Kamusal mekânların düzenlenmesinde başlangıç noktası yayadır. Nihayetinde fiziksel ve sosyal çevreye ihtiyaç duyuyoruz. Çünkü hareketlerimiz dinamizme sebep oluyor veya mekânsal örgütlenmelere yol açıyor. Yani süzülüyoruz veya toparlanıyoruz. Bunu sağlayan, hedefe yönelik sokağa çıkanlar veya yürüyüş için salınanlar arasındaki farktan kaynaklanıyor. Hareketlerimiz benimsediğimiz kültürle bağlantılı ve bunun haricinde caddelerin işlevi ve civarda yaşayanların sosyoekonomik durumları da akışkanlığa yansıyor. İki hafta önce alıntı yaptığım mimar Amos Rapoport da “yürümenin kültürden gelen bir davranış olduğunu” söylüyor. Nitekim Avrupa’da yürüyerek kendini meydanlara atanların yerini ABD’de hedefe hızlıca ulaşmayı planlayanlar alıyor.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Kuşatılmışlık hissi</h2>Bir caddenin akışkanlığına bakılırken kuşatılmışlık hissine vurgu yapılıyor. Bu bizim, ince ve uzun bir yolda bütün hissedebilmemizle ilgili. Bu konudaki bilirkişiler, Bağdat Caddesi'nde kuşatılmış hissetmemize sebep olacak farklı oranlar belirtiyor &nbsp;Mimar ve teorisyen Camillo Sitte bu durumu “İdeal cadde, bütünüyle kuşatılmış bir birim olmalıdır. Kişinin izlenimi burada sınırlanmalı, âdeta sarılmalıdır. Daha mükemmel bir tablo şöyledir: Mekânda huzuru hisseden kişi, bakışları sonsuzlukta kaybolmayan kişidir. Kişi kendini baktığı noktadan, sonsuzlukta kaybolmadığı mekânlarda rahat hisseder,”&nbsp;diyerek ifade ediyor.<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Gözün alabildiğince...</h2>İki yanımızdaki cephelerin göz hizasında olması; yolun ve bina cephe yüksekliklerinin 1:3 oranını aşmaması gerektiğinin altı çiziliyor. Dar yollar, bizim ufukta kaybolmamızı engelliyor. Ama bu her zaman layığıyla kuşatıldığımız anlamına da gelmiyor. Bu açıdan Bağdat Caddesi’ni değerlendirince farklı oranları sebebiyle üçe ayrılan bölgeler görüyoruz. Bunu nirengi noktaları olmayan bir aksın üzerinde yapıyoruz. Yani mahallenin “eskisi” olmayanların yürürken nerede olduğunu fark etmesini sağlayacak katmanlar ve yapılar oldukça az.&nbsp;Emeritus profesör Cliff Moughtin, bir caddenin uzunluğunun kesintisiz olarak 1,5 kilometreyi geçmemesi gerektiğini belirtiyor. Caddelerin hareket ve yönelimlerle zenginleşmesi gerektiğinin altını çizen bu görüş, Bağdat Caddesi’nin tam olarak tutturabildiği bir rakam değil; bunun yaklaşık iki katı bir uzunluk, Erenköy’den Bostancı’nın başına kadar bizleri bekliyor. Mimar Jan Gehl de bir kişinin bir saatte ortalama beş kilometreyi etrafını rahatlıkla algılayarak yürüyebileceğini, dolayısıyla göz hizasından itibaren 12-35 derecelik açılarla etrafı algılayabileceğimizi savunuyor. Hızlı bir kentsel dönüşüm yaşayan caddenin gittikçe yükselen cephelerinin gelecekte bu rakamları da tutturabileceğine inanmak güç.&nbsp;<h2 dir="ltr" fr-original-style="" style="margin: 0px; color: rgba(0, 0, 0, 0.85); font-weight: 500; padding: 0px; box-sizing: border-box;">Son söz</h2>Sadece bu da değil; kentsel aksın sık sık düzensiz yeşillik ve kentsel donatılarla kesildiği kaldırımlarda bankların duvara baktığını, taş döşemelerin farklılaştığını da görüyoruz. Bunlar da Bağdat Caddesi’nin estetiğini ve yaya deneyimini zorluyor. Fakat caddenin yerini kimselere kaptırmayacak havası, Anadolu yakasındaki birçok kişiyi kuşatıyor.<hr fr-original-style="" style="height: 0px; overflow: visible; border-bottom: none; clear: both; user-select: none; break-after: page; box-sizing: border-box;">KaynakCemali, A. L. Kentsel Kamusal Mekânda Yaya Hareketi: Bağdat Caddesi Örneği. Yüksek Lisans Tezi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, 2011. &nbsp;&nbsp;

Aposto İstanbul

Nefis günler bizi bekliyor, bunu şimdiden hissediyorum. Dükkânlar henüz açılmış, kediler uyanamamışken biraz daha farklı bir Bağdat Caddesi var. O huzur veren hâlinde salınırken aklıma bir düşünce takılıyor: Cadde, yeterince akışkan mı? Bu hafta; yaya deneyimi özelinde, bir yaz günü salınanlar için Bağdat Caddesi’ni ele alacağım.

