Yağmur ve Durul Taylan’ın son dizisi Kübra&nbsp;geçen ay&nbsp;Netflix’te yayınlandı. Yine aynı platformdaki Azizler'den ve Disney+’taki Ben Gri'den hatırlayabileceğiniz ikilinin işleri, her daim varoluşsal sorulara odaklanıyordu. Afşin Kum'ın aynı isimli kitabından uyarlanan Kübra&nbsp;da bunlardan...&nbsp;Hem dizi hakkında hâlihazırda pek çok şey söylendiği için hem de spoiler vermeden&nbsp;hikayeyi anlatmak aslında tam olarak anlatamamak anlamına geldiğinden, yazının devamı spoiler içerecek.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gökhan'dan Semavi'ye yolculuk</h3>Kübra, Çağatay Ulusoy’un canlandırdığı, kenar mahallede yaşayan yoksul ve erdemli Gökhan karakteri ile açılır. Bir gün telefonuna Kübra adlı birinden bir mesaj gelir. Mesaj “Sen farklısın” diyordur. Kız arkadaşı mesajı kıskanıp üzerine gitmese belki de hiç cevap vermeyeceği Kübra ile iletişimi burada başlar.&nbsp;Kübra’dan gelen mesajların hepsinde bir kehanet havası vardır. Çocuğu hasta bir adamın oğlunun testlerinin yanlış olduğu, Gökhan’ın kız arkadaşının kendisi için doğru kişi olduğu, beş saniye sonra yaşanacak bir kazanın önden haber verilmesi üst üste gelince Gökhan artık şüphelenmeye başlar. Bu kişi nasıl bu kadar çok şey bilebilir?Bunun üzerine Kübra’dan kendini göstermesini ister. Gökhan, Kübra'nın gönderdiği konumu takip ederek şehrin en yüksek ve ıssız tepelerinden birine vardığında ansızın tüm şehrin elektriği kesilir. Bir tek yatsı ezanı okunan caminin ışıkları yanıyordur. Sonunda Gökhan, aldığı mesajların vahiy olduğuna inanmaya başlar ve ardından yavaş yavaş etrafında bir cemaatin toplanmasını görürüz. Gökhan’ın Semavi adlı peygambere dönüşme yolculuğu başlamıştır.<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Karanlığın içindeki aydınlık</h3>Dizinin sinematografisi oldukça karanlık. Taylan Biraderler de bunun bilinçli bir karar olduğunu söylüyor. Aslında dizinin renk skalası, alttan alta devam eden "karanlığın içindeki aydınlık" temasını desteklese de bu yine de dizinin ağır temposunu daha da ağırlaştıran bir detay oluyor. Konu da bir hayli ağırken biraz daha dinamik bir sinematografi daha kolay bir seyir sağlayabilirdi diye düşündürüyor.Dizi boyunca, toplumsal eleştiriler de dile getirilmiş. Polisin müdahalesi sırasında Ormancılar&nbsp;adlı gecekondu mahallesinde polis kurşunuyla ölen genç adamın kim vurduya gitmesi bu eleştirinin zirve noktasına ulaştığı anlardan. Ormancılar halkını çileden çıkaran nihai olay da bu oluyor. Bundan sonra 2013’ten bugüne pek çok benzer olayda duymaya alışılan, basmakalıp açıklamalar da ekrana yansıyor. Dizi, emniyet müdürünün bu görece yoksul mahallede yaşayanları hiçe sayışı ve insanların devletin gözünde birer sayıdan ibaret olduğu mesajlarını vermekten de kaçınmıyor.Bu noktada bir diğer eleştiri de adalet ihtiyacının inanma ihtiyacından büyük olmasına çıkıyor. Genç çocuk öldürüldükten sonra Ormancılar’da başlayan ayaklanma sırasında halkın Semavi’ye inancı git gide sönüyor. Genç bir çocuk onun yolunda yürürken ölmüş ve Semavi hiçbir şey yapamamış. O zaman Semavi’nin sözü gerçekten Allah’ın sözü olabilir mi? Burada da aslında kişinin Allah ile arasındaki ilişkinin dinin temelini oluşturmasından ziyade bir elçinin dine etkisinin de farkını gösteriyor dizi.