimin yarattığı siyasi ve sosyal değişimin hızı çoğunluğu kırsal kesimlerde yaşayan köylü halkı önemli ölçüde etkilemiş ve hızlı değişime karşı geleneğin korunmasını hedefleyen muhafazakârlık güç kazanmaya başlamıştır. Bu çerçevede muhafazakârlık, devrimden önceki mevcut sistemi tanımlayan ancien régime’e dönüşü hedefler.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663229599517.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.27" width="550" alt="ancien" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Tüm ideolojilerde olduğu gibi muhafazakârlığın da farklı yorumları ve uygulama biçimleri var. Kıta Avrupası’nda gelişen muhafazakâr ideoloji daha baskıcı ve reaksiyonerken muhafazakarlığın İngiltere ve ABD’deki yorumu daha esnek ve gelişime açıktır. İngiliz siyasetçi Edmund Burke’un görüşleri üzerine teorize edilen muhafazakârlık, geleneklere bağlı kalarak modernleşmeyi savunan bir muhafazakârlık yorumudur. “Muhafaza etmek için değiş” mottosuyla açıklanan bu muhafazakârlığın en önemli temsilcisi olarak Birleşik Krallık’taki Muhafazakâr Parti örnek verilebilir.2. Dünya Savaşı’nın ardından Avrupa’da sosyal refah devletinin yükselişi beraberinde Burke’ün temsil ettiği ilerlemeci muhafazakârlığın da güçlenmesine zemin hazırladı. Bu dönemde başta Almanya ve İtalya olmak üzere Hristiyan Demokrat partilerin güç kazanması da Avrupa’da muhafazakârlığın güçlenmesine ve aynı zamanda ilerlemeci bir zemine gelmesinde önemli paya sahiptir. 1970’lerde muhafazakâr-sağ ideolojinin dönüşerek “Yeni Sağ” olarak adlandırılan neoliberal anlayışın ön plana çıkması devletin güçlü ve ön planda olduğu muhafazakâr ideolojinin de yeni bir evreye girmesine zemin hazırladı. Devletin geri plana çekilerek piyasanın güç kazandığı yeni neoliberal sistemin en önemli temsilcileri de ABD’de Cumhuriyetçi Partili Ronald Reagan, Birleşik Krallık’ta ise Muhafazakar Partili Margaret Thatcher oldu.Yukarıda tarihsel gelişimini ele aldığımız muhafazakârlığın temelde hiyerarşi, otorite, gelenek ve mülk sahipliği üzerine inşa edildiğini söylemek mümkün.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Erken Cumhuriyet döneminde muhafazakârlık</h2>Yazının başında da ifade edildiği üzere muhafazakârlık, modernleşmenin hızlı ve yıkıcı toplumsal etkilerine karşı bir nevi köklere tutunma ve onları kaybetmeden dönüştürüp gelişmeyi amaçlar. Türkiye gibi modernleşmenin zamana yayılmadığı ve tabandan ziyade tepeden inme bir anlayışla hayata geçirildiği toplumlarda muhafazakârlık modernleşmeye karşı bir kalkan olarak kullanılıyor ve ilerlemeci olmaktan ziyade daha reaksiyoner bir kimliğe bürünüyor.Peki, modernizmin yıkıcı etkilerine karşı hangi köklere tutunacağız? Bu sorunun cevabını Türk milliyetçiliği, Osmanlı tarihi ve İslâmiyetin harmanlanmasıyla oluşturulan milliyetçi-muhafazakâr veya milliyetçi-mukaddesatçı olarak tanımlanan muhafazakârlıkta bulmak mümkün. Dolayısıyla, Türkiye’de muhafazakârlığı milliyetçilik ve İslâmcılıktan ayırmak pek mümkün değil. Tanıl Bora’nın sözleriyle “Muhafazakârlık bir düşünce akımı olmaktan ziyade Türk sağının, milliyetçiliğin ve İslâmcılığın esansı olmuş, geniş bir asgari müşterek zemininin oluşumuna katkıda bulunmuştur.”.Cumhuriyet döneminde oluşan muhafazakârlığın köklerini rejimin ilk yıllarına kadar götürmek mümkün. Milli Mücadele’nin öncü figürlerinden Kazım Karabekir, Cumhuriyetin kurucu kadrolarındaki hakim modernleşme (bu dönemde modernleşmenin Batılılaşma ile eş anlamlı olarak kullanılması yaygındır) zihniyetine karşı dini değerleri savunmuş ve siyasetteki muhafazakârlığın ilk temsilcilerinden olmuştu. Bu dönemde muhafazakâr bir aydın sınıfı da kamusal alanda vücut bulmaya başladı. Ekseriyetle Cumhuriyet rejimini benimseyen muhafazakâr aydınlar Osmanlı köklerinden tamamen kopmayı yanlış buluyor ve gelenekle modernleşmenin harmanlanmasını savunuyorlardı.