Kuşatılmışlık hissi etrafında

Zaman geçiyor, kuşlar uçuyor. Şehir değişiyor çünkü semtler dönüşüyor. Hislerimizin bile baki olmadığı bir yerde, şehrin ziyaretçilerinin ve taleplerinin yerini başkalarınınkine bırakması normal değil mi? Eskilerin Bağdat’la olan ticarete, Bağdat'ın han ve kervansaraylarla kaplı yoluna binaen, şehrin adının sembolik olarak bir caddede olması da bu değişimin bir parçası. Yüzyıllar sonra aynı caddenin değişen döşemeleri, bana ve birçoğumuza bir yolculuğu değil, bir şehrin eski yazlığını anımsatıyor.Yazlığa geçiş:&nbsp;1920’lerde Sovyet Rusya’dan İstanbul'a gelenlerin plaj âdetini getirdiğini belirten notlar, mekânın kum taşıcılarıyla da tanışma vesilesini işaret ediyor. Bu arada hemen açıklayayım, kum taşıyıcısı, plajda ayağına yapışan kumu yola veya kaldırıma kadar getiren; o umursamazlığıyla, şehrin süslü havasını yerle bir eden kişi demek benim için. Şehrin ciddi havasını yumuşatan, nemini alan o rahat hava yani.&nbsp;Caddede yürüyüş: Dondurma bahanesiyle çıkıp Bağdat Caddesi'nde yürümek, sabahları koşarken ılık havayı solumak, mevsim normallerinde hissettiriyor. O esnada yolun başladığı yerde boter beni karşılıyor. Ardından Cadde'ye dönüyorum ve Göztepe Parkı'na kadar durmak yok. Çünkü insan görmek ama çok da ilişmemek için iyi bir patika. 92 yaşındaki Amos Rapoport'u anıyorum burada; çünkü mekânları statik ve dinamik ayıran mimar, statik mekânları birilerinin toplandığı alanlar olarak, dinamik mekânları da cadde ve sokaklar olarak tanımlıyor.&nbsp;Cadde'ye dönersek, orası bana hem statik hem de dinamik gibi geliyor. Çünkü gezindiğim yerleri düşününce bu kadar geniş kaldırımların süreklilik sağlayamadığı çok fazla örnek gelmiyor aklıma. Duvara bakan banklar, birbirini tutmayan yeşillikler ve yer döşemeleri, yama misali uygulamaların yansıması. Bunları düşünürken kahve bitiyor ve sıra İtalyan dondurması olarak bilinen gelato'ya geliyor. MUA benim yeni favorim. Dip dibe durduğumuz dükkânda kim ne seçiyor diye en azından bir önündekini kontrol etmek çok normal davranış. "Hepi topu bir top dondurma için birilerini dikizlemeye değer mi?"&nbsp;diye soranlara tek atışın çok kıymetli olduğunu hatırlatmak isterim.&nbsp;Bu yürüyüş veya spor bahanesiyle sokaklarda dalgalandığım zaman aralığı akşamsa o zaman Babbo'da dört peynirli pizza yemek güzel geliyor. Nicedir gitmediğim Burrito Shop'u da özlediğimi fark ediyorum. Ama bu kadarla kalmıyor gece gezmesinde özlediklerim. Asıl aklıma düşen Cadde'deki Zeplin.&nbsp;Bir mekânın sizin için bir anlamı varsa orayı anmadan geçmek olmaz.&nbsp;Geceyi gündüze bağlarsak, Köhne'de izlediğim bir futbol maçının keyfini anımsıyorum. Tam anlamıyla yaz akşamını hatırlatıyor. Bir de karşılaştığım bir çiçekçi vardı, o hâlâ orada mı? Hâlâ güzel papatyaları var mı? Turlarken düşünmeye devam ediyorum.

Size bu yazıyı yazarken anneannemlerin yazlığına doğru yoldayım ve heyecanlıyım. Fakat bu iki günlük sevdamın yerini alamayacağı bir sevgi var Cadde’ye karşı. Hele ki yaz gelmişken... Benim için şehirde yaz, mutlaka Bağdat Caddesi’nde turlamayı gerektiriyor. Dolayısıyla bu hafta size sevdiğim birkaç noktayı işaret edeceğim. 

Amos Rapoport ile ilgili hikayeler