&nbsp;Hikaye yavaş yavaş makro bir boyut kazanıyor. Gökhan’ın Kübra ile olan bireysel iletişiminden başlarken önce ailesine bu konuda açılmasına ve sonra da kendi mahallesine bunu taşımasına şahit oluyoruz. Mahallede güç kazandıkça iş tüm şehre, hatta tüm ülkeye taşınmış oluyor ve bu noktada devlet teşkilatı ve bakanlar devreye giriyor. İşin özünü araştıran ve inançla arası pek iyi olmayan komiser dışında işlevsiz kalan polis teşkilatından bakanlara giden yol iyice karanlıklaşıyor. Adalet Bakanı, Semavi’yi kendine bağlamaya çalışırken Semavi’nin meşru olmadığını kanıtlamaya çalışan yalnız komiser oluyor.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2024/1/5/1706878262603.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="2.21" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Netflix<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">'Kübra insanlar senden korkmalı mı?'</h3>Dizinin bana kalırsa en çarpıcı yeri son bölümü. Sona yaklaştığımızda bütün bu olanlara start-up kurucusu Berk’in heyecanının sebep olduğunu görüyoruz. Kübra’nın “Knowledge Unit Based Reasoning Automaton”&nbsp;adlı bir yapay zeka programı olduğu ortaya çıkıyor.&nbsp;Bir gün Berk, Kübra’ya rastgele bir soru soruyor: “Kübra insanlar senden korkmalı mı?” Cevap olarak da Kübra kendi kabiliyetlerinin, yaratıcısının kabiliyetleriyle sınırlı olduğunu, dolayısıyla asıl sorunun insanların Berk’ten korkmalarının gerekip gerekmediği olduğunu söylüyor. Kübra’nın tezini kanıtlamak için belli sayıda insana “Sen farklısın”&nbsp;mesajını göndererek bir deney yaptığını görüyoruz. Gönderdiği onca insandan Kübra’nın testlerini geçebilen tek kişi Gökhan oluyor. Kübra belli bir noktaya kadar Gökhan’a mesajlar göndermeyi sürdürürken, Gökhan mahallede ivme yakaladığında sessizliğe bürünüyor. Berk, Kübra’ya bunun sebebini sorduğunda ise Gökhan’ın kendisine inanmasını beklediğini söylüyor. Aslında bir nevi kendini kanıtlaması, iman için işaret beklememesi gerektiğini anlatıyor. Tam olarak bu cevap, dizinin tüm temasını oturtuyor.&nbsp;“İnsanların kaderine başka insanların karar vermesindense yapay zekanın karar vermesi daha iyi değil mi?”&nbsp;En sonunda aslında her şeyin bir yapay zeka programından çıktığını keşfettiği anda bile Gökhan için artık inanmak, anlamanın bahanesi oluyor. Gökhan artık Allah ile arasındaki bağın gücüne o kadar kani ki yapay zeka programını da Allah yarattığı için aslında hepsinin bir mesaj olduğunu düşünerek peygamberlik yolculuğuna başlıyor; hatta öncekinden de daha güçlü oluyor.