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663229408030.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" alt="karabekir" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Cereyanlar kitabında, muhafazakâr aydınların bir araya geldiği ve fikirlerini yazıya döktüğü ilk yer olarak Dergâh dergisi gösterilir. İslâmcılıkla muhafazakârlığın henüz iç içe geçmediği bu dönemde muhafazakâr düşüncenin temel referans noktası Osmanlı tarihi olmuştur. &nbsp;Osmanlı İmparatorluğu’nun altın çağı olarak nitelendirilen 15.-16. yüzyıl bir nevi ilerlemenin ve öncülüğün referans noktası olarak kabul edilerek Osmanlı’nın modernleşme sürecinde de olduğu gibi bu dönemi referans almanın gelişmek için en doğru yol olduğu fikri ağırlık kazanmaya başlamıştır.“Erken Cumhuriyet’in jakoben harareti söndükçe, Osmanlı tarihinin klasik çağının itibarının iade edildiği görülür. İmparatorluğun bir büyük Avrupa gücü olduğu altın çağdan, milliyetçi gurura yakıt alınır.”Muhafazakâr kesimde Sultan 2. Abdülhamid kültünün oluşmaya başlaması da bu döneme dayanır. Özellikle Necip Fazıl Kısakürek’in “Ulu Hakan 2. Abdülhamid Han” adlı kitabıyla muhafazakâr kamusal alana yayılan Abdülhamid kültü batının yıkıcı modernizmine karşı dini ve geleneksel değerlerin korunduğu bir çeşit direniş dönemini sembolize eder. Öte yandan, Necip Fazıl’ın “Bir gedik açtık surda, mukaddes mi mukaddes” dizeleri muhafazakârlığın ve İslamcılığın pasif konumunu terk ederek rövanşist bir anlayışla hakim ideolojiyle hesaplaşmaya başladığının da simgesi olarak kabul edilebilir.<h2 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Muhafazakârlığın hakim ideolojiye dönüşmesi</h2>Muhafazakârlığı hakim ideoloji olarak benimseyen ilk parti Demokrat Parti’dir. 1980’lerde Turgut Özal liderliğindeki ANAP’ta da görüldüğü üzere DP liberal-muhafazakâr bir çizgiyi benimsemiş ve tek parti döneminin batılılaşma hamlelerini tarihi ve dini geleneklere bir başkaldırı olarak betimlemiştir. 1960 darbesinin ardından Türkiye siyasetinde sağ-sol çatışmasının hız kazanmasıyla birlikte muhafazakâr kesimin çeşitli siyasi ve sivil toplum örgütleri kurarak toplumsal örgütlenmeye hız kazandırması muhafazakârlığın dönüşmesine de neden olmuştur.Milli Türk Talebe Birliği (MTTB) milliyetçi-muhafazakâr ideolojinin en önemli toplumsal örgütlenmelerinden biridir. O dönemde güçlenen sol hareketlere karşı milliyetçi bir sağ cephe oluşturan MTTB Osmanlıcılık ve milliyetçiliğin harmanlanmasına da katkıda bulunmuştur. Necmettin Erbakan öncülüğündeki Milli Görüş hareketinin de güçlenmeye başladığı bu dönemde MTTB Türk milliyetçiliği çizgisinden uzaklaşarak daha İslâmcı bir çizgiyi benimsemiş ve AK Parti'nin kurucu kadrosundaki birçok isim de (Recep Tayyip Erdoğan, Abdullah Gül, Bülent Arınç ve kurucu kadro da olmasa da Hulusi Akar) bu dönemde MTTB’de yetişmiştir.12 Eylül 1980 darbesinden sonra askeri rejim tarafından kurulan yeni siyasi ve ekonomik rejimde muhafazakâr-milliyetçilik hâkim ideoloji olarak kabul görmüş ve rejim tarafından da desteklenmiştir. Hem hayata geçirilen neoliberal ekonomik rejimin işletilebilmesi hem de komünizmle mücadelede bir panzehir olarak muhafazakâr-milliyetçilik Turgut Özal liderliğindeki ANAP’ın da hâkim ideolojisi olmuştur. Devlete itaatin