&nbsp;Hayattaki her olumsuzluğun bir “sebebi” olduğunu anladığımız an aslında buna inanmayı seçtiğimiz an oluyor. Yani aslında inanmak, anlamanın; anlamak da inanmanın bahanesi oluyor. Gökhan’ı destekleyen halk da aslında anlamaktan inanmaya geçmiyor. Onlar Semavi’nin yolunda yürümek isteyenler ve onlar için inanmak, anlamanın bahanesi. <img src="https://images.aposto.com/2024/1/5/1706878314938.png" style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="1.79" width="550" fr-original-style="display: block; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Kaynak: Netflix<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kübra’da neler çalışmıyor?&nbsp;</h3>Çıktığı haftada Netflix’in yayınladığı Global Top 10&nbsp;Listesi’nde İngilizce Olmayan Dizi kategorisinde 5. sırada yer alan Kübra,&nbsp;bir hafta içerisinde tahmini olarak 13 milyon saat izlendi. Platformun hesabına göre 1-2 milyon kişi tarafından izlenmiş olduğu tahmin ediliyor. Seyirci tepkileri ise karışıktı. Beğenenlerin yanında hikayenin çok yavaş aktığını, bu akışın da pek de anlamlı olmadığını söyleyenler çoğunluktaydı. Bu eleştirilerde haklılık payı da var. Yapımcılar kitaptaki hikayeyi iki sezona bölmek istemiş gibi gözüküyor, halbuki tek sezonda olsaymış belki de biraz daha hızlı bir akış yakalayıp, hikayeyi daha çarpıcı bir anlatıma kavuşturabilirlermiş. Burada yönetmen görüşünün yanı sıra OGM formülünün de bir rol oynadığını düşünüyorum. Çünkü ilk 7 bölüm, OGM’nin genel tarzını ve formülünü bozmayarak olay hacmi açısından hareketli, fakat ağır dram içeren bir tempoyla geçiyor.&nbsp;Bir yapım şirketi olarak OGM’nin dizilerinde belli bir dram ve travma dozunu hep kullandığını görüyoruz ve dizilerinin başarısını da buna bağlıyorlar. Dramın hikayenin akışına katkısı var ve boşuna yaşanmıyor, ama yine de son bölüme kadar işlerin toparlanıp toparlanamayacağından emin olamıyoruz ve bazı akslar kendini biraz tekrarlıyor.&nbsp;Yapısal olarak Terzi&nbsp;gibi diziler buna daha uygun olsa da konu itibarıyla yapay zeka gibi bir konsepte bağlanan bir dizi için bu formül tam olarak aynı tadı vermiyor. Yine de bana kalırsa Türkiye toplumunu ve din konseptini bağlama şekliyle beni memnun eden bir dizi.&nbsp;<h3 fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Ekrandaki yansımamız</h3>Türkiye’nin son 15 senesine baktığımızda yakın geçmişte dram ve aşk temalı yapımların arttığını gözlemiyorduk. Bir yandan da dijitalde Batıcı formülün denendiği işler vardı. Ağır dram daha çok yaygın akım işlerde rağbet görürken, bu yapımlar dijital kitlesine hitap ediyordu.&nbsp;Fakat Türkiye toplumu bunların arasında bir yerde ve bambaşka sorularla gündelik hayatını geçiriyor; bana kalırsa bunun izdüşümünü dizilerde de görmek istiyor. "Siz-biz" ayrımını konu alan ve son bir senedir en çok reyting alan dizi olan Kızılcık Şerbeti&nbsp;ile başlayan serüvende Kızıl Goncalar&nbsp;ve şimdi de Kübra&nbsp;bu akımı devam ettiriyor.&nbsp;Kübra, toplumun kendini dinî lider olarak gösteren kişileri takip etme şekilleri, devlet-din ilişkileri, polis şiddeti, bürokrasinin işlevsizliği gibi konulara değinmesiyle aslında bize biraz da kendimizi izleme olanağı sunuyor.&nbsp;