muhafazakârlığın temel değerlerinden biri olduğu düşünüldüğünde baskıcı askeri rejim için en kullanışlı ve güvenli ideolojinin de milliyetçilikle harmanlanmış muhafazakârlık olduğu aşikârdır.2002 yılında iktidara gelen AK Parti ise ideolojisini muhafazakâr-demokrat olarak tanımlayarak muhafazakârlıkta Türkiye siyasetine yeni bir sayfa açtı. AKP lideri Recep Tayyip Erdoğan, muhafazakâr demokratlığı şu sözlerle tanımlıyordu:“Geleneği dışlamayan bir modernlik, yerelliği kabul eden bir evrensellik, manayı reddetmeyen bir rasyonellik, köktenci olmayan bir değişim”AK Parti’nin bu ılımlı ve ilerlemeci muhafazakârlığını Avrupa Birliği üyeliği hedefinin güçlü olduğu, askerin ve bürokrasinin çekimser ve hatta tehditkâr yaklaşımının devam ettiği ve siyasi otoritesini tam anlamıyla sağlamlaştıramadığı bir dönemde uygulanan geçiş ideolojisi olarak değerlendirebiliriz. Nitekim, kısa zamanda iktidarına karşı asker ve bürokrasiden gelen tehditleri bertaraf eden ve girdiği seçimlerde oy oranlarını sürekli olarak artırarak iktidarını sağlamlaştıran AK Parti zamanla muhafazakâr demokratlıktan uzaklaşarak İslamcılığın temel alındığı milliyetçi-muhafazakâr bir ideolojiyi benimsedi. Cumhuriyetin erken dönemlerinde olduğu gibi AK Parti dönemlerinde de Osmanlı tarihi gücün ve ihtişamın sembolü olarak muhafazakârlığın referans noktası haline geldi ve 2. Abdülhamid’in otoriter ve baskıcı rejimi “dış güçlere direnen güçlü hükümdar” imgesiyle süslenerek Recep Tayyip Erdoğan’la eşleştirildi. AK Parti destekçilerinin “Seni Abdülhamid’in yalnızlığına terk etmeyeceğiz” sloganları bu dönemde oluşturulan güçlü lider güçlü devlet imajını net bir şekilde özetliyor.AK Parti’nin iktidarını güçlendirmesi ve medyayı kontrol altına almasıyla birlikte bir kültürel hegemonya kurma politikası da hayata geçirilmiş ve milliyetçi-muhafazakârlığı hâkim kültür haline getirme çalışmaları başlamıştır. Bu dönemde tarihi karakterleri ele alan tarih dizilerinin sayısının artması, Milli Eğitim müfredatının içeriğinin değiştirilmesi, siyasi söylemlerde ve parti propagandalarında hem İslâmi hem milliyetçi söylemlerin ağırlık kazanması muhafazakâr kesimde de büyük destek bulmuş ve Cumhuriyet rejiminin modernleşme hamlelerine karşı bir rövanş dönemi başlamıştır. 2018 yılında Milliyetçi Hareket Partisi ile ittifak oluşturan AK Parti, İslâmcı muhafazakârlığa güçlü bir milliyetçi damarı da ekleyerek belki de Cumhuriyet döneminde hiç görülmediği kadar rövanşist, İslâmi değerleri ön plana çıkaran ve aşırı milliyetçi bir muhafazakârlığı hayata geçirdi.<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663229292939.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.50" width="550" alt="çavuşoğlu" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Yeni Birlik

Spektrum

Geleneği koruyarak modernleşmeden hakim ideolojiye: Muhafazakârlık

<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Antroposen</h3><img src="https://images.aposto.com/2022/6/5/1656668056514.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.01" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">İnsanlığın dünyaya olan etkisinin en üst düzeylere çıktığı, <a fr-original-style="" href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sanayi_Devrimi" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s; text-decoration-skip: objects; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank" title="Sanayi Devrimi">Sanayi Devrimi</a>’nden bugüne olan süreç ve devam edecek, "İnsan Çağı" olarak da adlandırılan dönem.

Sanayi Devrimi ile ilgili hikayeler