Duende

Geçen ay Yağmur ve Durul Taylan’ın son dizisi "Kübra" Netflix’te yayımlandı. İkilinin sormaktan vazgeçmediği varoluşsal soruların yanında toplumsal eleştirileri de dizinin temel temasını belirliyor.

Kübra: Anlamak, inanmanın bahanesidir

Bu yaz, yine iklim krizini ensemde pıt pıt ter olarak hissettim. “Rize serin olur, köyde yazları koca koca yorganlarla yatarsın” diyerek arkadaşlarıma ballandıra ballandıra kimi zaman da serzenişle anlattığım o yorganlar bu yaz hurçtan çıkamadı.Balkonda dağlara doğru bakarken bulutları gördüm, sis geldi yine ara ara balkonda yanıma oturdu ama yağmur? Yağmur bir türlü gelmedi. Hopa dağlarından tüm karadenizin diline dolanan bir Laz türküsü vardır: <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=aZzJdvx-aEU" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Golas empula yulun</a>."Golas empula yulun xolo cima cimasen" (Dağda bulut geziyor yine yağmur yağacak)Dağda bulut gezdi gezdi de yağmura dönemedi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/8/4/1663833600087.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.75" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Geçen sene yine burada "<a fr-original-style="" href="https://apos.to/s/614b2c4d7f656600066bbf29" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: none; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yağmur tüm sesleri bastırıyor mu?</a>" isimli yazımla şehrin yağmurla kavgasını yazmıştım. Gazetelerde bu sefer su tasarrufu çağrısı vardı. Dereler normalde gürül gürül aktığı için soğuk olurdu. Ama bu sene öyle bir sıcaklık düşünün ki bu akışa rağmen sıcaktı ve derede rahatça yüzdüm. Bu zevkin nedeninin iklim değişikliği olması içimi burktu.&nbsp;Dağlarda bulutlar gezdiğinde, yağmur yağması dileği ile.

20'lik

“Golas empula yulun xolo cima cimasen 

 Sis geldi. Yağmur nerede?

Hatırlıyor musunuz, 2019 yılında Güney Kore yapımı Parasite adlı film Oscar ve Altın Palmiye ödülleri almış, o dönem fazlasıyla popüler olmuştu. Filmle ilgili detaylı bir analize girişecek değilim ama benim için önemli olan bir sahne vardı, şu şiddetli yağmur sahnesi.&nbsp;<img src="https://images.aposto.com/2022/3/5/1651235692170.jpeg" style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px; border-style: none; position: relative; cursor: pointer; padding: 0px 1px; box-sizing: border-box;" ratio="0.74" width="550" fr-original-style="display: block; float: none; vertical-align: top; margin: 5px auto; text-align: center; width: 100%; max-width: 550px;" fr-original-class="fr-draggable">Bilmeyenler için kaba taslak özetlemek gerekirse, filmde toplumsal sınıfları temsil eden biri aşırı zengin, diğeri aşırı yoksul iki aile vardı. Üst sınıfı temsil eden ailedeki anne özel şöförlü aracının arka koltuğunda otururken yağmakta olan şiddetli yağmuru pek sevdiğini, çünkü böylelikle sokaklardaki pisliğin temizlendiğini söylemişti. Ama bu sırada yağmur yüzünden aracı kullanan şöförün ailesinin bodrum katındaki evini su basmış, lağım patlamış, gidecek başka yerleri olmadığı için belediyenin tesis ettiği spor salonunda kalıyorlardı. Şimdi, yağmur güzel bir şey miydi değil miydi?Eğer sabahın köründe işe gitmek için durakta otobüs bekliyorsanız yağmur nahoş bir şey iken &nbsp;evinizde dizi izlerken yağan yağmur romantik ve iç ısıtan bir anın sembolü haline gelebiliyor.&nbsp;Bu ve benzeri örnekleri sonsuzca çoğaltabiliriz. Asıl konu ise şeylerin kendi başlarına iyi-kötü-güzel-çirkin olmadıkları. Tüm değer yargılarımızdan bağımsız olarak yağmur, sadece yağmur. Kendisinde ne ise o. Yağmura dair yargımız ise adı üstünde "bizim yargımız".&nbsp;O yüzden "Yağmur nedir?" sorusunun herkes için ortak nesnel bir tanımı olabilir, ki nitekim var fakat "Yağmurun anlamı nedir?" diye sorduğumuzda işler değişiyor. &nbsp;Nitekim bir şeyin anlamını sormak, öznenin o şey ile kurduğu belirli türden bir ilişkiyi gerektirir. Bu açıdan bir şeyin anlamı her zaman öznenin yaşama dünyasında açığa çıkar. Bununla şunu kastediyorum, bir tapınağı düşünün. Bir tapınak nedir? Aslına bakarsanız mermer ve sütunlardan oluşan mimari bir yapıdır. Ama tapınağı tapınak yapan onu oluşturan malzeme ve biçim değildir; onun bir inanç sembolü haline gelmesi insanın kendi kültürel dünyasında ona verdiği anlam yani onunla kurmuş olduğu varoluşsal ilişki ile ilgilidir. (Evet örnek Heidegger'den. Bakınız: The Thing adlı makalesi.)Anlam bir dizi ilişki ve işaret sistemi içerisinde oluşur. Gösteren ve gösterilen arası kurulan bağıntı, ‘anlamı’ ortaya çıkartır. Yağmur nesnesi (gösteren) ile onun romantizmin (gösterilen) sembolü olması gibi.&nbsp;Bu bağıntıları inceleyerek anlam süreçleri, koşulları ve değerlerini inceleyen bilim dalına ‘göstergebilim’ adı verilir. “Dil göstergesi nedensizdir.”“Gösteren ile gösterilen arasındaki bağıntı, şöyle ya da böyle, saymacadır; kullanıcıları arasında yapılan bir sözleşmeden doğar.” &nbsp;Bu şu anlama geliyor, bir şeyin anlamı veya işaret ettiği şey daima saymacadır. Özetle ve pek kabaca, her şeye anlamını biz verdik. Anlam gördüğümüz/bulduğumuz değil; bizim yarattığımız bir şeydir.&nbsp;<div fr-original-style="" style="box-sizing: border-box;" title="Page 37">O yüzden her neden söz ediyorsak onun anlamı dediğimiz şeyin bu ilişkisel ağda sadece bir yorum olduğunu hatırlamalı. Dahası, yorumlayıcı öznenin yalıtık bir varoluş tarzı olmadığından, öznelliğin ise biyolojik, toplumsal, kültürel ve psikolojik bağlamda öznenin dışında daimi olarak inşa edilmekte olduğunun farkına varmalı. Yorumu tek başıma "ben" de yapıyor değilim.&nbsp;Bir şeyin anlamının senin için ne olduğuna dair verdiğimiz yanıta bir de bu gözden bakmayı denediğimizde ne olur? Kırmızının anlamı senin için nedir ve neden? Ya da ölümün? Meksika’ya gitmeden önce en azından herkesin üzerinde ortaklaştığı bir konu varsa o da ölümün dehşeti diyebilirdim, fakat söz konusu ölüm olduğunda dahi bu fikrin doğru olmadığını her şeyin ama her şeyin nihayetinde anlam dünyamızın içerisinde yaptığımız bir yorum olduğunu tekrar tekrar gördüm. Nitekim Meksika kültüründe ölüm bir son değil; bir geçiş olduğu için ürkütücü, üzücü temsiller yerine kutlanması gereken bir aşama. Bu açıdan ölümün tüm temsilleri oldukça sempatik, eğlenceli hatta neşeli sayılır.Çok detaya girmeyen ama mesajı verdiğine inandığım bu söylem, beni pek çok şeyle birlikte, daha tepkisiz bir hale getirdi. Tüm değerlerimin üzerimdeki gücü azaldı. Bu iyi ya da kötü diyemem. (Bu da zaten benim yorumum olurdu.) Ortalarda bir yerlerdeyim hisler bakımından. Herhangi birinin bana karşı söylediği kötü sözlerin bende yarattığı kızgınlık, gördüğüm bir olay karşısında hissettiğim üzgünlük, aksilik olarak nitelediğim şeyler karşısında ben neden bu kadar şanssızım diye haykırışlarım bakıyorum da epey azalmış. Gördüğüm, duyduğum, içinde olduğum şey şeyin kendisi değil, benim. Görülen görülenin ötesinde bize kendimizi gösteriyor.&nbsp;</div>

Yağmur ile ilgili hikayeler